Zwartwaterrivier

Een moerasgevoed stroompje in Noord-Florida, met niet-troebel, maar door looistof getint zwartwater.

Een zwartwaterrivier is een rivier met een diepe, langzaam bewegende watermassa, die stroomt door bebost moeras of drasland. Wanneer plantenresten ontbinden in het water, sijpelen er looistoffen uit, resulterend in doorzichtig zuur water dat donkergetint is, gelijkend op thee of koffie.

De meeste zwartwaterrivieren bevinden zich in het Amazonegebied en in daarmee te vergelijken gebieden zoals de Guyana's en de Zuidelijke Verenigde Staten. Zwartwaterrivieren hebben veel minder voedingsstoffen dan witwaterrivieren en hebben ionenconcentraties die slechts weinig uitstijgen boven die van regenwater[1][2].

De unieke watercondities leiden tot een samenstelling van flora en fauna die aanzienlijk verschilt van die in witwaterrivieren. Gebieden waar zwartwater- en witwaterrivieren in elkaar overgaan, zijn bijzonder aantrekkelijk voor een uiteenlopende groep van organismen.

Vergelijking witte en zwarte rivieren

Tabel 1: Gemiddelde ionenconcentraties, specifieke geleidingsvermogen (µS/cm), en zuurgraad in Amazonewaters[3]
Solimões (bovenloop
Amazone) (witwater) 		Rio Negro
(zwartwater)
Na (mg/l) 2,3 ± 0,8 0,380 ± 0,124
K (mg/l) 0,9 ± 0,2 0,327 ± 0,107
Mg (mg/l) 1,1 ± 0,2 0,114 ± 0,035
Ca (mg/l) 7,2 ± 1,6 0,212 ± 0,066
Cl (mg/l) 3,1 ± 2,l 1,7 ± 0,7
Si (mg/l) 4,0 ± 0,9 2,0 ± 0,5
Sr (µg/l) 37,8 ± 8,8 3,6 ± 1,0
Ba (µg/l) 22,7 ± 5,9 8,1 ± 2,1
Al (µg/l) 44 ± 37 112 ± 29
Fe (µg/l) 109 ± 76 178 ± 58
Mn (µg/l) 5.9 ± 5.1 9.0 ± 2.4
Cu (µg/l) 2,4 ± 0,6 1,8 ± 0,5
Zn (µg/l) 3,2 ± 1,5 4,1 ± 1,8
Geleidingsvermogen 57 ± 8 (µS/cm) 9 ± 2 (µS/cm)
Zuurgraad (pH) 6,9 ± 0,4 5,1 ± 0,6
Totaal P (µg/l) 105 ± 58 25 ± 17
Totaal C (mg/l) 13,5 ± 3,1 10,5 ± 1,3
Bicarbonaat-C (mg/l) 6,7 ± 0,8 1,7 ± 0,5

Zwarte en witte waters verschillen significant in hun ionensamenstelling, zoals te zien is in Tabel 1. Zwarte waters hebben ionenconcentraties die niet veel groter zijn dan die van regenwater. Ze zijn echter veel zuurder waardoor zwartwaters een grotere aluminiumconcentratie hebben dan die van neutrale witwaters. Het grote verschil zit hem in de concentraties van natrium, magnesium, calcium en kalium; deze zijn erg laag in zwartwaters. Dit heeft nogal grote ecologische implicaties. Sommige diergroepen, zoals slakken, hebben veel calcium nodig om hun schelp te bouwen en komen daarom in zwartwaters weinig voor.

De afwezigheid van opgeloste ionen in zwartwaters resulteert in een laag geleidingsvermogen, gelijkend op die van regenwater. Zwarte en witte waters verschillen in hun plankton, fauna en flora. Tabel 2 en tabel 3 vergelijken het aantal dierlijke planktons in zwarte en witte waterlocaties die slechts enkele meters van elkaar verwijderd zijn. In feite was het zwarte water nog niet eens zo'n extreem voorbeeld als gevonden kan worden in de Rio Negro. Toch kan men zien dat het zwarte water een veel groter aantal Rotifera (raderdiertjes), maar minder Crustacae (kreeftachtigen) en mijten heeft. Deze Crustacae zijn belangrijk voedsel voor vissenlarven. De zones waar twee waters mengen zijn erg aantrekkelijk voor Ostracoda en jonge vis. Deze mengzones hebben gewoonlijk grote aantallen dieren. Het grote aantal dieren wordt duidelijk getoond in Tabel 3, die het aantal dieren telt in 10 liter water in elk habitat bemonsterd[4].

