Luidum of Ludum is een voormalige buurtschap in de gemeente Harlingen, in de Nederlandse provincie Friesland. De boerderijplaats die plek aangeeft heet Groot-Luidum, net ten westen van Achlum. In het gebied rondom liggen ook nog twee boerderijen met de naam Klein-Luidum. Het ligt ten zuiden van de Achlumervaart.
Vlak bij de noordwestelijke boerderijplaats Klein-Luidum ligt er een gemaal en brug met een buurtje huizen erbij, genaamd Atjetille.
Geschiedenis
De plaats kent zijn oorsprong op een terp, een opgeworpen heuvel in het landschap. De terp, de Ludumerterp genoemd dateert uit het midden van de IJzertijd. In de terp werden aardewerkvondsten gedaan uit de periode van 600 tot 400 jaar voor het begin van de christelijke jaartelling. De terp werd lange tijd bewoond, in de middeleeuwen was het eigendom van het klooster Ludingakerke. De terp werd waarschijnlijk afzonderlijk van de boerderij Groot-Ludum bestierd. De boerderij was eveneens eigendom van het klooster.
Net als veel van de terpen in Friesland in de 19e en begin 20ste eeuw werd de Ludumerterp voor een deel afgraven, voor commerciele doeleinde. De terp is slechts lichtelijk herkbaar nog in het landschap, na 1950 wordt de terp niet meer op kaarten aangeven.
In 1433 werd Luidum vermeld als Lonia ald gae, en verder ook onder andere als Lijonija en Lijoniaghae. In 1511 werd de plaats vermeld als Ludum, in 1546 als Luijdum en in de 17e eeuw als Luydum Buyrte, waarvan duidelijk is dat daarmee de plaats als een buurtschap werd geduid. Op de kaart van rond 1700 wordt de plaats aangegeven als Luidum. In 1840 bij de volkstelling wordt de plaats vermeld als Luedum en in 1853 als Leidum, mogelijk is die laatste een misspellig.
De plaatsnaam zou van oorsprong net als de buurtschap Ludinga(kerke) oorspronkelijk duiden op de familienaam Ludinga. De nederzetting of streek werd oorspronkelijk aangeduid met uitgang 'ga', deze is later vervangen door 'um' (heem), als in woonplaats. Luidum behoorde net als het noordelijke gelegen IJslumburen van oorsprong bij Achlum. In 2016 duidde de Nieuwe encyclopedie van Fryslân het nog als een van de buurtschappen die behoorde tot Achlum. Bij de grenscorrecties in de tweede helft van de twintigste eeuw is het binnen grondgebied komen te liggen van de stad Harlingen, binnen de gemeente Harlingen.
Bronnen, noten en/of referenties
- Het gebied waarin Luidum is gelegen met de boerderen op de kadasterkaart van 2023 via topotijdreis.nl Geraadpleegd op 24 december 2024.
- 'Nieuwe encyclopedie van Fryslân' 2016, Tresoar (kopje Achlum — Achlum) Geraadpleegd op 24 december 2024.
- 'Een doorsnede door zeven Friese terpen', Johan Nicolay 2019 (PDF) Groninger Instituut voor Archeologie, Rijksuniversiteit Groningen, hoofdstuk 4.2 Achlum (2009). Geraadpleegd op 24 december 2024.
- De geschiedenis van Achlum, Klaas van der Pol, Drachten 1987 via vandervelde.net pagina Het Klooster Geraadpleegd op 24 december 2024.
- 'Waadhoeke op de kaart', 12 februari 2021 via storymaps.arcgis.com (kop Veranderingen van 1850 tot 1950;) Geraadpleegd op 24 december 2024.
- 'Friese Plaatsnamen: Alle steden, dorpen en gehuchten' (2007), Karel F. Gildemacher via etymologiebank.nl, pagina Ludum Geraadpleegd op 24 december 2024.