ნახშირბადის ციკლი

ნახშირბადის ციკლი.[1]

ნახშირბადის ციკლი — ბიოგეოქიმიური ციკლი, რომლის საშუალებითაც ნახშირბადი მოძრაობს დედამიწის ბიოსფეროში, პედოსფეროში, გეოსფეროში, ჰიდროსფეროსა და ატმოსფეროში. ნახშირბადი არის ბიოლოგიური ნაერთების ძირითადი კომპონენტი, ისევე როგორც მრავალი არაორგანული მინერალის , როგორიცაა მაგალითად კირქვა. აზოტისა და წყლის ციკლთან ერთად, ნახშირბადის ციკლი მოიცავს მოვლენათა თანმიმდევრობას, რომლებიც მნიშვნელოვანია, რომ დედამიწაზე შესაძლებელი იყოს სიცოცხლის არსებობა.

ნახშირბადის ციკლი აღმოაჩინა ანტუან ლავუაზიემ და ჟოზეფ პრისტლმა, ხოლო პოპულარიზება გაუწია ჰამფრი დეივმა.[2]

ძირითადი კომპონენტები

ატმოსფერო

ნახშირბადის ცირკულაცია.[3]

დედამიწის ატმოსფეროში ნახშირბადი ორი ძირითადი ნაერთის სახით არსებობს, ესენია ნახშირბადის დიოქსიდი და მეთანი. ეს ორივე აირადი ნივთიერება შთანთქავს ატმოსფეროში შემოსულ სითბოს და გარკვეულწილად ისინი არიან პასუხისმგებელნი სათბურის ეფექტზე.[4] მეთანი, ნახშირორჟანთან შედარებით, უფრო ძლიერ სათბურის ეფექტს წარმოქმნის, მაგრამ ის ბევრად უფრო ნაკლები კონცენტრაციით არსებობს დედამიწის ატმოსფეროში და ამავე დროს მალევე ქრება, რაც არ ახასიათებს ნახშირორჟანგს და ეს ფაქტი მას, ამ ორი ნივთიერებიდან, მთავარ სათბურის აირად აქცევს.[5]

ნახშირორჟანგი ატმოსფეროდან შთაინთქმება, პირველ რიგში, ფოტოსინთეზის პროცესით და ციკლის საშუალებით მოძრაობს ხმელეთისა და ოკეანის ბიოსფეროში. ატმოსფეროში არსებული ნახშირბადის დიოქსიდი პირდაპირ იხსნება წყალში (ოკეანე, ტბები, ზღვები და ა.შ.), ასევე იშლება ნალექებში, და პერიოდულად წვიმის საშუალებით ჩამოირეცხება. წყალში გახსნისას, ნახშირორჟანგი რეაქციაში შედის წყლის მოლეკულებთან და წარმოქმნის ნახშირმჟავას, რაც ხელს უწყობს ოკეანის გამჟავიანებას. [6]

ბოლო ორი საუკუნის განმავლობაში ადამიანის საქმიანობამ მნიშვნელოვნად გაზარდა ნახშირბადის კონცენტრაცია ატმოსფეროში, ძირითადად, ნახშირორჟანგის სახით, გამოყოფის პროცესის ამგვარი ზრდა გამოწვეულია წიაღისეული საწვავის მზარდი ტემპით მოხმარებით.[4] მას შემდეგ, რაც დედამიწის ოკეანეები აორთქლდება, დაახლოებით 1,1 მილიარდ წელიწადში,[7] ფილების ტექტონიკა, სავარაუდოდ, შეწყდება წყლის ნაკლებობის გამო. ნახშირბადის ციკლი მომავალში დასრულდება 1-2 მილიარდ წლებს შორის.[8]

ბიოსფერო

ნიადაგში ნახშირორჟანგის დონის გაზომვა.

ბიოსფეროში არსებული ყველა ორგანიზმი შეიცავს ნახშირორჟანგს, ცოცხალი და მკვდარიც. ნახშირბადის დაახლოებით 500 გიგატონა მასა ინახება მიწის ზემოთ მცხოვრებ მცენარეებსა და სხვა ცოცხალ ორგანიზმებში,[9] ხოლო ნიადაგში დაახლოებით 1 500 გიგატონა ნახშირბადია.[10] ხმელეთის ბიოსფეროში ნახშირბადის უმეტესობა ორგანული ნივთიერებების შემადგენლობაში შედის,[11] ხოლო ნიადაგის ნახშირბადის დაახლოებით მესამედი ინახება არაორგანულ ფორმით, მაგალითად, კალციუმის კარბონატის სახით. [12] ორგანული ნახშირბადი არის დედამიწაზე მცხოვრები ყველა ორგანიზმის ძირითადი კომპონენტი.

