De taalkundige Frans Claes stelt dat de oudst bekende attestatie, het Hagelant, uit het jaar 1528 dateert.[1] De naam "Hageland" betekent "land begroeid met dicht kreupelhout" (hage). De naam werd gegeven toen, na de grote ontginningen in de middeleeuwen, het Hageland als enig bosrijk gebied in het hertogdom Brabant was overgebleven.
Ligging
Verschillende in zwang zijnde afbakeningen van Het Hageland (Keerbergen is intussen toegevoegd bij Regionaal Landschap Noord-Hageland)Toeristische regio Het Hageland
Het Hageland wordt in het zuiden begrensd door de heuvelrug van Pellenberg en in het zuidoosten door de loop van de Velpe. Het gebied ten zuiden van deze lijn wordt in toeristische publicaties vaak bij het Hageland gerekend, maar sluit landschappelijk meer aan bij Droog Haspengouw (Tienen, Hoegaarden, Landen). De oostgrens van het Hageland wordt gevormd door de Gete en de noordgrens door de vallei van de Demer.
Onder het Franse bewind werd een klein deel van het Hageland afgescheurd van de provincie Brabant en bij Limburg gevoegd. Dit deel vormt de huidige stad Halen. Landschappelijk heeft het Hageland veel gemeen met de Toscane in Italië,[bron?] dit geldt ook voor het aangrenzende Droog-Haspengouw.
Over een nauwkeurige afbakening van het Hageland bestaat geen eensgezindheid. De omschrijvingen van zowel Toerisme Vlaams-Brabant[2] als van Regionale Landschappen Vlaanderen[3] (Regionaal Landschap Noord-Hageland en Regionaal Landschap Zuid-Hageland), die zij hanteren om organisatorisch-commerciële redenen, zijn vrij ruime interpretaties. De woondorpen Langdorp, Gijmel, Wolfsdonk, Begijnendijk, Betekom, Molenstede, Werchter, Averbode, Testelt, Okselaar, Deurne, Tremelo en Baal worden immers meestal tot de Kempen gerekend; Hoegaarden, Landen en Zoutleeuw tot Haspengouw. De afbakening door de vakgroep Geografie aan de Universiteit Gent onder leiding van Marc Antrop (Studie: Traditionele Landschappen in Vlaanderen[4]) leunt dichter aan bij de realiteit omdat ze geen rekening houdt met organisatorisch-commerciële doeleinden.[bron?] Voor Het Hageland wordt in die studie de volgende definitie gehanteerd: "Heuvelland met parallelle structuur van (beboste) ruggen en valleien met rijbewoning op de overgang. Subeenheden bepaald door de bodemgesteldheid; het zuidelijk deel gaat geleidelijk over in de Brabantse en Haspengouwse leemplateaus; duidelijke begrenzingen door de valleien van de Dijle en Gete."
De autosnelweg E314 (A2) doorkruist het Hageland van oost naar west. De weg loopt hier vanaf de noordkant van Leuven via een traject ten zuiden van Aarschot en Diest richting Limburg.
Trivia
De boeken van Ernest Claes bevatten typische verhalen over het leven in het Hageland van het begin van de 20e eeuw.
Het Hageland met zijn Diestiaanse grond is het eerste officieel erkende wijngebied in België. De zuiderhellingen van de Hagelandse heuvels zijn dan ook ideaal om wijngaarden op aan te planten. Zie Wijngaardberg.
In het Hageland worden Hagelandse en Getelandse dialecten gesproken, voornamelijk door de oudere bevolking.
↑Antrop et al. (2002) Traditionele landschappen van het Vlaamse Gewest; versie 6.1; online beschikbaar op aardrijkskunde.dbz.be. Gearchiveerd op 19 januari 2022.
