ალი შარიათი

ალი შარიათი
სპარს. علی شريعتی
დაბადების თარიღი 23 ნოემბერი 1933
ხორასან-რეზავის ოსტანი, ირანი
გარდაცვალების თარიღი 19 ივნისი 1977 (43 წლის)
საუთჰემპტონი, დიდი ბრიტანეთი
დაკრძალულია საიდა ზეინაბის მეჩეთი, დამასკო, სირია
განათლება მეშხედის ფირდოუსის უნივერსიტეტი, პარიზის უნივერსიტეტი
საქმიანობა სოციოლოგი, ესეისტი, ფილოსოფოსი, პოეტი, მწერალი, პოლიტიკური აქტივისტი, მთარგმნელი.
პარტია ირანის გათავისუფლების მოძრაობა
რელიგია ისლამი
შვილ(ებ)ი 4
მშობლები მამა: მუჰამედ ტაგი შარიათი
საიტი [[1]]

ალი შარიათი (სპარს. علی شريعتی;  დ. 23 ნოემბერი, 1933 — 19 ივნისი, 1977)  — ირანელი მემარცხენე სოციოლოგი და რევოლუციონერი. იგი ცნობილია, როგორც მე -20 საუკუნის ერთ -ერთი ყველაზე ორიგინალური და ნიჭიერი ირანელი მოაზროვნე, ირანის ისლამური რევოლუციის ერთ-ერთი იდეოლოგი.[1][2][3][4]

ბიოგრაფია

ალი შარიათი დაიბადა 1933 წელს კახაკში (სოფელი მაზინანში), საბეზვარას გარეუბანში. მისი მამა, მუჰამედ-ტაგი, მეცნიერი იყო, რომელმაც დააარსა ისლამური ჭეშმარიტების პროპაგანდის ცენტრი ხორასანის პროვინციაში იმ დროს, როდესაც მარქსიზმს გარკვეული გავლენა ჰქონდა ირანში. მოგვიანებით,  ალი შარიათმა მამის შეხედულებები გააკრიტიკა.[5]

პედაგოგიურ სკოლაში სწავლის წლებში ალი შარიათი შეხვდა საზოგადოების ყველაზე ნაკლებად პრივილეგირებული სოციალური კლასების ადამიანებს და პირველად  შეიგრძნო   იმდროინდელი ირანის ეკონომიკური და სოციალური მდგომარეობის მთელი საშინელება. ამავე დროს, მასზე გარკვეული გავლენა მოახდინეს არა მხოლოდ მუსულიმური სამყაროს მოაზროვნეებმა (ჯალალედინ რუმმა და მუჰამედ იკბალმა), არამედ ევროპელმა ფილოსოფოსებმა და პოლიტიკოსებმა. იგი ცდილობდა მოეძებნა გამოსავალი კრიზისიდან, რომელიც ჩამოყალიბდა  შაჰის დესპოტური მმართველობის პერიოდში,  განვითარებული ტრადიციული ისლამური პრინციპებისა და მეთოდების საშუალებით, მათ შორის თანამედროვე ფილოსოფიისა და სოციოლოგიის მიღწევებით.

1952 წელს ალი შარიათი გახდა საშუალო სკოლის მასწავლებელი და დააფუძნა სტუდენტთა ისლამური ასოციაცია, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ერთ -ერთი საპროტესტო დემონსტრაციის შემდეგ  მის დაპატიმრებამდე. 1953  წელს იგი გახდა ეროვნული წინააღმდეგობის მოძრაობის წევრი. 1955 წელს  მიიღო ბაკალავრის ხარისხი მეშჰედის უნივერსიტეტში. 1957 წელს  ეროვნული წინააღმდეგობის მოძრაობის 16 სხვა წევრთან ერთად, ალი შარიათი კვლავ დააპატიმრა შაჰის საიდუმლო სამსახურმა— სავაქმა.

