Een marxistisch-leninistische staat (ook wel, door de voorstanders, socialistische staat, de 'dictatuur van het proletariaat', en ook, door de tegenstanders, de 'communistischedictatuur' of 'communistischestaat') is een staatskapitalistischestaat[1] die geregeerd wordt door een communistische partij die als ideologie het marxisme-leninisme heeft. Volgens het communistische principe is het openbare eigendom van alle of de meeste middelen van de productie door een communistische partij geleide staat noodzakelijk om het belang van de arbeidersklasse te bevorderen. Volgens marxisten-leninisten is de staat een instrument in de handen van de heersende klasse.
Marxistisch-leninistische staten kunnen verschillende legale politieke partijen hebben, maar de communistische partij heeft meestal een bijzondere of een dominante rol in de regering, vaak door (bepalingen in) de grondwet.
Bezwaren tegen het gebruik van de term 'communistische staat'
In de praktijk blijkt dat deze staten zich identificeren als socialistische staten. Volgens aanhangers van marxistisch-leninistische ideologieën is het primaire doel van deze staten om de respectieve landen begeleiden in het proces van opbouw van het socialisme, wat uiteindelijk moet leiden tot het communisme.
Karl Marx maakte onderscheid tussen de eerste fase van de communistische maatschappij en de hoogste fase van de communistische maatschappij.[2] Na de dood van Marx gaven de meesten marxisten de eerste fase van het communisme de naam socialisme dat nog steeds privé-eigendom bevat van consumptiemiddelen.[3][4][5][6] Communisme in de hoogste fase zou geldloos, klasseloos en staatloos moeten zijn.[7] Dit zou dus betekenen dat de term 'communistische staat' een oxymoron is als men met communisme de hoogste fase van communisme wordt bedoeld.[8]
Moderne tijd
Landen waarin een marxistisch-leninistische partij de macht heeft
Totalitaire communistische regimes zijn bekritiseerd voor hun eenpartijstelsel, totalitaire controle over de economie en de maatschappij en onderdrukking van de burgerlijke vrijheden door de Raad van Europa,[9] economische focus op de zware industrie ten koste van de consumptiegoederen, wat soms leidt tot tekorten van vitale producten of zelfs hongersnoden,[10] en het militarisme en propaganda als dekmantel voor de fouten van de overheid.[11]
Andere linkse groeperingen zoals anarchisten en libertaire socialisten zien marxistisch-leninistische staten als te autoritair en totalitair waarbij veel vrijheden werden ontnomen. Anarchisten constateren dan ook vaak dat marxistisch-leninistische staten geen pogingen zijn tot communisme maar fascisme met een rode vlag.[13]
↑Vladimir Lenin schreef: “Op deze wijze wordt het ‘burgerlijke recht’ in de eerste fase van de communistische maatschappij (die men gewoonlijk socialisme noemt) niet geheel opgeheven, maar slechts gedeeltelijk,” (…) “Wat gewoonlijk socialisme genoemd wordt, duidde Marx aan als de ‘eerste’ of lagere fase van de communistische maatschappij. Het woord ‘communisme’ kan ook hier aangewend worden, in zoverre de productiemiddelen eigendom van de gemeenschap zijn; maar men moet hierbij niet vergeten dat dit communisme niet volledig is. ” (Uit Vladimir Lenin: Staat en Revolutie; 1917; hoofdstuk V). Gearchiveerd op 25 april 2023.
↑Jozef Stalin zei: “Our Soviet society has already, in the main, succeeded in achieving Socialism; it has created a Socialist system, i.e., it has brought about what Marxists in other words call the first, or lower, phase of Communism. Hence, in the main, we have already achieved the first phase of Communism. Socialism. (...) The fundamental principle of this phase of Communism is, as you know, the formula : "From each according to his abilities, to each according to his work." ” Uit: Jozef Stalin: On the Draft Constitution of the U.S.S.R; 1936.Gearchiveerd op 15 april 2023.
↑Karl Marx zei in zijn Economische en Filosofische manuscripten: “Finally, communism is the positive expression of annulled private property – at first as universal private property.” Het gevolg van de ontbinding van privé-eigendom is een klasseloze en daarmee ook staatloze samenleving.