Ein kontinuerleg funksjon er ein matematisk funksjon som er slik at om ein gjer små endringar i det ein set inn i funksjonen, så vil det medføre små endringar i det som kjem ut av funksjonen. Elles vil ein funksjon vere diskontinuerleg. Sagt på ein meir upresis måte så er ein kontinuerleg funksjon ein funksjon ein kan teikne som ein graf på eit papir utan å løfte blyanten. Ein kontinuerleg funksjon med ein kontinuerleg invers funksjon vert kalla bikontinuerleg.
Kontinuiteten til funksjonar er eit av dei viktigaste omgrepa i topologi.
Eit døme på ein kontinuerleg funksjon er funksjonen h(t) som kan skildre høgda til veksande gras med tida t. Denne funksjonen er kontinuerleg. I klassisk fysikk seier ein at i naturen er alt kontinuerleg. Eit døme på ein diskontinuerleg funksjon er P(t) som kan seie kor mykje pengar som står på ein bankkonto. Om ein ved eit tidspunkt tek pengar ut av kontoen, vil funksjonen gjere eit hopp. Han er altså diskontinuerleg.
Dei viktigaste resultata for kontinuerlege reelle funksjonar er skjeringssetninga og ekstremalverdisetninga.
Kontinuitet for reelle funksjoner av ein reell variabel
Vi ser her på funksjonar der definisjonsmengda og verdimengda er delmengder av reelle tal.
Ofte er slike funksjoner gjevne ved formeluttrykk. Vi har følgjande tre ekvivalente definisjonar:
Epsilon-delta-definisjon
La vere eit punkt i definisjonsmengda til . Vi seier at er kontinuerleg i dersom det for kvar finst ein slik at
- når og ligg i definisjonsmengda til .
Funksjonen vert kalla kontinuerleg dersom er kontinuerleg i alle punkt i definisjonsmengda.
Ved grenseverdiar
La vere eit punkt i definisjonsmengda til . Vi seier at er kontinuerleg i dersom er eit isolert punkt i definisjonsmengda eller grenseverdien eksisterer og er lik . Funksjonen vert kalla kontinuerleg dersom er kontinuerleg i alle punkt i definisjonsmengda.
Ved sekvensielle grenseverdiar
La vere eit punkt i definisjonsmengda til . Vi seier at er kontinuerleg i dersom for kvar følgje av punkt i definisjonsmengda med , så eksisterer grenseverdien og er lik . Funksjonen vert kalla kontinuerleg dersom er kontinuerleg i alle punkt i definisjonsmengda.
Døme
Følgjande funksjonar er kontinuerlege:
- , hvor er ein konstant.
- Absoluttverdien
- n-te potensar
- n-te røter
- Dei trigonometriske funksjonane , , og
- Eksponentialfunksjonen
- Logaritmefunksjonen
- Arcusfunksjonane , og
- Dei hyperbolske funksjonanen , , og
Funksjonen er ikkje kontinuerleg i .
Funksjonen er ikkje kontinuerleg i noko punkt.
Å avgjere kontinuitet
Dersom ein reell funksjon er gjeven ved ein formel, så er det upraktisk å bruke definisjonen til å avgjere om er kontinuerleg. I staden nyttar ein teoremet som seier at dersom funksjonen er bygd opp av kontinuerlege funksjonar ved operasjonane addisjon, subtraksjon, multiplikasjon, divisjon og samansetting, så er òg kontinuerleg i hele definisjonsmengda si.
Døme:
- kontinuerleg sidan er summen av dei kontinuerlege funksjonane og .
- er kontinuerleg sidan er samansetninga av med produktet .
- er kontinuerleg sidan er den kontinuerlege funksjonen delt på den kontinuerlege funksjonen . Merk at ikkje er diskontinuerleg i , men berre udefinert i dette punktet. Vidare er det umogeleg å utvide definisjonsområdet til slik at vert kontinuerleg i .
Viktige resultat
Skjeringssetninga: Tenk at er ein kontinuerleg funksjon der
og har motsette fortegn. Då finst eit tal mellom og slik at .
Ekstremalverdisetninga: La vere ein kontinuerleg funksjon definert på eit lukka, avgrensa intervall. Då eksisterer både maksimumspunkt og minimumspunkt for .
Kontinuitet for komplekse funksjonar av ein kompleks variabel
Kontinuitet for ein kompleks funksjon av ein kompleks variabel vert definert på same måte som kontinuitet for reelle funksjonar av ein reell variabel.
Kontinuitet for funksjonar av fleire variable
Kontinuitet for ein funksjon av fleire variable vert definert på same måte som kontinuitet for reelle funksjonar av ein reell variabel.
Følgjande døme syner at ein må vere litt forsiktig når ein ser på kontinuitet til funksjonar av fleire variable:
La Selv om og begge er kontinuerlege i , så er ikkje kontinuerleg i .
Kontinuerlege funksjonar mellom metriske rom
Epsilon-delta-definisjon
La og vere metriske rom med metrikkane og . Ein funksjon er kontinuerleg i punktet dersom det for alle finst ein slik at
- for alle med .
Ein funksjon er kontinuerleg dersom funksjonen er kontinuerleg i alle punkt i .
Ved grenseverdiar
La vere ein funksjon mellom metriske rom og la vere eit punkt i . Vi seier at er kontinuerleg i dersom er eit isolert punkt i eller grenseverdien eksisterer og er lik . Funksjonen vert kalla kontinuerleg dersom er kontinuerleg i alle punkt i .
Ved sekvensielle grenseverdiar
La vere ein funksjon mellom metriske rom og la vere eit punkt i definisjonsmengda til . Vi seier at er kontinuerleg i dersom for kvar følgje av punkt i med , så eksisterer grenseverdien og er lik .
Funksjonen vert kalla kontinuerleg dersom er kontinuerleg i alle punkt i .
Kontinuerlege funksjonar mellom topologiske rom
Definisjon
Ein funksjon mellom topologiske rom er kontinuerleg dersom
er ei open mengd i for kvar opne mengd i .
Ein kan òg gje ein ekvivalent definisjon ved bruk av omegnsstrukturar. Ein slik definisjon viser at kontinuitet er ein lokal eigenskap.
Merk at samansetninga av to kontinuerlege funksjonar er kontinuerleg.
Viktige resultat
Følgjande to resultater generaliserer skjeringssetninga og ekstremalverdisetninga:
- Biletet av ei samanhengande mengd under ein kontinuerleg funksjon er samanhengande.
- Biletet av ei kompakt mengd under ein kontinuerleg funksjon er kompakt.
Kjelder