ნახშირბადის ხმელეთის ბიოსფეროს ტოვებს რამდენიმე გზით. ორგანული ნივთიერების წვა და სუნთქვა სწრაფად ათავისუფლებს მას ატმოსფეროში . ნიადაგში არსებული ნახშირბადი შესაძლოა იქ დარჩეს ათასობით წელი, სანამ მდინარეების მიერ არ გამოირეცხება და გაიფანტება ატმოსფეროში. 1989 და 2008 წლებში ნიადაგში ნახშირბადის დიოქსიდის შემცველობა იზრდებოდა დაახლოებით 0,1%-ით წელიწადში.[13] 2008 წელს მისი გლობალურმა რაოდენობა ნიადაგში 98 მილიარდი ტონა იყო. ამ პროცესის რამდენიმე დასაბუთებული ახსნა არსებობს, მაგრამ სავარაუდოდ ახსნა ისაა, რომ ტემპერატურის მატებასთან ერთად იზრდება ნიადაგში არსებული ორგანული ნივთიერებების დაშლის ტემპი, რაც ზრდის ნახშირორჟანგის მაჩვენებელს. ნიადაგში ნახშირბადის არსებობის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია ადგილობრივ კლიმატურ პირობებზე, რომელიც იცვლება კლიმატის ცვლილებასთან ერთად.

ოკეანეები

ნახშირბადის შემცველი მასალა გავრცელებულია ოკეანეში, იგი ძირითადად ატმოსფერული ნახშირორჟანგის დაშლის გზით შემოდის, რომლის მცირე ნაწილი გარდაიქმნება კარბონატად. იგი ასევე ოკეანეში ხვდება მდინარეების საშუალებით, რომლებიც მდიდარი არიან ნაშალი არაორგანული ნივთიერებებით. ნახშირორჟანგი ძირითადად შთაინთქმება ფოტოსინთეზის საშუალებით, ასევე ორგანიზმების მიერ, რომლებიც კარბონატულ საშენ მასალას ამზადებენ. [9] ოკეანეების pH საშუალოდ 8,2-ის ტოლია, ხოლო ნახშირბადის დიოქსიდის მაღალი კონცეტრაცია მჟავიანობას ცვლის ნეიტრალური pH-ის მიმართულებით.

ოკეანეების მიერ ამ აირის შთანთქმას დიდი მნიშვნელობა აქვს ატმოსფეროში მისი კონცენტრაციის კონტროლისთვის, რომელიც ძირითადად ადამიანების მიერ გამოიყოფა. თუმცა, ეს პროცესი არ შემოიფარგლება მხოლოდ ამით, ვინაიდან დიდი რაოდენობით შეწოვა იმოქმედებს ოკეანის მჟავიანობაზე და აქ მცოვრებ ცოცხალ ორგანიზმებზე. ხოლო გამჟავიანება დიდ ზეგავლენას მოახდენს კარბონატული საფარის მქონე არსებებზე, ვინაიდან მათი სასიცოცხლოდ აუცილებელი საფარი დაიშლება.[14][15]

გეოსფერო

ნახშირბადის ციკლი გეოლოგიურ დონეზე მოქმედებს ბევრად ნელა, ნახშირბადის ციკლის სხვა ნაწილებთან შედარებით, როგორიცაა მაგალითად ატმოსფერო.[16]

ნახშირბადის უმეტესობა ინერტულად ინახება დედამიწის ლითოსფეროში.[4] დედამიწის მანტიაში შენახული ნახშირბადის დიდი ნაწილი, აქ ინახება მას შემდეგ, რაც დედამიწა ჩამოყალიბდა.[17] გეოსფეროში არსებული ნახშირბადის დაახლოებით 80% არის კირქვაში და მისგან მიღებულ ნაერთებში, რომლებიც წარმოიქმნება წყლის ორგანიზმების მიერ შექმნილი კალციუმის კარბონატის ნალექისგან. დანარჩენი 20% წარმოიქმნება ხმელეთზე მცხოვრები ორგანიზმების სიკვდილის შემდეგ, მაღალი სიცხისა და წნევის ქვეშ, გარდაცვლილი სხეული იშლება ნახშირბადშემველ ნაერთებად. დღეს ამ ორგანულ მასალას წიაღისეული საწვავის სახით ვიცნობთ, რომელსაც ადამიანები ყოველდღიურ ცხოვრებაში აქტიურად მოვიხმართ. მოპოვების შემდეგ, წიაღისეული საწვავი იწვის ენერგიის გამოყოფით, თუმცა ატმოსფეროში ასევე გამოიყოფა ნახშირორჟანგი. დღესდღეობით გეოსფეროში შენახული ორგანული ნახშირბადი შეიძლება იქ დარჩეს მილიონობით წლის განმავლობაში.[16]ნახშირბადს შეუძლია დატოვოს გეოსფერო მრავალი გზით, მაგალითად ნახშირორჟანგი ატმოსფეროსა და ოკეანეში შეიძლება გამოთავისუფლდეს ვულკანების საშუალებით.[17]

