Een dwergstaat of ministaat is een staat met een zeer klein landoppervlak. Vaak – maar niet altijd – gaat het om een eilandstaat of stadstaat. Dwergstaat en ministaat zijn onofficiële benamingen, er zijn geen algemeen aanvaarde criteria voor wat wel en geen dwergstaat is.
Oorzaken van het bestaan van dwergstaten
Dwergstaten bestaan door verschillende oorzaken.
Eilandstaten hebben een geografie die zich goed leent voor zelfbestuur.
Bij dwergstaatjes in berggebieden gaat het meestal om moeilijk toegankelijke gebieden, die vanuit de omringende landen niet of nauwelijks aan te vallen waren, terwijl het dwergstaatje zelf zich goed kon verdedigen.
Ook ontstaan veel dwergstaten doordat landen het niet eens kunnen worden over de loop van de grens, en er een verdrag gesloten wordt om het betwiste gebied onder zelfbestuur of dubbelbestuur te plaatsen.
Ook historische anomalieën kunnen aanleiding geven tot de vorming van dwergstaten waardoor ze buiten grotere staten kunnen blijven.
Afhankelijkheid
Dwergstaten kampen, net als eilandstaten (veel dwergstaten zijn bovendien ook eilandstaten), met een tekort aan economische hulpbronnen die middelen van bestaan kunnen garanderen. Dit leidde met name in de 19e eeuw tot een uittocht van jonge mensen die hun geluk elders gingen beproeven, waardoor de staatjes te kampen kregen met een braindrain en ontvolkt dreigden te raken. In de 20e eeuw wisten veel van hen nieuwe inkomensbronnen te vinden, geholpen door de toenemende mobiliteit. Sommige ministaten leven grotendeels van toerisme, anderen moeten het hebben van een bankgeheim, voordelige belastingfaciliteiten of het zijn van goedkoop vlagland. Anderen, zoals Singapore en Hong Kong, profiteerden van hun gunstige ligging en ontwikkelden zich tot een handelshub.
Aan het bankgeheim, fiscale faciliteiten en het zijn van goedkoop vlagland kleven risico's. Het kan ergernis opwekken bij grotere (OESO-)landen, die zich zorgen maken over het weglekken van belastinggelden of misbruik door de georganiseerde misdaad. Dit kan leiden tot economische sancties waar de ministaat weinig tegenover kan stellen. Veel ministaten hebben dan ook een 'broodheer' (vaak de voormalige kolonisator of het buurland) die het in internationaal verband enigszins voor hen opneemt, onder voorwaarde dat het economisch beleid de 'broodheer' niet schaadt. Zo is Frankrijk de 'broodheer' van Andorra en Monaco, Zwitserland van Liechtenstein, Italië van San Marino en Vaticaanstad, en het Verenigd Koninkrijk van zijn voormalige koloniën. Van staatkundige eenheiden die niet onafhankelijk zijn is het moederland vaak de 'broodheer': het Verenigd Koninkrijk van Jersey, Guernsey, Man en Gibraltar, en China sinds eind jaren 90 van Hong Kong en Macau. Ook wordt vaak de defensie door de broodheer behartigd.
Een aantal dwergstaten is hierdoor economisch zeer succesvol geworden.
Europese dwergstaten
Europese dwergstaten zijn (gerangschikt naar aflopende grootte):
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