ალი შარიათი ოჯახთან ერთად

ალი შარიათმა მიიღო სამეცნიერო აღიარება საფრანგეთში, სადაც გააგრძელა კვლევა სორბონის უნივერსიტეტის ასპირანტის სტატუსით. აქ იგი ბრწყინვალე სტუდენტად ითვლებოდა და 1958 წელს დამწერლობის ხელოვნების საუკეთესო სტუდენტად აირჩიეს. 1959 წელს, პარიზში, შარიათმა დაიწყო ალჟირის ეროვნული განმათავისუფლებელი ფრონტის რევოლუციონერებთან თანამშრომლობა. მომდევნო წელს იგი შეუდგა ფრანც ფანონის კითხვას და  მისი ნაშრომების ანთოლოგიის სპარსულად თარგმნას. შარიათს სურდა ფანონის იდეების დანერგვა ემიგრანტებს შორის ირანის რევოლუციურ წრეებში. იგი დააპატიმრეს 1961 წლის 17 იანვარს პატრის ლუმუმბას მხარდამჭერ დემონსტრაციაში მონაწილეობისათვის. იმავე წელს იგი შეუერთდა იბრაჰიმ იაზდის, მუსტაფა ჩამრანს და სადექ გოთბზადეს საზღვარგარეთ ირანელთა თავისუფალი მოძრაობის ჩამოსაყალიბებლად.

1962 წელს მან გააგრძელა რელიგიის სოციოლოგიისა და ისტორიის შესწავლა და გაჰყვა ისლამის მკვლევართა ლუი მასინიონის, იასგეს ბეგეტის და სოციოლოგ ჯორჯ გირვიჩის კურსს. იგი აგრეთვე გაეცნო ფილოსოფოს ჟან-პოლ სარტრის ნაშრომებს და  ირანში გამოაქვეყნა ჯალალ ალე-აჰმადის წიგნი "ღარბზადეგი" (ოქსიდენტოზი). პარიზიდან წასვლისას იგი მუშაობდა სადოქტორო ნაშრომზე. 1964 წელს მიიღო დოქტორის ხარისხი სოციოლოგიურ მეცნიერებებში.

1964 წელს ალი შარიათი დაბრუნდა ირანში, სადაც იგი კვლავ დააპატიმრა იმპერიულმა ხელისუფლებამ საფრანგეთში ირანის მონარქიის წინააღმდეგ დივერსიული პოლიტიკური საქმიანობის გამო. იგი გაათავისუფლეს მხოლოდ რამდენიმე კვირის პატიმრობის შემდეგ, რის შემდეგაც შეუდგა პედაგოგიურ მოღვაწეობას მეშჰედის უნივერსიტეტში.

მოგვიანებით ალი შარიათი გაემგზავრა თეირანში, სადაც კითხულობდა ლექციებს ჰოსეინივ ერშადის (Hosseiniye Ershad) კულტურულ- რელიგიურ ცენტრში. ეს ლექციები უაღრესად პოპულარული იყო სტუდენტებს შორის.ალი შარიათის იდეებისადმი ინტერესი ძალიან სწრაფად გაიზარდა. შარიათის უწყვეტმა წარმატებამ კვლავ გამოიწვია იმპერიული ძალაუფლების სტრუქტურების ინტერესი მისი პიროვნებისადმი და შარიათი კვლავ დააპატიმრეს, ისევე როგორც მისი ბევრი სტუდენტი. ფართოდ გავრცელებულმა უკმაყოფილებამ და საერთაშორისო პროტესტმა საბოლოოდ აიძულა ხელისუფლება შარიათი გაეთავისუფლებინა 18 თვიანი იზოლაციის შემდეგ— 1975 წლის 20 მარტს.