Tabel 2: Verschillende planktonorganismen aangetroffen in de zwarte Japurá en de witte Solimões
Diergroepen aanwezig Zwartwater Gemengd water Witwater
Rotifera 284 23 0
Cladocera 5 29 43
Ostracoda 39 97 29
Calanoida 11 51 66
Cyclopoida 22 49 61
Chironomidae 0 3 3
Acarina (mijten) 0 0 2
Tabel 3: Aantal planktonorganismen aangetroffen
in 10 liter zwart, gemengd en wit water.
Aanwezige
dierlijke groepen 		Zwartwater Gemengd water Witwater
Open water Woud Open water Woud Open water Woud
Volvox 42 38
Rotifera 87 5 34
Cladocera 6 5 8 1
Ostracoda 2 11 3 7
Calanoida 23 3 10
Cyclopoida 5 27 19 1 13 1
Mysidacea 1
Diptera (vliegen) 1
Acarina (mijten) 1 1
Vissenlarven 1 1

Zwartwaterrivieren van de wereld

Suriname

Alle rivieren en kreken die in de savannegordel hun oorsprong vinden zijn zwartwaterrivieren, daaronder:

Indonesië

Amazonegebied, Brazilië

Orinocobekken

Zuidelijke Verenigde Staten

De Lumber zoals te zien vanuit de botenhelling bij Princess Ann dicht bij Orrum (North Carolina).

Noordelijke Verenigde Staten

Afbeeldingen van zwartwaterrivieren

  • Manaus, de grootste stad aan de Amazone, zoals gezien vanuit een NASA-satelliet, omgeven door de modderige Amazone en de zwartwaterrivier Rio Negro.
    Manaus, de grootste stad aan de Amazone, zoals gezien vanuit een NASA-satelliet, omgeven door de modderige Amazone en de zwartwaterrivier Rio Negro.
  • Van bovenaf kijkend naar de samenvloeiing van de zwartwater Morava (stromend van rechts naar linksboven) in de witwater Donau (in de linkerbovenhoek van de foto)
    Van bovenaf kijkend naar de samenvloeiing van de zwartwater Morava (stromend van rechts naar linksboven) in de witwater Donau (in de linkerbovenhoek van de foto)

Referenties

  1. ↑ Janzen, D H (July 1974). Tropical Blackwater Rivers, Animals, and Mast Fruiting by the Dipterocarpaceae. Biotropica 6 (2): 69-103.
  2. ↑ Sioli, Harald (1975). Tropical rivers as expressions of their terrestrial environments(Tropische rivieren als uitdrukking van hun omgeving. Tropical Ecological Systems/Trends in Terrestrial and Aquatic Research: 275-288 (Springer-Verlag: New York)​.
  3. ↑ (en) Ribeiro, JSB, A J Darwich (1993). Phytoplanktonic primary production of a fluvial island lake in the Central Amazon (Lago do Rei, Ilha do Careiro). Kiel, USA, pp. 365-383. ISBN 0-8120-4669-2.
  4. ↑ Comparison between white and black waters. Pisces Conservation Ltd (21 mei 2006). Gearchiveerd op 16 juli 2011. Geraadpleegd op 6 september 2009. Vergelijking tussen witwaters en zwartwaters.
  5. ↑ The Freshwater Fishes of Suriname By Jan H. Mol · 2012; Brill; ISBN 9789004207660, ISBN 900420766X
  6. ↑ Studies on the Fauna of Suriname and Other Guyanas Volume XV; D.C. Geijskes, P. Wagenaar Hummelinck; 2103; Springer; ISBN 9789401771061, ISBN 9401771065