Vallis sive Terra Cinnamomi (Hispanice país de la canela) est locus in America Australi fictus, civitati Regis Aurati^(es) non dissimilis. Christophorus Columbus promiserat se reperturum novos fontes auri et specierum, sed non contigit. Alii eum sequi petiverunt, et deinde gignuntur historiae terrarum incognitarum, auri et cinnamomi plenarum, in interioribus continentis Americae partibus reconditarum.

Anno 1541, mense Februario, Gundisalvus Pizardus, germanus Francisci Pizardi gubernatorque provinciae Aequatoriae, expeditionem duxit ab urbe Quito orienti versus, Francisco de Orellana adiuvante, terram cinnamomi petens. Andes montes transierunt, et valles fluminum Cocae et Napi^[1] secuti sunt, sed nec cinnamomum, nec civitates, nec quae comedissent invenerunt. Deinde Orellana cum quibusdam aliis navigationem temptavit fluminis Napi ut alimenta sociis reportaret; sed adverso flumine vehere non potuit. In fine Pizarro, cum perpaucis sociis, post duos annos Quitum reditus est; Orellana autem navigavit, primus ille, totum Amazonum flumen et ad insulam Trinitatis pervenit. In eam navigationem occurrit gentem feminarum bellatricum sive Amazonum, hodie usque perditarum, et de ea re flumen nuncupavit rio grande de las Amazonas, scilicet 'flumen magnum Amazonum'.

Commentaria fideliora de expeditione sunt duo: a Garcia Laso Inca (alumno Gundisalvi Pizarro, propterea experto de vita eius) atque a Casparo de Carvajal, capellano Orellanae et socio navigationis fluminis Amazonum.

• post 1542 : Casparus de Carvajal, Relación del nuevo descubrimiento del famoso Río Grande
• 1609-1617 : Garcias Lasus Inca, Historia general del Peru pars 2 lib. 3 cap. 2; recensio interretialis
• Augustinus de Zárate, Historia de descubrimiento y conquista del Peru 4.1.
• Petrus Cieza de León, Guerra de Chupas 18.
• Toribius de Ortiguera, Jornada del río Marañon 14 Textus

Editiones fontium

• José Toribio Medina, ed., Descubrimiento del río de las Amazonas según la relación de ... Gaspar de Carvajal. Hispali: E. Rasco, 1894 Textus apud Internet Archive

Eruditio

• Andrew Dalby, "Christopher Columbus, Gonzalo Pizarro, and the search for cinnamon" in Gastronomica vol. 1 no. 2 (2001) pp. 40-49
• Buddy Levy: River of darkness: Francisco Orellana’s legendary voyage of death and discovery down the Amazonas. Bantam Books, Neoeboraci 2011, ISBN 978-0-553-80750-9