ნახშირბადის ღრმა ციკლი

მიუხედავად იმისა, რომ დედამიწის ზედაპირიდან დაშორებულ ღრმა წერტილებში, ნახშირბადის ციკლი ჯერ კიდევ არ არის ბოლომდე შესწავლილი, ითვლება, რომ ის ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც ატმოსფეროში, გეოსფეროსა და ლითოსფეროში მიმდინარე ციკლები. ნახშირბადის ეს „ღრმა ციკლი“ ძალზე მნიშვნელოვანია დედამიწის ზედაპირსა და ატმოსფეროს შორის ნახშირბადის მოძრაობაზე. თუ ეს პროცესი არ იარსებებდა, ნახშირბადი დარჩებოდა ატმოსფეროში, სადაც იგი მიაღწევდა უკიდურესად მაღალ კონცენტრაციას.[18] ამრიგად, ნახშირბადის ღრმა ციკლი მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ხმელეთზე სიცოცხლის არსებობისთვის აუცილებელი პირობების შექმნაში. ამ საკითხის შესწავლა საკმაოდ რთულია, რადგანაც ქვედა მანტია და ბირთვი 660-დან 2 891 კმ-მდე და 2 891-დან 6-371 კილომეტრამდე ვრცელდება დედამიწის სიღრმეში. შესაბამისად, ამ პროცესთან დაკავშირებით, ბევრი რამ ცნობილი არ არის.

ადამიანის გავლენა

ინდუსტრიული რევოლუციის შემდეგ, ადამიანის საქმიანობამ შეცვალა ნახშირბადის ციკლი, რის შედეგადაც ატმოსფეროში ნახშირბადის დიოქსიდის რაოდენობა გაიზარდა.[4] ნახშირბადის ციკლზე, ადამიანის მიერ, ყველაზე დიდ ზეგავლენად წიაღისეული საწვავის დიდი რაოდენობით გამოყენება ითვლება, ვინაიდან წვის დროს გამონაბოლქვი პირდაპირ ჰაერში ვრცელდება. წიაღისეულის მოპოვებაც, ნახშირბადის ციკლის ერთ-ერთი ნაწილია, კერძოდ, ნახშირბადის გეოსფეროდან ატმოსფეროში გადატანა.

ადამიანები ასევე გავლენას ახდენენ ნახშირბადის ციკლზე, რაც ცვლის ხმელეთისა და ოკეანეების ბიოსფეროს.[19] გასული რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში, ადამიანის მიერ პირდაპირი და არაპირდაპირი გზით გამოწვეულმა მიწათსარგებლობისთვის დედამიწის საფარის ცვლილებამ განაპირობა ბიომრავალფეროვნების შემცირება, რაც ამცირებს ეკოსისტემების რაოდენობას, ორგანიზმთა გარეომოს მიმართ შემგუებლობასა და ნახშირბადის ატმოსფეროდან შთანთქმის ხარისხს.

გარემოზე ადამიანის მიერ გამოწვეულმა სხვა ცვლილებებმა შეცვალეს ეკოსისტემები და მათი ატმოსფეროდან ნახშირბადის შთანთქმის უნარი. მაგალითად, ჰაერის დაბინძურება ზიანს აყენებს მცენარეებსა და ნიადაგს, ხოლო მრავალი სახის სოფლის მეურნეობა და მიწადმოქმედება იწვევს ეროზიას, ნიადაგიდან ნახშირბადის გამორეცხვასა და მცენარეთა პროდუქტიულობის შემცირებას.

ადამიანები აგრეთვე გავლენას ახდენენ ოკეანის ნახშირბადის ციკლზე.[19] კლიმატის ცვლილების ამჟამინდელი ტემპი იწვევს ოკეანეებში ტემპერატურის მატებას, ამრიგად იცვლება ეკოსისტემებიც.[20][21][22] ასევე, მჟავა წვიმები და დაბინძურებული ჩამონადენი, რომელიც წარმოიქმნება სოფლის მეურნეობისგან და ინდუსტრიისგან, მკვეთრად ცვლის ოკეანის ქიმიურ შედგენილობას. ასეთ ცვლილებებს შეიძლება ჰქონდეს დრამატული გავლენა ძალზე მგრძნობიარე ეკოსისტემებზე, როგორიცაა მაგალითად მარჯნის რიფი[23][24][25], რის შემდეგადაც შეუძლებელი გახდება ოკეანეების მიერ ატმოსფერული ნახშირორჟანგის ათვისება და შთანთქმა.

