Commuun genus

Het artikel Geslacht (taalkunde) beschrijft het verschijnsel geslacht als categorie in de taalkunde.
Het artikel Geslacht (Nederlands) beschrijft het verschijnsel geslacht in de Nederlandse taal.

De term commuun genus of genus commune wordt in de Nederlandse taalkunde wel gebruikt voor die zelfstandige naamwoorden waarvan het grammaticaal geslacht (=genus) niet onzijdig is. Terwijl de onzijdige zelfstandige naamwoorden zijn te herkennen aan het gebruik van het lidwoord het, is er daarnaast een grote groep zelfstandige naamwoorden die het lidwoord de krijgen. Deze woorden hebben het commuun genus, en dat valt voor een aantal gevallen weer uiteen in "mannelijk geslacht" en "vrouwelijk geslacht".[1] Bij lang niet alle woorden van het commuun genus valt echter in het werkelijke taalgebruik van vele sprekers te onderscheiden naar mannelijk en vrouwelijk.

Wel wordt dit onderscheid vaak fel verdedigd, maar die verdediging is vooral gebaseerd op een aantal, niet altijd bewuste, tegenstellingen in het denken over taal. Deze tegenstellingen komen hieronder ter sprake.

Tegenstellingen

Natuurlijk geslacht en taalkundig geslacht

Taalkundig geslacht ofwel grammaticaal geslacht is een eigenschap van zelfstandige naamwoorden: zij kunnen onzijdig of commuun zijn, en in het laatste geval soms nog hetzij mannelijk, hetzij vrouwelijk. Daarentegen is natuurlijk of biologisch geslacht geen woordeigenschap, maar een eigenschap van de zaak waar het woord naar verwijst.

  • Indien het woord mens in algemene zin wordt gebruikt, is het woordgeslacht mannelijk. Dit doet uiteraard geen enkele uitspraak over het biologisch geslacht: mensen in het algemeen bestaan voor ongeveer de helft uit vrouwen. In de volgende zin worden zijn en hij gebruikt op taalkundige gronden, niet op biologische:
De mens is zijn eigen vijand; kijk maar eens wat hij met het milieu aanricht.

Verleden en heden

Het Nederlands is, net als de meeste Europese en een klein deel van de in Azië gesproken talen, een voortvloeisel van een oude taal, die we niet kennen maar die we wel ten dele hebben kunnen reconstrueren, het Indo-Europees. Deze taal kende naar alle waarschijnlijkheid drie geslachten, die we mannelijk, vrouwelijk en onzijdig noemen, deels omdat woorden die een mannelijk begrip aanduidden, in de groep der "mannelijke" woorden vielen. Iets vergelijkbaars gold voor "vrouwelijk" en "onzijdig".

Op grond daarvan is door de taalkundige Jakob Grimm wel aangenomen dat de taalkundige geslachten waren "voortgekomen" uit het begrip van een biologisch geslacht. Deze opvatting is later door Karl Brugmann als te romantisch van de hand gewezen: het zouden vooral de onderling verschillende kenmerken in woordvorm zijn die de geslachtsindeling bepaalden. Recentelijk wordt op nieuwe gronden (antropologie) opnieuw gekeken naar de mogelijkheid dat de geslachtsindeling iets met de natuurlijke indeling te maken kan hebben.

Voorschrift en gebruik

Taalregels zijn er van tweeërlei aard. De ene soort is beschrijvend (descriptief), en geeft weer wat in het taalgebruik werkelijk wordt gedaan (gezegd). De andere soort is normatief, en geeft aan wat er gedaan behoort te worden.

Vroege grammatica's van het Nederlands, vooral die in de achttiende eeuw, hadden een sterk normatief karakter. Zij waren sterk op het Latijn gebaseerd, namen begrippen uit het Latijn over en gingen ervan uit dat het Nederlands net zo moest worden beschreven als het Latijn. Daarom worden zij wel classicistische grammatica's genoemd.

Aangezien het Latijn drie geslachten kende, moest dat "dus" voor het Nederlands ook het geval zijn. Een probleem was (en is) dat wij van veel Nederlandse woorden de exacte geschiedenis niet kennen. Het taalmateriaal dat ons uit het Oudnederlands is overgeleverd, is schaars, zodat het oudere gebruik van vele woorden in nevelen gehuld is. Bovendien komt het in talen met woordgeslacht af en toe voor dat zelfstandige naamwoorden in de loop van de tijd van geslacht veranderen.

