Filip kwam als oudste zoon van kroonprins Albert en kroonprinses Paola op 15 april 1960 om 9:40 uur ter wereld op het Kasteel Belvédère. 101 kanonschoten boven Brussel kondigden de geboorte van de prins aan.[1] Hij werd op 17 mei 1960 gedoopt in de kerk Sint-Jacob-op-Koudenberg in Brussel. Zijn peetouders zijn koning Leopold III en prinses Ruffo di Calabria geboren gravin Luisa Gazelli di Rossana, respectievelijk zijn grootvader langs vaderszijde en zijn grootmoeder langs moederszijde.[2] Aan het einde van de jaren 60, toen duidelijk werd dat het huwelijk van zijn oom koning Boudewijn kinderloos zou blijven, werd prins Filip steeds nadrukkelijker als troonopvolger naar voren geschoven.
Filip was de eerste kroonprins van België die geen privé-onderwijs kreeg. Hij volgde de humaniora in een gewone school. Tot zijn vijftiende ging hij naar het Franstalige jezuïetencollege Sint-Michiel in Brussel. Hierna ging hij naar de Nederlandstalige abdijschool van Zevenkerken in Sint-Andries in Brugge. Hij volgde van 1978 tot 1981 onderwijs op universitair niveau aan de Koninklijke Militaire School in Brussel. Daar maakte hij deel uit van de 118e Promotie "Alle Wapens" en behaalde hij paracommando- en vliegbrevetten.[3] Daarna had hij een korte carrière in het leger.
Hij had al sinds lang een passie voor techniek en vooral voor jachtvliegtuigen en begon een opleiding als gevechtspiloot. Hij vloog op Alpha Jet, Mirage V en F-16. Hij maakte ook 30 solovluchten, en bezat lange tijd een eigen helikopter.
Vanaf 1992 beschikte Filip over een eigen 'Huis' en ontving hij een jaarlijkse dotatie. Na de dood van koning Boudewijn in 1993 en de eedaflegging van zijn vader, koning Albert II, ontving hij de titel Hertog van Brabant, een titel die gewoonlijk aan de kroonprins gegeven wordt. Vanaf dan nam de prins veel meer officiële taken op zich en sprak men van het 'Huis van de Hertog van Brabant'. Na zijn huwelijk werd dit het 'Huis van de Hertog en de Hertogin van Brabant'.
Naar aanleiding van zijn 50e verjaardag en ook later gingen stemmen op in de kranten over een grondwettelijke herziening van het koninklijk statuut naar een meer ceremoniële of protocollaire invulling, volgens het voorbeeld van de Scandinavische landen. In politieke kringen is hierover nooit overeenstemming bereikt en er is bijgevolg geen gevolg aan gegeven.
Naam
De volledige naam van Filip is Filip Leopold Lodewijk Maria. Naar de Belgische koning wordt in het Nederlands met Filip verwezen. Maar bij zijn geboorte werd hij aangekondigd als Filips (met een s) Leopold Lodewijk Maria.[1] Filips is de historisch gebruikelijke Nederlandse naam bij koningen en andere heersers waarvan de voornaam vertaald wordt.
In het Frans zijn er geen verschillende schrijfwijzen; zijn officiële naam voor de Franstalige Belgen en voor het grootste deel van de buitenwereld is Philippe Léopold Louis Marie de Belgique.
Vanaf zijn geboorte tot de eedaflegging van zijn vader op 9 augustus 1993 was Filip tweede in lijn om de troon te bestijgen, na zijn vader Albert. Hierna was hij gedurende een periode van bijna 20 jaar de kroonprins van België. Bijgevolg kreeg hij de dynastieke titel Hertog van Brabant; zijn vrouw Mathilde droeg de titel Hertogin van Brabant vanaf hun huwelijk in 1999.
Sinds zijn eedaflegging op 21 juli 2013 is Filip de zevende Koning der Belgen. Zijn oudste dochter Elisabeth, die in 2001 geboren werd, is sindsdien kroonprinses en Hertogin van Brabant.
Van 21 juni 1994 tot zijn eedaflegging op 21 juli 2013 was koning Filip senator van rechtswege, iets wat het merendeel van de Belgen ouderwets vonden. De grondwet bood echter die mogelijkheid. In 2014 werd de functie van senator van rechtswege definitief afgeschaft.
Nadat koning Albert II op 3 juli 2013 bekendmaakte dat hij vanwege zijn leeftijd en gezondheid zou aftreden ten gunste van prins Filip,[6] legde deze op 21 juli 2013, de nationale feestdag van België, de eed af als zevende koning der Belgen. Zijn dochter prinses Elisabeth, hertogin van Brabant, werd de eerste in rij voor de troonopvolging.