2015 წლის 12 ნოემბერს, NASA- ს მეცნიერებმა განაცხადეს, რომ ადამიანების გამო ატმოსფეროში ნახშირბადის დიოქსიდის დონე კვლავაც იზრდება და მან შესაძლოა მიაღწიოს ისეთ ნიშნულს, რომელიც დედამიწაზე ასობით ათასი წლის განმავლობაში არ ყოფილა. ამჟამად, წიაღისეული საწვავის დაწვის შედეგად გამოთავისუფლებული ნახშირორჟანგის გამოყოფის სიჩქარე, მცენარეებისა და ოკეანეების მიერ შთნთქმის სიჩქარესთან შედარებით ორჯერ მეტია.[26][27][28][29]

ლიტერატურა

  • Appenzeller, Tim (February 2004). „The case of the missing carbon“. National Geographic Magazine. (Article about the missing carbon sink.)
  • Bolin, Bert (1979). The global carbon cycle. Chichester ; New York: Published on behalf of the Scientific Committee on Problems of the Environment (SCOPE) of the International Council of Scientific Unions (ICSU) by Wiley. ISBN 978-0-471-99710-8. ციტირების თარიღი: 2008-07-08.  დაარქივებული 2002-10-28 საიტზე Wayback Machine.
  • Houghton, R. A. (2005). „The contemporary carbon cycle“, რედ. William H Schlesinger: Biogeochemistry. Amsterdam: Elsevier Science, გვ. 473–513. ISBN 978-0-08-044642-4. 
  • Janzen, H. H. (2004). „Carbon cycling in earth systems—a soil science perspective“. Agriculture, Ecosystems & Environment. 104 (3): 399–417. CiteSeerX 10.1.1.466.622. doi:10.1016/j.agee.2004.01.040.
  • Millero, Frank J. (2005). Chemical Oceanography, 3, CRC Press. ISBN 978-0-8493-2280-8. 
  • Volk, Tyler; Hoffert, Martin I. (1985) „Ocean Carbon Pumps: Analysis of Relative Strengths and Efficiencies in Ocean‐Driven Atmospheric CO2 Changes“, The Carbon cycle and atmospheric CO₂ natural variations, Archean to present, გვ. 99. DOI:10.1029/GM032p0099. ISBN 978-1-118-66432-2. 
  • Beth N. Orcutt, Isabelle Daniel, Rajdeep Dasgupta (Hrsg.): Deep Carbon – Past to Present. Oxford University Press, 2019, ISBN 978-1-108-67795-0, doi:10.1017/9781108677950 (Open Access, mit einem Schwerpunkt auf der Lithosphäre und die geologische Tiefenzeit, fasst die Ergebnisse des Deep Carbon Observatory zusammen).
  • David Archer: The Global Carbon Cycle (= Princeton Primers in Climate). Princeton University Press, 2011, ISBN 978-0-691-14413-9 (Einführung).
  • Praxis der Naturwissenschaften. In: Biologie in der Schule. Heft 3/53, 15. April 2004. Aulis Verlag Deubner, Köln Leipzig.
  • Одум Ю. Экология: В 2-х т. / пер. с англ. — М.:. Мир, 1986. — Т. 1. — С. 225—229.
  • Шилов И. А. Экология. — М.: Высшая школа, 1997. — С. 49—50.
  • Круговорот веществ // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
  • Энциклопедия живой природы. / Гл. редактор: акад. Чубарьян А. О.. — М.: Экслибрис, 2006. — Т. 5. — С. 10. — 160 с.
  • Houghton, R. A. (2005). «The contemporary carbon cycle». William H Schlesinger (editor), ed. Biogeochemistry. Amsterdam: Elsevier Science. pp. 473-513. ISBN 0-08-044642-6.
  • Janzen, H. H. (2004). «Carbon cycling in earth systems—a soil science perspective». Agriculture, Ecosystems & Environment 104 (3): 399-417. doi:10.1016/j.agee.2004.01.040.
  • Millero, Frank J. (2005). Chemical Oceanography (3 edición). CRC Press. ISBN 0-8493-2280-4.

რესურსები ინტერნეტში

სქოლიო

  1. ↑ Riebeek, Holli. The Carbon Cycle. NASA (16 June 2011). ციტირების თარიღი: 5 April 2018.
  2. ↑ Holmes, Richard (2008). "The Age Of Wonder", Pantheon Books. ISBN 978-0-375-42222-5.
  3. ↑ Lynch, Patrick (12 November 2015). „GMS: Carbon and Climate Briefing - 12 November 2015“. National Aeronautics and Space Administration. Goddard Media Studios. ციტირების თარიღი: 7 November 2018.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Falkowski, P.; Scholes, R. J.; Boyle, E.; Canadell, J.; Canfield, D.; Elser, J.; Gruber, N.; Hibbard, K.; Högberg, P.; Linder, S.; MacKenzie, F. T.; Moore b, 3.; Pedersen, T.; Rosenthal, Y.; Seitzinger, S.; Smetacek, V.; Steffen, W. (2000). „The Global Carbon Cycle: A Test of Our Knowledge of Earth as a System“. Science. 290 (5490): 291–296. Bibcode:2000Sci...290..291F. doi:10.1126/science.290.5490.291. PMID 11030643.CS1-ის მხარდაჭერა: რიცხვითი სახელები: ავტორების სია (link)
  5. ↑ Forster, P.; Ramawamy, V.; Artaxo, P.; Berntsen, T.; Betts, R.; Fahey, D.W.; Haywood, J.; Lean, J.; Lowe, D.C.; Myhre, G.; Nganga, J.; Prinn, R.; Raga, G.; Schulz, M.; Van Dorland, R. (2007). „Changes in atmospheric constituents and in radiative forcing“. Climate Change 2007: The Physical Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change.
  6. ↑ „Many Planets, One Earth // Section 4: Carbon Cycling and Earth's Climate“. Many Planets, One Earth. 4. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 17 აპრილი 2012. ციტირების თარიღი: 24 ივნისი 2012. მითითებულია ერთზე მეტი |archiveurl= და |archive-url= (დახმარება); მითითებულია ერთზე მეტი |archivedate= და |archive-date= (დახმარება)
  7. ↑ O'Malley-James, Jack T.; Greaves, Jane S.; Raven, John A.; Cockell, Charles S. (2012). „Swansong Biospheres: Refuges for life and novel microbial biospheres on terrestrial planets near the end of their habitable lifetimes“. International Journal of Astrobiology. 12 (2): 99–112. Bibcode:2013IJAsB..12...99O. doi:10.1017/S147355041200047X.
  8. ↑ Brownlee 2010, p. 94.
  9. ↑ 9.0 9.1 Prentice, I.C. (2001). „The carbon cycle and atmospheric carbon dioxide“, Climate change 2001: the scientific basis: contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergouvernmental Panel on Climate Change. 
  10. ↑ Rice, Charles W. (იანვარი 2002). „Storing carbon in soil: Why and how?“. Geotimes. 47 (1): 14–17. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 აპრილი 2018. ციტირების თარიღი: 5 აპრილი 2018.
  11. ↑ Yousaf, Balal; Liu, Guijian; Wang, Ruwei; Abbas, Qumber; Imtiaz, Muhammad; Liu, Ruijia (2016). „Investigating the biochar effects on C-mineralization and sequestration of carbon in soil compared with conventional amendments using the stable isotope (δ13C) approach“. GCB Bioenergy. 9 (6): 1085–1099. doi:10.1111/gcbb.12401.
  12. ↑ Lal, Rattan (2008). „Sequestration of atmospheric CO2 in global carbon pools“. Energy and Environmental Science. 1: 86–100. doi:10.1039/b809492f.
  13. ↑ Bond-Lamberty, Ben; Thomson, Allison (2010). „Temperature-associated increases in the global soil respiration record“. Nature. 464 (7288): 579–582. Bibcode:2010Natur.464..579B. doi:10.1038/nature08930. PMID 20336143.
  14. ↑ Kleypas, J. A.; Buddemeier, R. W.; Archer, D.; Gattuso, J. P.; Langdon, C.; Opdyke, B. N. (1999). „Geochemical Consequences of Increased Atmospheric Carbon Dioxide on Coral Reefs“. Science. 284 (5411): 118–120. Bibcode:1999Sci...284..118K. doi:10.1126/science.284.5411.118. PMID 10102806.
  15. ↑ Langdon, C.; Takahashi, T.; Sweeney, C.; Chipman, D.; Goddard, J.; Marubini, F.; Aceves, H.; Barnett, H.; Atkinson, M. J. (2000). „Effect of calcium carbonate saturation state on the calcification rate of an experimental coral reef“. Global Biogeochemical Cycles. 14 (2): 639. Bibcode:2000GBioC..14..639L. doi:10.1029/1999GB001195.
  16. ↑ 16.0 16.1 NASA. (2011-06-16) The Slow Carbon Cycle. ციტირების თარიღი: 2012-06-24.
  17. ↑ 17.0 17.1 The Carbon Cycle and Earth's Climate Information sheet for Columbia University Summer Session 2012 Earth and Environmental Sciences Introduction to Earth Sciences I
  18. ↑ The Deep Carbon Cycle and our Habitable Planet | Deep Carbon Observatory. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-07-27. ციტირების თარიღი: 2019-02-19
  19. ↑ 19.0 19.1 Morse, John W.; Morse, John W. Autor; Morse, John W.; MacKenzie, F. T.; MacKenzie, Fred T. (1990) „Chapter 9 the Current Carbon Cycle and Human Impact“, Geochemistry of Sedimentary Carbonates, Developments in Sedimentology, გვ. 447–510. DOI:10.1016/S0070-4571(08)70338-8. ISBN 9780444873910. 
  20. ↑ Laws, Edward A.; Falkowski, Paul G.; Smith, Walker O.; Ducklow, Hugh; McCarthy, James J. (2000). „Temperature effects on export production in the open ocean“. Global Biogeochemical Cycles. 14 (4): 1231–1246. Bibcode:2000GBioC..14.1231L. doi:10.1029/1999GB001229.
  21. ↑ Takahashi, Taro; Sutherland, Stewart C.; Sweeney, Colm; Poisson, Alain; Metzl, Nicolas; Tilbrook, Bronte; Bates, Nicolas; Wanninkhof, Rik; Feely, Richard A.; Sabine, Christopher; Olafsson, Jon; Nojiri, Yukihiro (2002). „Global sea–air CO2 flux based on climatological surface ocean pCO2, and seasonal biological and temperature effects“. Deep Sea Research Part II: Topical Studies in Oceanography. 49 (9–10): 1601–1622. Bibcode:2002DSRII..49.1601T. doi:10.1016/S0967-0645(02)00003-6.
  22. ↑ Sanford, E. (1999). „Regulation of Keystone Predation by Small Changes in Ocean Temperature“. Science. 283 (5410): 2095–2097. Bibcode:1999Sci...283.2095S. doi:10.1126/science.283.5410.2095. PMID 10092235.
  23. ↑ Kleypas, J. A.; Buddemeier, Robert W.; Archer, David; Gattuso, Jean-Pierre; Langdon, Chris; Opdyke, Bradley N. (1999). „Geochemical Consequences of Increased Atmospheric Carbon Dioxide on Coral Reefs“. Science. 284 (5411): 118–120. Bibcode:1999Sci...284..118K. doi:10.1126/science.284.5411.118. PMID 10102806.
  24. ↑ Hughes, T. P.; Baird, A. H.; Bellwood, D. R.; Card, M.; Connolly, S. R.; Folke, C.; Grosberg, R.; Hoegh-Guldberg, O.; Jackson, J. B.; Kleypas, J.; Lough, J. M.; Marshall, P.; Nyström, M.; Palumbi, S. R.; Pandolfi, J. M.; Rosen, B.; Roughgarden, J. (2003). „Climate Change, Human Impacts, and the Resilience of Coral Reefs“. Science. 301 (5635): 929–933. Bibcode:2003Sci...301..929H. doi:10.1126/science.1085046. PMID 12920289.
  25. ↑ Orr, James C.; Fabry, Victoria J.; Aumont, Olivier; Bopp, Laurent; Doney, Scott C.; Feely, Richard A.; Gnanadesikan, Anand; Gruber, Nicolas; Ishida, Akio; Joos, Fortunat; Key, Robert M.; Lindsay, Keith; Maier-Reimer, Ernst; Matear, Richard; Monfray, Patrick; Mouchet, Anne; Najjar, Raymond G.; Plattner, Gian-Kasper; Rodgers, Keith B.; Sabine, Christopher L.; Sarmiento, Jorge L.; Schlitzer, Reiner; Slater, Richard D.; Totterdell, Ian J.; Weirig, Marie-France; Yamanaka, Yasuhiro; Yool, Andrew (2005). „Anthropogenic ocean acidification over the twenty-first century and its impact on calcifying organisms“ (PDF). Nature. 437 (7059): 681–686. Bibcode:2005Natur.437..681O. doi:10.1038/nature04095. PMID 16193043.
  26. ↑ Buis, Alan; Ramsayer, Kate; Rasmussen, Carol. A Breathing Planet, Off Balance (12 November 2015). ციტირების თარიღი: 13 November 2015.
  27. ↑ Staff. (12 November 2015) Audio (66:01) - NASA News Conference - Carbon & Climate Telecon. ციტირების თარიღი: 12 November 2015.
  28. ↑ St. Fleur, Nicholas (10 ნოემბერი 2015). „Atmospheric Greenhouse Gas Levels Hit Record, Report Says“. The New York Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 ნოემბერი 2015. ციტირების თარიღი: 11 ნოემბერი 2015.
  29. ↑ Ritter, Karl (9 ნოემბერი 2015). „UK: In 1st, global temps average could be 1 degree C higher“. AP New. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 17 ნოემბერი 2015. ციტირების თარიღი: 11 ნოემბერი 2015.

Read other articles:

.ng

.ng البلد نيجيريا  الموقع الموقع الرسمي  تعديل مصدري - تعديل   ng. هو نطاق إنترنت من صِنف مستوى النطاقات العُليا في ترميز الدول والمناطق، للمواقع التي تنتمي إلى نيجيريا.[1][2] مراجع ^ النطاق الأعلى في ترميز الدولة (بالإنجليزية). ORSN [الإنجليزية]. Archived from the original on 2019-0...

 

1933 Long Beach earthquake

Severe earthquake in Los Angeles County, California 1933 Long Beach earthquakeDamage to the John Muir School, Pacific Avenue, Long BeachLos AngelesUTC time1933-03-11 01:54:00ISC event905457USGS-ANSSComCatLocal dateMarch 10, 1933 (1933-03-10)Local time5:54 P.M. PST[1]Magnitude6.4 Mw [2]Depth10 km (6.2 mi) [2]Epicenter33°37′52″N 118°00′00″W / 33.631°N 118.000°W / 33.631; -118.000 [3]FaultNewpo...

 

Indraprastha Institut informasi teknologi - Delhi

Artikel ini perlu dikembangkan dari artikel terkait di Wikipedia bahasa Inggris. (November 2023) klik [tampil] untuk melihat petunjuk sebelum menerjemahkan. Lihat versi terjemahan mesin dari artikel bahasa Inggris. Terjemahan mesin Google adalah titik awal yang berguna untuk terjemahan, tapi penerjemah harus merevisi kesalahan yang diperlukan dan meyakinkan bahwa hasil terjemahan tersebut akurat, bukan hanya salin-tempel teks hasil terjemahan mesin ke dalam Wikipedia bahasa Indonesia. Ja...

Iqaluit-Sinaa

Provincial electoral district in Nunavut, CanadaIqaluit-Sinaa Nunavut electoral districtBoundaries of Iqaluit-SinaaCoordinates:62°35′28″N 66°49′26″W / 62.591°N 66.824°W / 62.591; -66.824Territorial electoral districtLegislatureLegislative Assembly of NunavutMLA    Janet BrewsterDistrict created2013First contested2013Last contested2021DemographicsCensus subdivision(s)Iqaluit Iqaluit-Sinaa (Inuktitut: ᐃᖃᓗᐃᑦ−ᓯᓈ)[1] is a t...

 

Mont Lozère

Pour les articles homonymes, voir Lozère. Mont Lozère Localisation du mont Lozère dans le Massif central. Géographie Altitude 1 699 m, Sommet de Finiels Massif Cévennes (Massif central) Administration Pays France Région Occitanie Département Lozère Géologie Âge 310 à 315 millions d'années Roches Roches plutoniques modifier  Le mont Lozère (en occitan mont Losera) est un massif en majorité granitique situé dans le sud-est du Massif central français, dans le dép...

 

Mantecada

Spongy pastry originating in Spain MantecadasTypeSweet breadPlace of originSpainMain ingredientsFlour, eggs, butter, sugar  Media: Mantecadas Commercial mantecadas, one showing the open cajilla Mantecadas are spongy pastries originating in Spain. Perhaps the best known mantecadas are from Northwestern Spain, being a traditional product of the city of Astorga, province of León, as well as the nearby Maragateria comarca. They taste very much like pound cake. Other Spanish regions also...

Prehistoric Sweden

Time period in present-day Sweden before recorded history This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Prehistoric Sweden – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (June 2016) (Learn how and when to remove this message) Part of a series on the History of Sweden Prehistoric Prehistory (12000 BC–800 A...

 

UEFA Champions League 2016-2017 (qualificazioni)

UEFA Champions League 2016-2017 - QualificazioniUEFA Champions League 2016-2017 - Qualifying phase Competizione UEFA Champions League Sport Calcio Edizione 62ª Organizzatore UEFA Date dal 28 giugno 2016al 25 agosto 2016 Partecipanti 56 Formula 4 turni a eliminazione diretta Statistiche Miglior marcatore David McMillan (5) Andreas Cornelius (5) Incontri disputati 92 Gol segnati 239 (2,6 per incontro) Cronologia della competizione UCL 2015-2016 QF UCL 2017-2018 QF Manuale Vo...

 

Данио-рерио

Данио-рерио Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:ЧелюстноротыеГруппа:Костные рыбыКласс:Лучепёрые рыбыПодкласс:Новопёрые рыбыИн�...

Véronique (christianisme)

Pour les articles homonymes, voir Véronique. VéroniqueBiographieNaissance Caesarea Philippi (en)Décès Soulac-sur-MerAutres informationsÉtape de canonisation SainteFête July 9 (d), 4 févriermodifier - modifier le code - modifier Wikidata Sainte Véronique et les saintes (Hôtel Dieu à Cluny). Sixième station du chemin de croix : Véronique et Jésus. Véronique, Véronne[1] ou Bérénice est un personnage de l'époque néotestamentaire, dont l'histoire se répand entre les VIIe&...

 

World Club Series

World Club SeriesSportRugby leagueInstituted2015Ceased2017Number of teams6 (2015–2016)4 (2017)Country Australia and England (RFL[a])Most titles NRL (2 titles)Broadcast partnerNine NetworkSky SportsBBC SportRelated competitions World Club Challenge Super League National Rugby League Series 2015 2016 2017 The World Club Series was an annual rugby league football competition played between clubs from the NRL (Australia and New Zealand) and the Super League (England and Franc...

 

Raghuram Rajan

Raghuram RajanDr Raghuram G Rajan in 2014 Gubernur Reserve Bank of India ke-23PetahanaMulai menjabat 4 September 2013PendahuluDuvvuri SubbaraoPenggantiPetahana Informasi pribadiLahir03 Februari 1963 (umur 61)Bhopal, Madhya Pradesh, IndiaKebangsaanIndia [1]Suami/istriRadhika PuriAlma materIIT Delhi (B Tech)IIM Ahmedabad (PGDBM)MIT Sloan School of Management (PhD)Tanda tanganSunting kotak info • L • B Raghuram Govind Rajan (lahir 3 Februari 1963) adalah ekonom Ind...

Black land loss in the United States

Black land loss in the United States refers to the loss of land ownership and rights by Black people residing or farming in the United States. In 1862, the United States government passed the Homestead Act. This Act gave certain Americans seeking farmland the right to apply for ownership of government land or the public domain. This newly acquired farmland was typically called a homestead. In all, more than 160 million acres (650,000 km2; 250,000 sq mi) of public land, or ...

 

Italian Air Force

Air warfare branch of Italy's armed forces For other uses, see Italian Air Force (disambiguation). Italian Air ForceAeronautica MilitareCoat of arms of the Italian Air ForceFounded28 March 1923; 101 years ago (1923-03-28)Country ItalyTypeAir forceRoleAerial warfareSize43,000 personnel515 aircraftPart ofItalian Armed ForcesPatronMadonna di LoretoMotto(s)Latin: Virtute Siderum TenusWith valour to the starsMarchMarcia di Ordinanza dell'Aeronautica Militare (Ordinance ...

 

Carroccio

Il carroccio di Milano Il carroccio (Carrocc in lombardo) era un grande carro a quattro ruote recante le insegne cittadine attorno al quale si raccoglievano e combattevano le milizie dei comuni medievali. Era particolarmente diffuso tra le municipalità lombarde, toscane e, più in generale, dell'Italia settentrionale. In seguito il suo uso si propagò anche fuori dell'Italia. Era il simbolo delle autonomie comunali. Difeso da truppe scelte, pavesato con i colori del comune[1], era tr...

Drinking the Kool-Aid

Expression For the Veronica Mars episode, see Drinking the Kool-Aid (Veronica Mars). For the American Horror Story episode, see Drink the Kool-Aid (American Horror Story). Drinking the Kool-Aid is most strongly believing in and accepting a deadly, deranged, or foolish ideology or concept based only upon the overpowering coaxing of another; the expression is also used to refer to a person who wrongly has faith in a possibly doomed or dangerous idea because of perceived potential high rewards. ...

 

Sergej Barbarez

Bosnian football manager (born 1971) Sergej Barbarez Barbarez in 2024Personal informationDate of birth (1971-09-17) 17 September 1971 (age 52)Place of birth Mostar, SR Bosnia and Herzegovina, SFR YugoslaviaHeight 1.88 m (6 ft 2 in)Position(s) ForwardTeam informationCurrent team Bosnia and Herzegovina (manager)Youth career1984–1989 Velež MostarSenior career*Years Team Apps (Gls)1989–1991 Velež Mostar 1992–1993 Hannover 96 18 (2)1993–1996 Union Berlin 88 (46)1996�...

 

الإبادة الثقافية في الولايات المتحدة

هذه المقالة بحاجة لصندوق معلومات. فضلًا ساعد في تحسين هذه المقالة بإضافة صندوق معلومات مخصص إليها. جزء من الإبادة الجماعية للسكان الأصليينالإبادة الجماعية للسكان الأصليين مشاكل إبادة بيئية تطهير عرقي علم اجتماع العلاقات الإثنية والعرقية Forced assimilation / تحول قسري Genocide Denial...

オイルパン

この記事は検証可能な参考文献や出典が全く示されていないか、不十分です。 出典を追加して記事の信頼性向上にご協力ください。（このテンプレートの使い方）出典検索?: オイルパン – ニュース · 書籍 · スカラー · CiNii · J-STAGE · NDL · dlib.jp · ジャパンサーチ · TWL (2021年8月) この記事には独自研究が含まれているおそれが�...

 

Corteolona e Genzone

Corteolona e Genzonecomune Corteolona e Genzone – VedutaSede Municipio a Corteolona - Palazzo d'Este LocalizzazioneStato Italia Regione Lombardia Provincia Pavia AmministrazioneCapoluogoCorteolona SindacoAngelo Dossena (lista civica di centro-destra) Data di istituzione1º gennaio 2016 TerritorioCoordinatedel capoluogo45°09′N 9°22′E45°09′N, 9°22′E (Corteolona e Genzone) Altitudine71 m s.l.m. Superficie14,09[1] km² Abitanti2 548[2&#...