შარიათს მიეცა უფლება გამგზავრებულიყო ინგლისში. ის დასახლდა საუთჰემპტონში, დიდი ბრიტანეთის სამხრეთ სანაპიროზე, სადაც რამდენიმე კვირის შემდეგ იგი საკუთარ ბინაში  გარდაცვლილი იპოვეს. მისი გარდაცვალების ოფიციალური ვერსიად  გულის შეტევა დასახელდა. თუმცა, არსებობს უამრავი მტკიცებულება მის სიკვდილში შაჰის საიდუმლო პოლიციის —  სავაქის მონაწილეობის შესახებ. [6][7]

შეხედულებები

ალი შარიათმა საზოგადოებას შიიზმის თავისებური ხედვა შესთავაზა. მასში გამოყო "წითელი შიიზმი", რომელიც დაუპირისპირა "შავ შიიზმს", ანუ ჯაფარიდულ შიიზმს.[8] მისი რევოლუციური რელიგიურ-სოციალისტური იდეები შედარებულია კათოლიკურ  განმათავისუფლებელ თეოლოგიასთან, რომელიც დაარსდა სამხრეთ ამერიკაში მღვდლის გუსტავო გუტიერეზ მერინოს და ბრაზილიელი ლეონარდო ბოფის მიერ.[9][10][11][12]

შარიათის იდეები შთაგონების წყარო გახდა შიიტური ანტიკლერიკანული, რადიკალური ტერორისტული ორგანიზაცია „ფორკანის“ აქტივისტებისთვის. ხსენებულ ორგანიზაციას ხელმძღვანელობდა აქბარ გუდარზი, რომელიც 1979 წელს აწარმოებდა იატაკქვეშა ტერორისტულ ბრძოლას აიათოლა ხომეინის რეჟიმის წინააღმდეგ.[13][14][15][16]

ლიტერატურა

  • Ali Rahnemā, An Islamic utopian : A political biography of Ali Shariati, London: I.B.Tauris, 1998.

სქოლიო

  1. ↑ "30th Anniversary of the Foundation of the Islamic Republic". დაარქივებული 2021-11-28 საიტზე Wayback Machine. Qantara. Retrieved 11 December 2012.
  2. ↑ Gheissari, Ali. 1998. Iranian Intellectuals in the Twentieth Century. Austin: University of Texas Press.
  3. ↑ Abrahamian, Ervand. 1993. "Ali Shariati: Ideologue of the Iranian Revolution". In Edmund Burke and Ira Lapidus (eds.), Islam, Politics, and Social Movements. Los Angeles: University of California Press. First published in MERIP Reports (January 1982): 25–28.
  4. ↑ Abrahamian, Ervand. 1993. "Ali Shariati: Ideologue of the Iranian Revolution". In Edmund Burke and Ira Lapidus (eds.), Islam, Politics, and Social Movements. Los Angeles: University of California Press. First published in MERIP Reports (January 1982): 25–28.
  5. ↑ Rahnema, Ali. 1998, 2000. An Islamic Utopian. A Political Biography of Ali Shari'ati. London: I.B. Tauris, p. 35.
  6. ↑ An Islamic Utopian: A Political Biography of Ali Shariati par Ali Rahnemaré
  7. ↑ Saints et héros du moyen-orient contemporain: actes du colloque des 11 et 12 décembre 2000, à l’Institut universitaire de France par Catherine Mayeur-Jaouen
  8. ↑ Ali Shariati, "Red Shi'ism vs. Black Shi'ism".
  9. ↑ Ervand Abrahamian (1989). Radical Islam: The Iranian Mojahedin. I.B.Tauris. p. 105. ISBN 1850430772.
  10. ↑ Nasr, Vali, The Shia Revival, Norton, (2006), p. 129
  11. ↑ Ali Shariati (1980). Jahatgiri-ye Tabaqati-e Islam [Class bias of Islam], in Collected Works, 10. Tehran. pp. 37–38.
  12. ↑ Mottahedeh, Roy, The Mantle of the Prophet: Religion and Politics in Iran, p. 330
  13. ↑ Ostovar, Afshon P. (2009). "Guardians of the Islamic Revolution: Ideology, Politics, and the Development of Military Power in Iran (1979–2009)" (PhD Dissertation). University of Michigan. Retrieved 26 July 2013.
  14. ↑ Nasr, Vali, The Shia Revival, Norton, (2006), pp. 128–9
  15. ↑ Naser Gharagozlu (2006). From Blank Revolution to Islamic Revolution. p. 87.
  16. ↑ Bayat, Asef (2017). Revolution without Revolutionaries: Making Sense of the Arab Spring. Stanford University Press. p. 47. ISBN 9781503602588.