Filip is de eerste Belgische koning die ook Belgische voorouders heeft: een van zijn voorvaderen langs moederskant is graaf Jacques Coghen. Langs dezelfde kant komen ook de voorouders van de koning uit Italië en Nederland.
Van september tot november 2013 deed Filip samen met zijn vrouw Mathilde de Blijde intredes in de provinciehoofdsteden. De spits werd afgebeten in Leuven.
Zijn eerste buitenlandse reis als koning maakte hij met koningin Mathilde op 8 november 2013 naar Nederland. Hij werd op Paleis Noordeinde ontvangen door koning Willem-Alexander en koningin Máxima en bracht als eerste Belgische koning in de geschiedenis een bezoek aan de Staten-Generaal, het parlement van Nederland.
In 2020 drukte hij als eerste Belgische koning spijt uit voor het bewind van Leopold II en later België in de voormalige kolonie Congo.
Maatschappelijke taken
Filip is, na zijn vader, voorzitter geworden van de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel. In die hoedanigheid leidde hij elk jaar een viertal economische missies ter bevordering van de Belgische export. In totaal leidde hij een tachtigtal zendingen. Ook al organiseren de verschillende gewesten hun eigen economische missies, zijn de federale, geleid door de prins, de meest opvallende en de meest door de media gevolgde. Naast het bedrijfsleven, nemen ook de gewestelijke overheden er actief aan deel.
In 1998 richtte de prins, in het kader van de Koning Boudewijnstichting, het Prins Filipfonds op, met als doel de gemeenschappen in België dichter bij elkaar te brengen. Zijn motto is "Wat ons bindt is zoveel sterker dan wat ons scheidt, het is een troef die we in handen hebben". Ook wil hij graag een 'bruggenbouwer' worden genoemd.
Koning Filip is erelid van de Club van Rome en erevoorzitter van de Belgische afdeling. Hij was ook aanwezig op bijeenkomsten van de Bilderberggroep.
Kritiek
Filip is een paar keer in aanvaring gekomen met de politiek en de pers. Hij deed een uitval naar de partij Vlaams Belang, ondertekende een document van de werkgeversvereniging VBO en berispte begin 2007 de redacteuren van twee Vlaamse kranten.[7] De prins werd hiervoor door eerste minister Guy Verhofstadt terechtgewezen.[8] Sommigen drukten de vrees uit dat Filip een actieve politieke rol zou willen spelen zodra hij de troon besteeg.
Filip werd ook ongewild betrokken in een dispuut tussen de Vlaamse Gemeenschap en de Koninklijke Collectie die ter beschikking staat van de koninklijke familie om de residenties te bemeubelen, over het eigendomsrecht van meubelen die afkomstig waren uit het Paleis op de Meir in Antwerpen. Sommige daarvan dienden om de vleugel te bemeubelen die de prins bewoonde in het Koninklijk Paleis in Brussel. Op 3 september 2008 werd een akkoord bereikt over teruggave aan de Vlaamse overheid en nog voor de inhuldiging van het gerestaureerde paleis in 2010 stonden de meubels weer op hun oorspronkelijke plek.[9]
Tijdens het eerste staatsbezoek van een Belgisch vorst aan Congo na de onafhankelijkheid van het land verzuimde hij op 8 juni 2022 excuses aan te bieden voor de koloniale wandaden gepleegd door zijn voorganger en de Belgische staat. Hij liet het bij een herhaalde spijtbetuiging die hij twee jaar eerder al had geschreven in een brief aan president Tshisekedi ter gelegenheid van de zestigste viering van de onafhankelijkheid.[10]
In september 2020 werd op VRT CANVAS een eerste – vierdelige – documentaire Filip van België. De Lange Weg Naar De Troon uitgezonden, gemaakt door Borgerhoff & Lamberigts.[12] In december 2023 zonden de VRT[13] en RTBF[14] de documentaire Filip, een jaar met de koning der Belgen uit, gemaakt door de Waalse cineast Nicolas Delvaulx,[15] die erin slaagde een reeks persoonlijke gesprekken met de koning vast te leggen.
↑Over deze zogenaamde berisping schreef de voormalige burgemeester van Brugge Patrick Moenaert, die bij het incident aanwezig was: Ik was er bij in het paleis, toen de rel met Pol Van Den Driessche en Yves Desmedt uitbrak. Die twee hebben dit georkestreerd. Want Filip zei alleen lachend dat het feestje alleen voor vrienden was. Waarop Pol en Yves misbaar maakten. (Het Brugsch Handelsblad, 19 juli 2013)
↑"Prins Filip blundert opnieuw" HLN, 27 januari 2007