წყალქვეშა კანიონი

სან-გაბრიელისა (A) და ნიუპორტის (B) კანიონები
კონგოს კანიონი
უიტარდის კანიონი
ბერინგის ზღვის წყალქვეშა კანიონები

წყალქვეშა კანიონი — ღრმა და ციცაბოფერდობიანი V-სებრი პროფილის ხეობა, რომელიც ჩაჭრილია კონტინენტურ კალთაში და სათავით ზოგჯერ შელფშიც იჭრება. ჩაჭრის სიღრმეა 1-3 კმ, ფერდების დახრილობა — 20-45°, მკვრივ ქანებში (ბაზალტი, გრანიტი) თითქმის შვეული კედლებიც გვხვდება. მთავრდება კონტინენტური კალთის ძირას 2-4 კმ სიღრმეზე 300-350 კმ რადიუსით გაშლილი გამოზიდვის კონუსით. კანიონების სიღრმე ფსკერთან შეფარდებით 1000 მ და მეტსაც აღწევს.[1]

წყალქვეშა კანიონი წარმოადგენს წყალქვეშა ხეობის ტიპს, რომელიც თავის მხრივ, ზღვის ფსკერის ვიწრო წაგრძელებული დეპრესიაა, რომელიც მორფოლოგიურად მდინარის ხეობას წააგავს. წყალქვეშა ხეობის სიგრძე რამდენიმე ასეულ კმ-ს აღწევს, სიღრმე შელფს არ სცილდება. ჩვეულებრივ იგი დიდი მდინარეების — კონგოს, განგის, მისისიპისა და სხვათა ხეობების წყალქვეშა გაგრძელებაა.[2]

წყალქვეშა კანიონების ტალვეგები ისევე როგორც წყალქვეშა მდინარის ხეობები დახრილია ზღვის მხარეს ცოტად თუ ბევრად მუდმივი კუთხის ქვეშ. რელიეფის მხრივ, წყალქვეშა კანიონი წააგავს ხმელეთის უდიდეს კანიონებს. მათ უმრავლესობას გააჩნია მრავალრიცხოვანი შენაკადი, ხოლო კალთებზე შიშვლდება სხვადასხვაგვარი ქანი. წყალქვეშა კანიონების გვერდებზე გვხვდება მკვიდრი ქანების გამოსავლები; კანიონების ქვედა ნაწილში განლაგებულია გამოზიდვის კონუსები.[3]

ზოგიერთი წყალქვეშა კანიონისთვის დამახასიათებელია კავშირი მდინარის ხეობებთან. ისინი ფართოდ არის გავრცელებული მსოფლიო ოკენის ფსკერზე. ერთ-ერთი უდიდესი წყალქვეშა კანიონი განლაგებულია ბაჰამის კუნძულების რაიონში, — დიდი ბაჰამის კანიონის სახით, რომლის შეჭრის სიღრმე 5 კმ-ზე მეტია. იგი ერთ-ერთი უღრმესი წყალქვეშა კანიონია.[4]

წყალქვეშა კანიონები გვხვდება შავი ზღვის ნაპირების გასწვრივაც. მაგალითად, საქართველოში, ბიჭვინთის ნახევარკუნძულთან მდებარეობს წყალქვეშა კანიონი „აკულა“, რომელიც ყოველწლიურად მდინარე ბზიფის მიერ ზღვაში ჩატანილ ასობით ათას მ³ ნატანს შთანთქავს.[2] საქართველოს მდინარეებიდან უდიდესი წყალქვეშა კანიონები გააჩნიათ: ბზიფს, ენგურს, რიონს, სუფსასა და ჭოროხს. ენგურის წყალქვეშა კანიონი შთანთქავდა როგორც მდინარის მიერ გატანილ პლაჟწარმომქმნელი მასალის უდიდეს ნაწილს, ასევე მასში იკარგება ჩრდილოეთიდან გადაადგილებული ნაპირგასწვრივი ნაკადის მთელი მოცულობაც. წყალქვეშა ფერდის რელიეფი გართულებულია ჭოროხის დღევანდელ შესართავთან და ბათუმის კონცხთან. იქ ნაპირის ხაზთან ახლოსაა განლაგებული ჭოროხისა და ბათუმის წყალქვეშა კანიონების სათავეები, სადაც ფსკერის დახრილობა 15-30° აღწევს.[5]

ბუნებრივ პირობებში ჭოროხს ყოველწლიურად ზღვაში გამოჰქონდა დაახლოებით 5 მლნ მ³ ნატანი, მათ შორის 2,3 მლნ მ³ — პლაჟშემქმნელი ფრაქციის მასალა იყო. შემდგომში მდინარის მყარი ნატანის დიდმა ნაწილმა კარგვა დაიწყო შესართავის წინ არსებული წყალქვეშა კანიონის სიღრმეებში, შესაბამისად ადლია-ბათუმის სანაპიროზე ჩამოყალიბდა ნაპირშემქმნელი ნატანის მწვავე დეფიციტი.[6] აღსანიშნავია, რომ ბათუმის კანიონი იწყება პირდაპირ ნაპირიდან და ის შეიძლება ჩაითვალოს ყველაზე ახლომდებარე კანიონის სათავედ საქართველოს წყალქვეშა კანიონებს შორის.[5]

წყალქვეშა კანიონების წარმოქმნის პრობლემამ აქტიური დისკუსია გამოიწვია. წყალქვეშა კანიონების წარმოშობა, როგორც ფიქრობენ სიმღვრივის ნაკადებთან უნდა იყოს დაკავშირებული. წყალქვეშ მომხდარი მიწისძვრის შედეგად შელფის კიდიდან დაიძვრება წყლის და მასში ატივტივებული წმინდამარცვლოვანი მასის ნარევი, რომელიც სიმძიმის ძალით მიექანება ბექობზე და გზადაგზა აწარმოებს ძლიერ ეროზიულ მოქმედებას. შედეგად ჩნდება წყალქვეშა კანიონი, რომელიც, როგორც წესი შელფის კიდიდან იწყება და მთელი კონტინენტური ბექობის გავლით მის ძირამდე ვრცელდება.

წყალქვეშა კანიონები შელფზეც გვხვდება. იშვიათია კონტინენტის წყალქვეშა კიდეებზე. მათი გენეზისი მდინარეულ ეროზიასთან არის დაკავშირებული. სიმღვრივის ნაკადები დიდი სიჩქარით (70 კმ/სთ) მოძრაობს კალთების ქვემოთ, რომელიც ანგრევს კონტინენტურ კალთას.[7] წყალქვეშა კანიონების დაახლოებით 3 % შეიცავს შელფურ ხეობებს.

აღსანიშნავია: დიდი ბაჰამის კანიონი, ამაზონის კანიონი, ბერინგის კანიონი, კონგოს კანიონი, ჰუდსონის კანიონი, განგის კანიონი, ინდის კანიონი, კაიკოურის კანიონი, სკრიფსის კანიონი, მონტერეის კანიონი და სხვა.

იხილეთ აგრეთვე

რესურსები ინტერნეტში

სქოლიო

  1. ↑ ვსევოლოდ ზენკოვიჩი, ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 360.
  2. ↑ 2.0 2.1 სტატიიდან წყალქვეშა ხეობა, ვსევოლოდ ზენკოვიჩი, ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 362.
  3. ↑ Шепард Ф.П. Морская геология. 3-е изд. — Л.: Недра, 1976. — 488 c.
  4. ↑ Andrews, James E.; Shepard, Francis P.; Hurley, Robert J., „Great Bahama Canyon“.
  5. ↑ 5.0 5.1 შავი ზღვის საქართველოს სექტორის ეკოგეოქიმიის საკითხები
  6. ↑ ჰიდროპროექტების მოსალოდნელი გავლენა შავ ზღვაზე
  7. ↑ Continental Margin Sedimentation: From Sediment Transport to Sequence Stratigraphy (Special Publication 37 of the IAS) March 2009, by Charles Nittroeur, pg 372.

Read other articles:

Subcritical reactor

Device that achieves nuclear fission without triggering a chain reaction A subcritical reactor is a nuclear fission reactor concept that produces fission without achieving criticality. Instead of sustaining a chain reaction, a subcritical reactor uses additional neutrons from an outside source. There are two general classes of such devices. One uses neutrons provided by a nuclear fusion machine, a concept known as a fusion–fission hybrid. The other uses neutrons created through spallation o...

 

County Burleson, Texas

Burleson County, TexasThe Burleson County Courthouse in Caldwell, TexasLokasi di negara bagian TexasLokasi negara bagian Texas di Amerika SerikatDidirikan1846SeatCaldwellWilayah • Keseluruhan678 sq mi (1.756 km2) • Perairan12 sq mi (31 km2), 1.81%Populasi • (2000)16.470 • Kepadatan26/sq mi (10/km²)Situs webwww.co.burleson.tx.us Burleson County adalah county yang terletak di negara bagian Texas, Amerika Serikat...

 

Meadows Field Airport

Regional airport in Oildale, California, USA Meadows Field AFBKern County Airport No. 1USGS 2006 orthophotoIATA: BFLICAO: KBFLFAA LID: BFLSummaryAirport typePublicOwnerKern CountyOperatorKern County Department of AirportsServesGreater Bakersfield metropolitan areaLocationOildale, CaliforniaElevation AMSL510 ft / 155 mCoordinates35°26′02″N 119°03′28″W / 35.43389°N 119.05778°W / 35.43389; -119.05778Websitemeadowsfield.comMapsFAA airport diagram...

Drvenik Veli

Island of Croatia Drvenik VeliSatellite image of Drvenik VeliDrvenik VeliGeographyLocationAdriatic SeaCoordinates43°26′39″N 16°08′44″E / 43.444226°N 16.145439°E / 43.444226; 16.145439Area12.07 km2 (4.66 sq mi)Highest elevation178 m (584 ft)Administration CroatiaCountySplit-DalmatiaDemographicsPopulation150 (2011) Drvenik Veli is a Croatian island in the Adriatic Sea. It is situated in the middle of the Dalmatian archipelag...

 

78394 Garossino

GarossinoPenemuanDitemukan olehA. LoweSitus penemuanHaleakalaTanggal penemuan9 Agustus 2002PenamaanPenamaan MPC78394Penamaan alternatif2002 PB166Ciri-ciri orbitEpos 14 Mei 2008Aphelion2.6779112Perihelion2.2084060Eksentrisitas0.0960857Periode orbit1394.8449089Anomali rata-rata103.49380Inklinasi5.61208Bujur node menaik137.36995Argumen perihelion280.23873Ciri-ciri fisikMagnitudo mutlak (H)15.9 78394 Garossino (2002 PB166) adalah sebuah asteroid yang terletak di sabu...

 

Charles Bronson

Charles BronsonBronson pada tahun 1966LahirCharles Dennis Buchinsky[1](1921-11-03)3 November 1921Ehrenfeld, Pennsylvania, Amerika SerikatMeninggal30 Agustus 2003(2003-08-30) (umur 81)Los Angeles, California, Amerika SerikatPekerjaanActorTahun aktif1950–1999Suami/istriHarriett Tendler ​ ​(m. 1949; c. 1965)​ Jill Ireland ​ ​(m. 1968; wafat 1990)​ Kim Weeks ​(m. ...

Friend Request

Artikel ini bukan mengenai Unfriended. Friend RequestTheatrical release posterSutradaraSimon VerhoevenProduser Quirin Berg Max Wiedemann Ditulis oleh Matthew Ballen Philip Koch Simon Verhoeven Pemeran Alycia Debnam-Carey William Moseley Connor Paolo Brit Morgan Brooke Markham Sean Marquette Liesl Ahlers Shashawnee Hall Penata musik Gary Go Martin Todsharow SinematograferJo HeimPenyunting Tom Seil Denis Bachter Perusahaanproduksi Wiedemann & Berg Film SevenPictures Film Two Oceans P...

 

Arung jeram

Untuk wahana permainan, lihat Arung jeram (wahana). Arung jeram Arung jeram merupakan kegiatan mengarungi jeram-jeram sungai yang sangat menantang. Rafting memiliki sejarah yang cukup panjang sejak abad ke-19 yang di pelopori John Macgregor seorang pramuka asal Paman Sam (amerika) yang waktu itu memimpin sebuah ekspedisi di sungai Colorado. Perkembangan seiring waktu membawa olahraga arung jeram ke Indonesia dan berkembang sampai saat ini. Rafting atau Arung jeram adalah suatu aktivitas penga...

 

Étienne Vacherot

Pour les articles homonymes, voir Vacherot. Étienne VacherotNaissance 29 juillet 1809TorcenayDécès 28 juillet 1897 (à 87 ans)13e arrondissement de ParisNationalité françaiseFormation École préparatoireÉcole/tradition Spiritualisme, éclectismePrincipaux intérêts Métaphysique, morale, religion, philosophie politiqueIdées remarquables DémocratieInfluencé par Les Doctrinaires, Plotin, Kant, Hegel, Victor Cousin, Jules MicheletA influencé Teofilo Braga, Léon Ollé-Lapr...

How to Dismantle an Atomic Bomb

2004 studio album by U2How to Dismantle an Atomic BombStudio album by U2Released22 November 2004RecordedFebruary 2003 – July 2004Studio Hanover Quay (Dublin) South of France Genre Rock Length49:03Label Island Interscope ProducerSteve LillywhiteU2 chronology U2 Go Home: Live from Slane Castle, Ireland(2003) How to Dismantle an Atomic Bomb(2004) The Complete U2(2004) Singles from How to Dismantle an Atomic Bomb VertigoReleased: 8 November 2004 Sometimes You Can't Make It on Your...

 

Certificato COVID digitale dell'UE

Certificato COVID digitale dell'UE su dispositivo mobile Il certificato COVID digitale dell'UE rilasciato in Polonia Il certificato COVID digitale dell'UE[1][2] (in inglese EU Digital COVID Certificate, EUDCC; in francese Certificat COVID numérique de l’UE[3]), detto anche certificazione verde COVID-19[4] e comunemente noto in Italia anche con lo pseudoanglicismo Green Pass, è un certificato interoperabile all'interno dell'Unione europea, contenen...

 

土库曼斯坦总统

土库曼斯坦总统土库曼斯坦国徽土库曼斯坦总统旗現任谢尔达尔·别尔德穆哈梅多夫自2022年3月19日官邸阿什哈巴德总统府（Oguzkhan Presidential Palace）機關所在地阿什哈巴德任命者直接选举任期7年，可连选连任首任萨帕尔穆拉特·尼亚佐夫设立1991年10月27日 土库曼斯坦土库曼斯坦政府与政治 国家政府 土库曼斯坦宪法 国旗 国徽 国歌 立法機關（英语：National Council of Turkmenistan） ...

Clarence D. Martin

11th governor of Washington Clarence Martin redirects here. For other uses, see Clarence Martin (disambiguation). Clarence D. Martin11th Governor of WashingtonIn officeJanuary 11, 1933 – January 15, 1941LieutenantVictor A. MeyersPreceded byRoland H. HartleySucceeded byArthur B. LanglieMember of the Washington House of Representativesfrom the 5th districtIn officeFebruary 28, 1944 – January 8, 1945Preceded byDonald B. MillerSucceeded byGeorge H. Johnston1st Ma...

 

Shizi (book)

ShiziChinese nameChinese尸子Literal meaning[Writings of] Master ShiTranscriptionsStandard MandarinHanyu PinyinShīzǐWade–GilesShih-tzuYue: CantoneseYale RomanizationSi1ji2Korean nameHangul시자TranscriptionsRevised RomanizationSijaMcCune–ReischauerSijaJapanese nameKanji尸子HiraganaししTranscriptionsRevised HepburnShishi The Shizi is an eclectic Chinese classic written by Shi Jiao 尸佼 (c. 390–330 BCE), and the earliest text from Chinese philosophical school of Zajia (雜家 S...

 

Diócesis de Texcoco

Diócesis de Texcoco Dioecesis Texcocen(sis) (en latín) Catedral de la Inmaculada ConcepciónInformación generalIglesia católicaIglesia sui iuris latinaRito romanoSufragánea de arquidiócesis de TlalnepantlaPatronazgo • Inmaculada Concepción• san José• san Miguel ArcángelFecha de erección 30 de abril de 1960 (como diócesis)Bula de erección Caelestis civitasSedeCatedral de la Inmaculada ConcepciónCiudad Texcoco de MoraDivisión administrativa estado de MéxicoPaís México Mé...

Luis Muñoz de Guzmán

Luis Muñoz de Guzmán Retrato en óleo de Luis Muñoz de Guzmán. Gobernador del Reino de ChilePresidente de la Real Audiencia 30 de enero de 1802-11 de febrero de 1808Monarca Fernando VIIPredecesor Francisco Tadeo Díez de MedinaSucesor Juan Rodríguez Ballesteros 26.º Presidente de la Real Audiencia de Quito 1791-1797Monarca Carlos IVPredecesor Antonio Mon y VelardeSucesor Francisco de CarondeletVirrey José Manuel de Ezpeleta Información personalNacimiento 1735 Sevilla, Sevilla, Reino d...

 

Adorable Arabella

1959 film Adorable ArabellaDirected byAxel von AmbesserWritten byPeter Berneis Fritz EckhardtBased onArabellaby Georgette HeyerProduced byGeorg M. ReutherStarringJohanna von Koczian Carlos Thompson Hilde HildebrandCinematographyGünther SenftlebenEdited byIngrid WackerMusic byHans-Martin MajewskiProductioncompanyRhombus FilmDistributed byUFARelease date 22 December 1959 (1959-12-22) Running time87 minutesCountryWest GermanyLanguageGerman Adorable Arabella (German: Bezaubernde A...

 

Olivier Giroud

French footballer (born 1986) Olivier Giroud Giroud with France at the 2018 FIFA World CupPersonal informationFull name Olivier Jonathan Giroud[1]Date of birth (1986-09-30) 30 September 1986 (age 37)[2]Place of birth Chambéry, FranceHeight 1.93 m (6 ft 4 in)[3]Position(s) StrikerTeam informationCurrent team Los Angeles FCNumber 9Youth career1992–1999 Froges1999–2005 GrenobleSenior career*Years Team Apps (Gls)2005–2008 Grenoble 23 (2)2007–20...

Nonjuring schism

British church schisms after 1688 This article is about the split in the Churches of England, Scotland and Ireland over the 1689 legal and religious settlement. For the French church in the French Revolution, see Civil Constitution of the Clergy § Jurors and non-jurors. Part of a series onAnglicanism TheologyChristian theologyAnglican doctrineThirty-nine ArticlesBooks of HomiliesCaroline DivinesChicago–Lambeth QuadrilateralEpiscopal politySacramentsMary Ministry and worshipMinistryMus...

 

Virginia Bourbon del Monte

Italian noble (1899–1945) Virginia Bourbon del MonteBornVirginia Bourbon del Monte dei principi di San Faustino(1899-05-24)24 May 1899Rome, ItalyDied30 November 1945(1945-11-30) (aged 46)Pisa, ItalyNoble familyBourbon del MonteSpouse(s)Edoardo AgnelliIssuePrincess Clara von Fürstenberg (1920–2016)Gianni Agnelli (1921–2003)Susanna, Contessa Rattazzi (1922–2009)Maria Sole (1925)Cristiana, Contessa Brandolini d'Adda (1927)Giorgio Agnelli (1929–1965)Umberto Agnelli (1934–2004)Fa...