Een carnavalsoptocht is een optocht gehouden tijdens carnaval. De optocht is een van de hoogtepunten van het carnaval en bestaat meestal uit praalwagens, loopgroepen, einzelgängers en muziekkorpsen (zaate hermeniekes of dweilorkesten).
Na afloop van een optocht worden er vaak prijzen uitgereikt voor onder andere de mooiste praalwagen, de leukste loopgroep of de leukste individuele act. Bij grotere optochten is er naast de juryprijs vaak ook een publieksprijs. Bij sommige optochten is deze wedstrijd gekoppeld aan het carnavalsmotto van de betreffende organiserende carnavalsvereniging en wordt dus gekeken welke deelnemers daaraan het beste uitvoering hebben gegeven. Vaak wordt tijdens de optocht de (lokale) politiek en actualiteit op de hak genomen of Prins Carnaval te kijk gezet. Daarbij wordt vaak de interactie met het publiek opgezocht. Ook worden er soms speciale lichtoptochten (lampjesoptochten) in de avond gehouden.
De laatste praalwagen van de optocht is traditiegetrouw de wagen van Prins Carnaval en de Raad van Elf. Zij sluiten de optocht af en strooien snoepgoed naar het publiek. Een carnavalsoptocht heeft sterke gelijkenissen met een Romeinse triomftocht: ook daarin ging de triomfator achteraan in de stoet, gaf hij graan en/of geld aan het volk en werd er met hem de spot gedreven.
In veel plaatsen is er naast de grote optocht ook een speciale kinderoptocht, vaak georganiseerd door de basisschool. Dit is een kleinere vorm van de carnavalsoptocht, waarbij de kinderen verkleed een optocht lopen in de omgeving van de school. Soms wordt daarbij dan Prins Carnaval en/of de jeugdprins ergens opgehaald en naar school gebracht, waar dan een feest plaatsvindt. Een bekende kinderoptocht is die van De Marotte in Sittard op de zondag voor carnaval.[4]
