Rivers werd geboren in een muzikale familie: zijn opa en ouders waren muzikanten, en twee zussen zouden later ook musiceren. Zijn vader was een gospel-zanger, die had gezongen bij de Fisk Jubilee Singers en het Silverstone Quartet. Op vijfjarige leeftijd begon Sam piano te spelen. Later volgden de viool en altsaxofoon. Op Jarvin Christian College studeerde hij tenorsaxofoon. In 1947 verhuisde hij naar Boston (Massachusetts), waar hij aan het conservatorium compositieleer, viool en altviool studeerde. 's Nachts werkte hij in een bar als saxofonist. Tussen 1955 en 1957 woonde hij in Florida. In die jaren begeleidde hij onder meer Billie Holiday tijdens optredens.[bron?]
Blue Note-tijdperk
Rivers' eerste serieuze werk in de jazz was als lid van de legendarische bigband van Herb Pomeroy (onder meer in 1958). Hij kreeg echter pas bekendheid, toen hij in 1964 kort bandlid was van het Miles Davis Quintet. Rivers kwam daar via de jonge drummer Tony Williams, met wie hij sinds 1959 optrad. "Tony liet Miles enkele tapes horen en hij nam me meteen aan. Maar het punt was, dat er al een overeenkomst was tussen Miles en (drummer) Art Blakey. Als (saxofonist) Wayne Shorter weer in de stad was, moest hij verder met Miles en ik met Blakey. Maar dit hadden ze me niet verteld, dus ik ging verder met Andrew Hill", aldus Rivers.[bron?] Met Miles Davis toerde hij in Amerika en Japan. Van dit kwintet met Sam Rivers zou één plaat worden gemaakt, Miles in Tokyo.
Rivers kreeg een contract met Blue Note Records en maakte voor dit label vier albums, met muzikanten als Jaki Byard, Herbie Hancock en Freddie Hubbard. De eerste plaat voor het label, Fuchsia Swing Song, wordt gezien als een belangrijke plaat vanwege de inside-outside-benadering.[bron?] Op dit album staat onder meer zijn ballade Beatrice, die voor veel tenorsaxofonisten een 'standard' is. Rivers speelt ook op verschillende Blue Note platen van andere artiesten mee (albums van onder meer Tony Williams en Larry Young).
Jaren '70 en later
In de jaren zeventig begon Rivers met zijn vrouw Bea een jazzclub in de buurt SoHo in New York, Studio Rivbea geheten. Het zou een beroemde club worden. In de club werden gedurende een week opnames gemaakt van optredens van onder meer Ahmed Abdullah, Anthony Braxton, Oliver Lake, Sunny Murray en Henry Threadgill. De opnames zouden verschijnen op een set platen, Wildflowers. Kort na de release, sloot hij de tent, omdat hij dit soort muzikanten niet langer kon betalen.
In deze jaren maakte hij verschillende platen voor verschillende labels, waaronder Impulse!. Een belangrijk gastoptreden was op Dave Holland's plaat 'Conference of the Birds', naast Anthony Braxton en Barry Altschul. In de jaren tachtig maakte Rivers deel uit van verschillende elektrische kwartetten, met onder anderen de gitarist Ed Cherry. Hij speelde vier jaar met Dizzy Gillespie, in een kleine groep en in diens United Nations Band.
Sinds halverwege de jaren negentig speelde Rivers met een trio met de multi-instrumentalisten Doug Mathews en Anthony Cole. Dit trio vormt ook de kern van de grotere groepen Rivbea All-Star Orchestra en Orlando Orchestra. Met Rivbea All-Star Orchestra nam hij eind jaren negentig twee big band albums op. Er zijn nog opnamen gemaakt in Sonic Cauldron Studios in Florida.
Rivers woonde in Orlando en trad tot zijn dood nog regelmatig op.
Discografie (selectie)
Fuchsia Swing Song, Blue Note, 1964
Contours, Blue Note, 1965
Dimensions and Extensions, Blue Note, 1967
Involution, 1967
Streams, Impulse!, 1973
Trio Live, 1973
Hues, 1973
Crystals, Impulse!, 1974
Capricorn Rising, 1974
Sizzle, 1974
Sam Rivers/Dave Holland vol. 1, I.A.I., 1976
Sam Rivers/Dave Holland vol. 2, I.A.I., 1976
The Quest, 1976
Paragon, 1977
Waves, Tomato, 1978
Contrasts, 1979
Colours (Sam Rivers' Winds of Manhattan), Black Saint (Italië), 1982
Jazzbühne Berlin '82, 1982
Lazuli, Timeless, 1989
Portrait, 1995
Concept, Rivbea, 1995
Backgrounds for Improvisors, FMP, 1995
Configuration, 1996
Tangens (met Alexander Schlippenbach), FMP, 1997
Winter Garden, Disques Nato, 1999
Inspiration (Rivbea All-Star Orchestra), RCA Victor, 1999 (genomineerd voor Grammy)
Culmination (Rivbea All-Star Orchestra), RCA Victor, 2000 (genomineerd voor Grammy)
Fluid Motion, Isospin, 2002
Celebration, Positone-Rhombus, 2003
Vista (met Adam Rudolph en Harris Eisenstadt), Meta, 2003
Celebration: Live at the Jazz Bakery in L.A., 2004
