In 2000 vertelde Hayes op een Amerikaanse radiozender dat hij enkel toestemde met het schrijven van een filmnummer voor de film Shaft wanneer hij ook auditie voor de hoofdrol mocht doen. Hayes zou echter nooit auditie doen. Regisseur Gordon Parks had ook zijn zegje over het nummer. Hij zorgde voor een beschrijving van John Shaft om het filmpubliek zich te laten identificeren met detective Shaft:
...the black private dick/who's a sex machine/to all the chicks...
...He's a complicated man/but no one understands him/but his woman/John Shaft...
"Theme from Shaft" opent met een zestiende-nootritme van de hihat. In de opening is ook de elektrische gitaar prominent aanwezig welke voor een wah-wah-effect zorgt, een kenmerk voor de jaren 70-muziek. Hayes speelt op de keyboard.
De songtekst gaat over John Shafts imago, lef en erotische aantrekkingskracht. De hoofdvocalen van Hayes worden bijgestaan door een trio van zangeressen. Een bekend stuk uit de tekst is de volgende conversatie:
Hayes: They say this cat Shaft is a bad mother(...)
koor: SHUT YOUR MOUTH!
Hayes: I'm talkin' 'bout Shaft.
Koor: THEN WE CAN DIG IT!