De farmaceutische industrie produceert verpakte geneesmiddelen. Ook wordt er in deze type industriesector veel onderzoek en ontwikkeling (R&D) verricht op het gebied van de farmacologie. De fabrikanten van geneesmiddelen opereren meestal mondiaal. Verpakte geneesmiddelen zijn geregistreerd door de registratieautoriteiten.
De trend in de farmaceutische industrie is dat bedrijven kiezen voor een verdere specialisatie in een therapeutische deelmarkt. In deze bedrijfstak fuseren veel ondernemingen om sterker te staan in een concurrerende markt. Onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen wordt steeds vaker gecentraliseerd door samenwerkingsverbanden tussen bedrijven om de hoge kosten die hieraan verbonden zijn te kunnen financieren.
De fabrikanten en importeurs leveren meestal de geneesmiddelen aan de groothandel die de distributie aan apotheken, drogisten,[1] supermarkten en benzinestations verzorgen. Soms vindt er een tussenstap plaats, en worden de geneesmiddelen eerst verpakt of omgepakt om geschikt te worden gemaakt voor de nationale markt. Ook hiervoor bestaan speciale bedrijven, farmaceutische contractverpakkers genaamd.
Controverses
Marketing en lobbying
Interacties tussen artsen en de farmaceutische industrie worden essentieel geacht voor de ontwikkeling van de farmaceutische industrie. Anderzijds tracht de industrie zorgverleners te beïnvloeden door middel van giften, gerichte informatie en financiële voordelen. Volgens critici worden artsen daarbij gestuurd in de richting van duurdere medicijnen.
Een ander euvel is het “onrust zaaien” (“disease mongering”), de praktijk van het oprekken van de diagnostische grenzen van ziekten en het agressief verspreiden van “verontrustende” berichten in de pers om zo de farmaceutische markt uit te breiden. Die praktijken hebben geleid tot initiatieven voor onafhankelijk en transparant onderzoek naar geneesmiddelen, zoals het OpenPharma-initiatief.[2]
Ook de lobbying van farmabedrijven leidde meermaals tot kritische vragen en onderzoek. Zo raakte EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen in 2021 in opspraak na geheime onderhandelingen met farmagigant Pfizer bij de aankoop van een aanzienlijk aantal vaccindoses tijdens de COVID-19 pandemie (“Pfizer-affaire”).
Rechtstreekse financiële relaties tussen artsen en farmaceutische bedrijven hebben de bezorgdheid over belangenverstrengeling doen toenemen, waardoor in sommige landen transparantiemaatregelen werden genomen. Die kunnen ofwel vastgelegd zijn in wetgeving, dan wel het resultaat zijn van zelfregulering vanuit de bedrijven, in samenwerking met verenigingen van gezondheidszorgbeoefenaars:
Frankrijk: “Loi Bertrand” (2011),[4] geïnspireerd op de Amerikaanse Sunshine Act
Brazilië: Resolução-RDC Nº 96 (2008),[5] transparantiewetgeving, maar minder uitgebreid dan de Sunshine Act.
België: de wet van 18 december 2016[6] voorziet dat in België actieve bedrijven van farmaceutische producten en medische hulpmiddelen voordelen aan gezondheidszorgbeoefenaars documenteren in het transparantieregister van betransparent.be.[7]
Zelfregulering
Europese Unie: transparantiecode van de European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations (EFPIA - Code of Practice on Disclosure of Transfers of Value, 2019)[8]
Japan: transparantierichtlijn van de Japan Pharmaceutical Manufacturers Association (JPMA, 2013-2022)[9]
Verenigd Koninkrijk: transparantiecode van de British Pharmaceutical Industry (ABPI - Code of Practice, 2019-2021).[10] Gelijkaardige initiatieven werden genomen in Australië en Canada.
Prijsstelling van geneesmiddelen
De – steeds hogere - prijzen voor geneesmiddelen vormen een uitdaging voor gezondheidszorgsystemen. In België liggen vooral de “geheime farmadeals” onder vuur: die komen steeds vaker voor, en gaan soms over zeer dure medicijnen voor relatief zeldzame aandoeningen.[11] Een flagrant geval was de episode rond de gentherapie met Zolgensma in 2019 , waarvoor de overheid kortingen bedong. In april 2024 besloot het Belgisch parlement om geheime farmacontracten stop te zetten zodra het betrokken octrooi vervalt.[11]
In de Verenigde Staten wordt gevreesd voor een vroegtijdige sterfte van vele ouderen in het Medicare-programma die zich geen medicijnen kunnen veroorloven, met als gevolg onnodige complicaties die extra uitgaven in de gezondheidszorg veroorzaken.[12]
Regelgeving
Critici beweren dat regelgevende agentschappen in de VS en het VK vaak geneesmiddelenbedrijven bevoordelen vanwege hun nauwe lobbyrelaties en draaideurpolitiek. Anderen zijn van oordeel dat overregulering innovatie belemmert, en dat vlottere goedkeuringsprocessen de ontwikkeling van nieuwe medicijnen kan stimuleren.
Rechtszaken
Farmaceutische bedrijven waren verwikkeld in meerdere rechtszaken, onder beschuldiging van verrijking ten koste van patiënten en verzekeraars. Grote bedrijven hebben aanzienlijke schikkingen moeten treffen voor illegale marketing en andere misleidende praktijken. Enkele opmerkelijke zaken:
