Statsministeren i Estland (estisk Eesti Vabariigi Peaminister) er regjeringssjef i Republikken Estland. Statsministeren vert nominert av presidenten i landet etter rådføring med dei parlamentere fraksjonane og parlamentet. Statsministeren er vanlegvis leiaren for det største partiet eller den største koalisjonen i parlamentet. Den noverande statsministeren er Andrus Ansip.
Aktivitetane til regjeringa vert leidde av statsministeren, som er den faktiske politiske statssjefen. Han leier ikkje noko departement, men er ifølgje den estiske grunnlova leiaren av alt arbeidet til regjeringa. Innflytnaden og rolla til statsministeren i regjeringa og relasjonane hans til andre departement er ofte avhengig av posisjonen partiet hans har i høve til koalisjonspartnarane, og kor mykje påverknadskraft statsministeren har i partiet sitt. Dersom statsministeren har ein sterk posisjon i partiet sitt og regjeringa berre er samansett av partifeller, kan han ha veldig sterk autoritet. I viktige nasjonale spørsmål har Riigikogu det siste ordet i form av den politiske makta det har.
Historie
Estland vart styrt av ein statsminister i dei to fyrste åra (1918–1920) etter at det vart sjølvstendig frå Det russiske imperiet.
Som følgje av den estiske grunnlova av 1920, vart presidentmodellen teken i bruk, samstundes som statsoverhovudet i Estland dekk den utøvande makta. Den nye grunnlova av 1933, som vart innført etter ei folkeavstemming, gjorde til at statsministeren vart statsoverhovud og regjeringssjef gjennom ein meir parlamentarisk modell. Det sitjande estiske statsoverhovudet, Konstantin Päts, utnemnde seg sjølv til statsminister, og i denne stillinga hadde han då moglegheit til å avlyse valet av ny statssjef og nytt parlament. Han heldt fram som statsminister og erklærte seg som «presidentregent» fram til 1938, då det vart halde val under ei ny grunnlov og han vart vald til president.
Statsministrar
1918 til 1920
Dei fyrste to regjeringane var landsråd (Maapäeva / Maanõukogu valitsused). Dei neste fem vart utnemnde av det direktevalde parlamentet (Asutav Kogu).
1920 til 1934
Statsoverhovudet vart i denne perioden kalla Riigivanem. Han var leiar av regjeringa og vald av parlamentet, som han òg var avhengig av. Han var dermed meir enn statsminister, sidan han òg hadde ansvar som ein president. Presidentfunksjonane var i denne perioden delte mellom Riigivanem og parlamentspresidenten. Regjeringa kunne vere, som mellom anna i 1919–1920, sett inn av eit fleirtalsval utan absolutt fleirtal. Ho kunne også verte fjerna på same måten.
Forklaringar
- PK – Põllumeeste Kogud
- TE – Eesti Tööerakond
- RE – Eesti Rahvaerakond
- ESDTP - Eesti Sotsiaaldemokraatiline Partei, frå 1925: ESTP – Eesti Sotsialistlik Tööliste Partei
- AS – Asunikud …
- KRE – Kristlik Rahvaerakond
- RVP – Rahvuslik Vabameelne Partei
- MAJA – Üleriiklik Majaomanike Seltside Liit
- ÜPE – Ühinenud Põllumeeste erakond, tidlegare og seinare PK+AS
- RKE – Rahvuslik Keskerakond, tidlegare RE+TE+KRE+MAJA
Regjeringar for:
- 1–2 – 1. Riigikogu
- 3–6 – 2. Riigikogu
- 7–10 – 3. Riigikogu
- 11–13 – 4. Riigikogu
- 14–17 – 5. Riigikogu
1934 til 1937
1938 til 1944
Frå 1991
Fotnotar
- 1: Päts var fengsla til 20. november 1918. Frå han vart utnemnd til statsminister og til han vart sleppt fri, fungerte Jaan Poska som statsminister.
- 2: Han vart utnemnd, men Birk tok ikkje embetet.
- 3: Han var fungerande statsminister frå 29. juli til 30. juli 1920.
- 4: Statsoverhovud frå desember.
- 5: Han var fungerande statsminister frå 21. april 1938 til 9. mai 1938.
- 6: Utnemninga vart kjend ugyldig av det estiske valkollegiet 20. april 1944.
Bakgrunnsstoff