Lanaken werd in 810 vermeld als Ludinaca en in 1106 als Lodenaken. Hierin is haka (zandplaat) aanwezig, verbonden met de persoonsnaam Hlodo of Ludo.[1]
In 1808 werd de huidige deelgemeente gevormd, waarbij Lanaken werd samengevoegd met Smeermaas, Hocht, Pietersem, Ca(u)berg, Bessemer en Briegden. In 1839 werd de gemeente gesplitst in een Belgisch en een Nederlands deel (Caberg). Caberg werd daarna een zelfstandige parochie. Smeermaas kreeg in 1870 een eigen kerk.[3] Bessemer ging later voor een groot deel naar de gemeente Zutendaal.
Op 4 oktober 1914 werd het centrum van Lanaken door de Duitsers in brand gestoken, deels als vergelding voor het verzet van een Belgische vrijwilligersgroep onder leiding van burgemeester Edgard de Caritat de Peruzzis. De kastelen van de Caritat de Peruzzis en Alicebourg werden toen opgeblazen.[4]
Op 10 mei 1940 bombardeerden Duitse vliegtuigen de kazerne de Caritat de Peruzzis waarbij kapitein-commandant Henri Giddelo en vijf andere militairen omkwamen.
Burgemeester is Marino Keulen (Open Vld). Hij leidt een coalitie bestaande uit Open Vld en sp.a-Groen. Samen vormen ze de meerderheid met 17 op 29 zetels.
De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen bij elke verkiezing opkwamen. De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij staat in kleur.
(*) 1982: JONG / 2000: VIVANT / 2006: Onbegrensd Lanaken / 2024: PDG
Bezienswaardigheden
De Sint-UrsulakerkGezicht op de Maas en Maastricht vanuit Smeermaas
Van de voormalige cisterciënzer abdij van Hocht resten in een ommuurd domein van ruim 9 ha nog enkele opmerkelijke gebouwen.
De Sint-Ursulakerk is de neogotische parochiekerk van Lanaken uit 1864
De Heidemolen is een watermolen op de Molenbeek, die een aftakking is van de Asbeek.
Natuur en landschap
Lanaken wordt gekenmerkt doordat het aan de zuidrand van het Kempens Plateau is gelegen, door het Albertkanaal afgescheiden van de zuidelijker gelegen streek Haspengouw. In het zuidoosten wordt Lanaken door het Kanaal Briegden-Neerharen afgesneden van Smeermaas en het Maasbekken. Lanaken zelf ligt op een hoogte van ongeveer 60 meter, naar het noordwesten toe vindt men steilranden naar het plateau, dat hoogten tot 100 meter bereikt, en de diep uitgesneden dalen van Asbeek en Ziepbeek. Dit gedeelte, dat onderdeel uitmaakt van het Nationaal Park Hoge Kempen , kent drassige laagten, heidevelden, en bossen, bestaande uit naaldbos, ooit aangeplant voor de productie van mijnhout, en gemengd bos. De bekendste gebieden zijn Pietersembos en Asbroek.
Zowel bij het Kasteel Pietersheim als bij de parkeerplaats nabij het Sint-Barbaraziekenhuis, starten gemarkeerde wandelingen door dit gebied.
Economie
Lanaken groeide ten gevolge van de aanwezigheid van spoorlijn en kanalen, er was forenzenverkeer naar Maastricht en er kwam werkgelegenheid in de steenkoolmijn van Eisden. Ook vestigden zich onder meer een papierfabriek (tegenwoordig: Sappi), een rubberfabriek (tegenwoordig: Hercorub) en een fabriek voor kunstvezels (Celanese).
Papierfabrikant Sappi had een vestiging in Lanaken en was een belangrijke bron van tewerkstelling voor de inwoners van de gemeente. Helaas is sinds juni 2024 bevestigd dat de vesteging in Lanaken zal sluiten eind 2024. De beide Sappi-vestigingen van Lanaken en Maastricht gingen worden verbonden met een spoorlijn, de werken hiervoor zijn gestart in juli 2007. De eerste fase voorziet in de aansluiting van de twee vestigingen van Sappi; de tweede fase de verlenging van de spoorlijn naar Hasselt. Op zijn vroegst in 2024 zou de nieuwe sneltramverbinding tussen Maastricht en Hasselt deze spoorlijn gaan volgen. Dit project is bekend onder de naam Spartacusplan. Helaas is dit project nooit van start gegaan, en is het intussen geschrapt.
In 2005 werden vier windturbines geplaatst door Interelectra bij de Celanese (kunstvezelfabriek) die, met een hoogte van 100 meter, destijds tot de hoogste van België behoorden. Een geplande uitbreiding van het windmolenpark naar 12 turbines werd in 2014 gestuit.
de abdissen van Hocht onder andere Anna de Robles (†1651), Marie-Ursule de Minckwitz (†1719), Claire Scholastique de Warnant (†1733), Theresia van Leefdaal (†1773).
Een opvallende straatnaam in Lanaken is Tournebride. Anno 2020 is er hier een autobusstelplaats van De Lijn en in vroegere tijden een tramstelplaats en eerder nog een eindhalte voor de paardentram. Tournebride betekent letterlijk breidels draaien of de plek waar de paarden voor de terugweg aan de andere kant van de tram werden aangespannen.[12]
↑Omdat de parochiekerk in Wolder lag en de afstand daarheen voor de bewoners van het Nederlandse deel van Smeermaas te ver was, vroegen ze aan het Bisdom Roermond in eerste instantie om in een eigen kerk of kapel in Smeermaas ter kerke te mogen gaan. Dit is hen nooit toegestaan, wel kwam er toen een kerk in Oud-Caberg.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
_873_15-09-2020_18-17-24.jpg)
