PROFILPELAJAR.COM

Tetra-ethyllood
Structuurformule en molecuulmodel
	Structuurformules van tetra-ethyllood
Algemeen
Molecuulformule	C8H20Pb
IUPAC-naam	tetra-ethylplumbaan
Andere namen	TEL, lood-tetraethyl
Molmassa	323,44 g/mol
SMILES	CC[Pb](CC)(CC)CC
InChI	1/4C2H5.Pb/c41-2;/h41H2,2H3;/rC8H20Pb/c1-5-9(6-2,7-3)8-4/h5-8H2,1-4H3
CAS-nummer	78-00-2
EG-nummer	201-075-4
PubChem	6511
Wikidata	Q266210
Waarschuwingen en veiligheidsmaatregelen
H-zinnen	H300 - H310 - H330 - H360Df - H373 - H410
EUH-zinnen	geen
P-zinnen	P201 - P260 - P264 - P273 - P280 - P284
EG-Index-nummer	082-002-00-1
VN-nummer	1649
ADR-klasse	Gevarenklasse 6.1
Fysische eigenschappen
Aggregatietoestand	vloeibaar
Kleur	kleurloos
Dichtheid	1,653 g/cm³
Smeltpunt	−136 °C
Kookpunt	(ontleedt) 200 °C
Vlampunt	93 °C
Zelfontbrandings- temperatuur	110 °C
Dampdruk	27 Pa
Goed oplosbaar in	organische oplosmiddelen
Onoplosbaar in	water
log(Pow)	4,15
Tenzij anders vermeld zijn standaardomstandigheden gebruikt (298,15 K of 25 °C, 1 bar).
Portaal	Scheikunde

Tetra-ethyllood (TEL) is een stof die in het verleden algemeen werd gebruikt om het octaangetal van benzine te verhogen, zodat die klopvaster werd. Lange tijd was het de belangrijkste bron van loodvergiftiging.

Synthese

De productie gebeurt door de reactie van ethylchloride met een legering van lood en natrium:

{\ce {4 PbNa + 4 C2H5Cl -> Pb(C2H5)4 + 4 NaCl + 3 Pb}}

Toepassing als brandstofadditief

De toepassing van tetra-ethyllood als additief aan benzine werd uitgevonden door de Amerikaan Thomas Midgley in 1921 toen hij werkzaam was voor General Motors. Het werd op grote schaal toegepast vanaf 1923, toen de Ethyl Gasoline Corporation (later Ethyl Corporation) werd opgericht om het product te maken. Dit bedrijf was een samenwerking tussen General Motors en oliemaatschappij Standard Oil.

Het lood dat in tetra-ethyllood zit, kwam echter via de uitlaten van de auto's in het milieu terecht en was verreweg de belangrijkste bron van lood in het menselijk lichaam. Reeds vanaf 1965 wezen wetenschappers, onder wie vooral Clair Patterson, op het gevaar van loodadditieven. Onderzoeken toonden aan dat een verhoogd loodgehalte in het bloed en in melktanden van kinderen gepaard ging met een verlaging van het aantal IQ punten. ^[1]

In 1980 was Japan het eerste land wat loodhoudende additieven in auto benzine verbood. Rond 1990 is men in Europa begonnen met de omschakeling van benzine waaraan tetraethyllood was toegevoegd naar de loodvrije benzine. Dit werd ook nodig door de ontwikkeling en invoering van de katalysator in het uitlaatsysteem van de auto. De katalysator wordt door loodaanslag onbruikbaar. Gedurende een overgangsperiode waren er zowel gelode als ongelode brandstoffen verkrijgbaar bij tankstations. Zo mocht de super 98 benzine nog lood houdende additieven bevatten ^[2] In 1996 werd loodhoudende benzine verboden in de VE en in 2000 volgde Europa. In 2021 was Algerije het laatste land wat stopte met de productie van loodhoudende benzine. ^[3]

Aanvankelijk werd meer benzeen aan de benzine toegevoegd om de klopvastheid te verhogen, maar ook dit is een gevaarlijke stof. Het vinden van een alternatief was echter lastig. Tegenwoordig voegt men methyl-tert-butylether (MTBE) toe aan benzine. Ook deze stof is niet onomstreden, maar wel duidelijk minder gevaarlijk dan benzeen.

Inmiddels wordt loodhoudende benzine gezien als een grote fout. Waar gelode brandstof zich verspreidde volgden epidemieën van hartaandoeningen, kanker, beroertes en ontwikkelingsachterstand bij kinderen. ^[4] Hoewel loodhoudende brandstof voor auto's en motoren inmiddels bij wet verboden is wordt het nog wel steeds toegepast in vliegtuigbrandstof (AVGAS) voor propeller vliegtuigen. ^[5] ^[6]