Niettemin werden voor alle woorden geslachtsregels opgesteld. De Woordenlijst van De Vries en Te Winkel ging hierin het verst. Aan de basis lag grondig taalkundig onderzoek, maar desondanks is op de woordenlijst grondige wetenschappelijke kritiek gekomen. Die betrof niet alleen de reconstructie van de geslachten, maar ook een (te) ver doorgevoerd onderscheid. Reeds de tijdgenoot van De Vries en Te Winkel Taco Roorda betoogde dat het Nederlands in werkelijkheid nog maar twee geslachten kende: het persoonlijke en het zakelijke. Roorda baseerde zich meer op gesproken taal dan op een historische norm.

Schrijftaal en spreektaal

De schrijftaal heeft altijd een meer officieel karakter dan de gesproken vorm, en het was ook voor die schrijftaal dat vroege taalbeschouwers hun regels opstelden. In de renaissance wilde men een geüniformeerde taalvariant ontwikkelen: het 'Standaardnederlands'. Dat lukte, maar het had wel een aantal ingrepen ten gevolge, die niet altijd overeenkwamen met wat er werkelijk werd gezegd. (Zie ook hieronder, Historie.)

De regels die gelden voor de geslachtsindeling van het Nederlands, en dan met name die van de verdeling tussen mannelijk en vrouwelijk, gelden primair voor de schrijftaal. Die schrijftaal is tegelijkertijd echter een weergave van het gesproken woord, zij het een onvolmaakte weergave. Die onvolmaaktheid is waarneembaar op allerlei taalniveaus, ook dat van de geslachtsindeling. Dit komt deels doordat taal steeds verandert. Dit natuurlijke proces doet zich voor bij gesproken taal, en de schrijftaal blijft daarbij altijd achter.

In de spreektaal worden veelvuldig uitingen aangetroffen die al lang niet meer overeenkomen met de opgestelde regels. Een bekend Noord-Nederlands voorbeeld is

Je moet zo'n poes niet lastigvallen als hij net gejongd heeft.

Hier valt nog wel in te zien dat het zelfstandig naamwoord een biologisch vrouwelijk begrip aanduidt. Dit taalgebruik wordt wel als "slordig" be- of veroordeeld. Het komt niettemin veelvuldig voor. Moeilijker wordt het bij:

De raad heeft in haar vergadering van 28 juni het besluit teruggedraaid

waarbij het niemand door nadenken duidelijk kan worden dat raad eigenlijk mannelijk is: dat moet men weten of opzoeken. Hier is de norm nog veel moeilijker te handhaven.

De spreektaal wijkt vaak af van de geschreven norm. Die norm is historisch gegroeid, is deels een reconstructie van een historie, maar geeft slechts zeer ten dele weer wat de taalgebruiker doet. Die ziet, in het Nederlands, in vele gevallen geen verschil tussen mannelijk en vrouwelijk, kent het onderscheid niet, maar volgt eventueel de voorschriften van de schrijftaal. Die schrijftaal is in dat opzicht niet langer weergave van het werkelijke taalgebruik, maar voorschrift.

Noord en Zuid

Terwijl dialecten van talen altijd onderling verschillen, komt daarbij nog een opvallend verschil tussen Noord-Nederlands en Zuid-Nederlands, de twee grote stromen van het Nederlands. Zegt men voor vele zaken bezuiden de Moerdijk ze, in het Noorden is hij veel dominanter. Dit onderscheid in behandeling van woorden met het commuun geslacht betreft de spreektaal; de uniformerende regels van de schrijftaal beperken het, zowel in die schrijftaal als in het taalgebruik van die sprekers die zich naar de geschreven norm proberen te richten.

In het Vlaamse deel van het Nederlandse taalgebied wordt bij woorden die in het Noorden veelal als mannelijk worden gebruikt nog wel nadrukkelijk een bepaald geslacht gehanteerd, waarbij er geen sprake lijkt te zijn van een commuun geslacht, maar eerder van variatie binnen de standaardtaal. Dit kan zich ook uiten in de schrijftaal.

Vervagend onderscheid

Het onderscheid tussen mannelijk en vrouwelijk is in het Nederlands al met al steeds vager geworden. Werden in de achttiende eeuw reconstructies van woordgeslachten beproefd, en gaven De Vries en Te Winkel (1865) van ieder woord het geslacht als hetzij mannelijk, hetzij vrouwelijk, tegenwoordig wordt steeds meer gesproken van de-woorden. De Algemene Nederlandse Spraakkunst gebruikt deze term, met de opmerking dat in sommige gevallen nog valt te onderscheiden tussen mannelijk en vrouwelijk.

Historie

Al in de renaissance, toen men trachtte tot regels te komen voor een gestandaardiseerde schrijftaal die niet alleen correct zou zijn, maar ook als eenheidstaal kon dienen, was er onzekerheid omtrent de geslachtsbepaling der zelfstandige naamwoorden. Dit blijkt onder meer uit een aantal aantekeningen van P.C. Hooft, getiteld Waernemingen op de Hollandsche Tael. Zijn aantekening nummer XVII betreft de tweedenaamvals-s, die ook bij vrouwelijke woorden veelvuldig voorkwam. Hooft merkt op:

Nochtans zeidt men binnen 's kamers, hoewel kamer Faeminyn schijnt. Doch wij hebben veele communia nomina, ende dit moght 'er een af zijn.[2]

Hoofts vermoeden dat het woord kamer weleens "Faeminyn" (feminien, d.w.z. vrouwelijk) zou kunnen zijn, is door latere taalkundigen bevestigd. Uit het citaat blijkt ondertussen dat hij het begrip commuun al gebruikte, zij het in de Latijnse vorm communis, en in een iets andere betekenis dan het huidige commuun. Hij onderscheidde immers náást "mannelijk" en "vrouwelijk" nog "commuun": het geslacht van de-woorden die noch specifiek mannelijk, noch specifiek vrouwelijk waren.

Zie ook

Noten

  1. J.A. van Leuvensteijn et al., "Vroegnieuwnederlands (circa 1550-1650)", in: M.C. van de Toorn et al., Geschiedenis van de Nederlandse taal, 1997:293, raadpleegbaar op www.dbnl.nl.
  2. Geciteerd in R.A. Kollewijn, "De geschiedenis van de geslachten der zelfstandige naamwoorden in het Nederlands", in: Opstellen over spelling en verbuiging, Groningen 19163:49. Communia nomina is Latijn voor "commune zelfstandig naamwoorden".

Read other articles:

Blacktown Road adalah sebuah jalan sekunder yang menghubungkan City of Blacktown dengan M4 Motoway di Sydney, Australia dekat dengan Great Western Highway. Jalan ini membentuk bagian dari Prospect Highway, yang merupakan jalan sekunder penting yang menghubungkan Hills District dengan M4 Motorway. Jalan ini membentang dari Main Street Blacktown ke Great Western Highway. Di sisi lain Great Western Highway jalan ini menjadi Clunies Ross Street. Blacktown Hospital, juga beberapa komplek ritel-gud...

 

Wiebes pada 2015 Eric Derk Wiebes (lahir 12 Maret 1963) adalah seorang politikus Belanda yang menjabat sebagai Menteri Urusan Ekonomi dan Kebijakan Iklim dalma kabinet Rutte ketiga dari 26 Oktober 2017 sampai 15 Januari 2021. Ia adalah anggota Partai Rakyat untuk Kebebasan dan Demokrasi (VVD).[1] Referensi ^ VVD'er Eric Wiebes moet economische groei gaan combineren met Parijsdoelen (dalam bahasa Belanda). NOS. 23 October 2017. Diarsipkan dari versi asli tanggal 25 October 2017.  ...

 

American actor Knox ManningBorn(1904-01-17)January 17, 1904Worcester, MassachusettsDiedAugust 26, 1980(1980-08-26) (aged 76)Woodland Hills, Los Angeles, CaliforniaOccupationActorYears active1939–1956 Charles Knox Manning (January 17, 1904 – August 26, 1980) was an American film actor. He was born in Worcester, Massachusetts and died in Woodland Hills, Los Angeles, California. He and Annette North Manning are interred at Ivy Lawn Cemetery in Ventura, California.[1] Mo...

Un tavolo di legno. Il tavolo è un mobile formato da un piano, spesso rettangolare, quadrato o tondo, di legno, metallo, plastica, di cristallo o altro materiale rigido, sostenuto da una, due, tre, quattro o più gambe, e che ha forma e dimensioni diverse, a seconda dell'uso cui è adibito. Può anche essere sostenuto da una colonna centrale; in questo caso di solito ha un ripiano piccolo, spesso circolare. ll piano di appoggio è caratterizzato dall’essere piatto (da qui il detto “piatt...

 

Голубянки Самец голубянки икар Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ПервичноротыеБез ранга:ЛиняющиеБез ранга:PanarthropodaТип:ЧленистоногиеПодтип:ТрахейнодышащиеНадкласс:ШестиногиеКласс...

 

土库曼斯坦总统土库曼斯坦国徽土库曼斯坦总统旗現任谢尔达尔·别尔德穆哈梅多夫自2022年3月19日官邸阿什哈巴德总统府(Oguzkhan Presidential Palace)機關所在地阿什哈巴德任命者直接选举任期7年,可连选连任首任萨帕尔穆拉特·尼亚佐夫设立1991年10月27日 土库曼斯坦土库曼斯坦政府与政治 国家政府 土库曼斯坦宪法 国旗 国徽 国歌 立法機關(英语:National Council of Turkmenistan) ...

Artikel ini memiliki beberapa masalah. Tolong bantu memperbaikinya atau diskusikan masalah-masalah ini di halaman pembicaraannya. (Pelajari bagaimana dan kapan saat yang tepat untuk menghapus templat pesan ini) Artikel ini perlu dikembangkan agar dapat memenuhi kriteria sebagai entri Wikipedia.Bantulah untuk mengembangkan artikel ini. Jika tidak dikembangkan, artikel ini akan dihapus. Artikel ini tidak memiliki referensi atau sumber tepercaya sehingga isinya tidak bisa dipastikan. Tolong bant...

 

This is a dynamic list and may never be able to satisfy particular standards for completeness. You can help by adding missing items with reliable sources. Sandra Hüller awards and nominationsHüller in 2023Awards and nominationsAward Wins Nominations Academy Awards 0 1British Academy Film Awards 0 2César Awards 1 1European Film Awards 2 4German Film Awards 3 6Golden Globe Awards 0 1 Totals[a]Wins42Nominations93Note ^ Certain award groups do not simply award one winner. They recogni...

 

Burja hitam Betula nigra TumbuhanJenis buahnucule Status konservasiRisiko rendahIUCN194551 TaksonomiDivisiTracheophytaSubdivisiSpermatophytesKladAngiospermaeKladmesangiospermsKladeudicotsKladcore eudicotsKladSuperrosidaeKladrosidsKladfabidsOrdoFagalesFamiliBetulaceaeSubfamiliBetuloideaeGenusBetulaSpesiesBetula nigra Linnaeus, 1753 Distribusi lbs Betula nigra, burja hitam, burja sungai, atau burja air, adalah spesies pohon burja yang berasal dari Amerika Serikat Bagian Timur dari New Hamp...

1969 UK local election 1969 Liverpool City Council election ← 1968 May 8, 1969 (1969-05-08) 1970 → Map of Liverpool showing wards won (first placed party)[1] Elections to Liverpool City Council were held on 8 May 1969. After the election, the composition of the council was: Party Councillors   ±   Aldermen Conservative 87 +9 ?? Labour 23 -10 ?? Liberal 3 +1 ?? Protestant 7 0 ?? Election result Liverpool Local Election Result 19...

 

Lihat pula: Kuil Agung Tsubaki Amerika Kuil Agung Tsubaki椿大神社Haiden Kuil Agung TsubakiAgamaAfiliasiShintoDewaSarutahiko-no-ŌkamiAme-no-Uzume-no-MikotoKepemimpinanYukiyasu YamamotoLokasiLokasi1871 Otabi, YamamotochōSuzuka, Mie 〒519-0315Shown within JepangKoordinat34°57′51.9″N 136°27′6.2″E / 34.964417°N 136.451722°E / 34.964417; 136.451722Koordinat: 34°57′51.9″N 136°27′6.2″E / 34.964417°N 136.451722°E / 34.96441...

 

MarsalaKomuneCittà di MarsalaNegaraItaliaWilayah SicilyProvinsiTrapani (TP)Pemerintahan • Wali kotaLorenzo CariniLuas • Total241,6 km2 (933 sq mi)Ketinggian3 m (10 ft)Populasi (30 April 2009) • Total82.517 • Kepadatan34/km2 (88/sq mi)DemonimMarsalesiZona waktuUTC+1 (CET) • Musim panas (DST)UTC+2 (CEST)Kode pos91025Kode area telepon0923Santo/a PelindungOur Lady of the Cave (Madonna della Cava)- Hari...

Type of mail delivery Mail jumping is a type of mail delivery. The person doing the mail jumping (known as a mail jumper) is transported on a body of water by a boat. The person jumps off the boat onto a dock, places incoming mail in a mailbox, retrieves outgoing mail, and jumps back onto the boat.[1] The boat continues to move at a slow and steady pace (about 5 miles per hour (8 km/h)) while the mail jumper is jumping.[2] Geneva Lake Walworth II on Geneva Lake The mail j...

 

1814 historical novel by Walter Scott Waverley; or, ’Tis Sixty Years Since First Edinburgh editionAuthorWalter ScottLanguageEnglish, Lowland Scots; some Scottish Gaelic and FrenchSeriesWaverley novelsGenreHistorical novelSet inScotland, 1745–46PublisherArchibald Constable & Co. (Edinburgh); Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown (London)Publication date7 July 1814[1]Publication placeScotlandMedia typePrintPages365 (Edinburgh Edition, 2007)Dewey Decimal823.7LC Cla...

 

Japanese woodblock prints A kuchi-e lithograph by Kitani Chigusa. Note the creases where the print was folded into a magazine. Kuchi-e (口絵) (lit. 'mouth pictures')[1] are frontispieces of books, especially woodblock printed frontispieces for Japanese romance novels and literary magazines published from the 1890s to the 1910s.[2] They usually portrayed women and were bound to the book's spine or inserted into literary magazines to give readers a sense of what type of ...

  لمعانٍ أخرى، طالع درجة (توضيح). درجةمعلومات عامةالنوع وحدة قياس زواية — وحدات يمكن استخدامها مع النظام الدولي للوحدات — وحدة مشتقة من UCUM تستخدم لقياس المسافة الزاوية[1] رمز الوحدة ° (باللغات متعددة)[1][2] تحويلات الوحدةإلى النظام الدولي 0.017453292519943295769236907684886...

 

Semitic-speaking ethnic group native to northern Ethiopia Not to be confused with Tigre people or Tigrinya people. Ethnic group TigrayansRegions with significant populations Ethiopia4,483,776 (2007)[1]LanguagesTigrinyaReligion Christianity (96%) Islam (4%)[2]Related ethnic groupsAmhara • Argobba • Beta Israel • Gurage • Harari • Tigre • Tigrinya • Zay • other Habesha peoples[3][4] Tigrayans (Tigrinya: ተጋሩ) are a Semitic-speaking ethni...

 

1911 Italian annexation of Ottoman Libya; beginning of the Italo-Turkish WarThis article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Italian invasion of Libya – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (April 2023) (Learn how and when to remove this message)Italian Invasion of LibyaPart of Italo-Turkish WarLanding...

American politician and 19th Governor of Oklahoma This article is about the former Oklahoma governor. For his son, see Dewey F. Bartlett Jr. Dewey F. Bartlett19th Governor of OklahomaIn officeJanuary 9, 1967 – January 11, 1971LieutenantGeorge NighPreceded byHenry BellmonSucceeded byDavid HallUnited States Senatorfrom OklahomaIn officeJanuary 3, 1973 – January 3, 1979Preceded byFred R. HarrisSucceeded byDavid BorenMember of the Oklahoma SenateIn office1962–1966Succe...

 

Coordenadas: 43° 30' N 5° 5' E Bocas do RódanoBouches-du-Rhône Informações País  França Região Provença-Alpes-Costa Azul Sede do depto. (Préfecture) Marselha Sub-sedes (Sous-préfectures) Aix-en-ProvenceArlesIstres População 1 975 896 hab. (2011) Área 5 087 km² Densidade populacional 388,4 hab./km² Arrondissements 4 Cantões 57 Comunas 119 Presidente do conselho geral Jean-Noël Guérini Site Oficial www.bouches-du-rhone.pref.gouv.fr Localização L...