Vízemelő kerék

Nem tévesztendő össze a következővel: Mória.
Folyó vizével hajtott vízemelő kerék vázlatos működése (felül egy nem ábrázolt billentő szerkezet borítja ki a vizet)
Régi építésű vízemelő kerék a mai Szíriában (Hama)
Modern, géppel hajtott vízemelő kerék (Portugália)
Ma is működő vízemelő kerék (Erlangen, Németország)

A vízemelő kerék (nemzetközi neve: nória) folyóvíz mellett használt, víz emelésére alkalmazott kerék. Főleg az ókorban használták, de egyes példányai napjainkban is működnek.

Elnevezése

A spanyol noria szóból származik, aminek eredete az arab ناعورة, nā‘ūra, jelentése: „horkoló”, ami a szerkezet által keltett zajra utal.

Működése

Egyszerű formája egy keréken valósítja meg a vízenergia hasznosítását és a vízemelést. A kerék mentén elhelyezett vödrök vagy mélyedések alulról vizet emelnek fel, amit feljebb medencébe vagy csővezetékbe ürítenek. Legtöbbször öntözésre használják az így nyert vizet. A kereket állati erővel vagy széllel hajtják meg, de a folyó erejét is használhatják. A kerék átmérője az ókorban elérte a 12 métert, a középkorban a 20 métert is (ekkora a legnagyobb vízemelő kerék, ami a szíriai Hamában van, és napjainkban is üzemel).

Összetett formájában többféle vízemelési módszert alkalmaz, mint például vízkerék hajtású mechanizmussal hajtott labdás-láncos, vagy ejtett golyós szivattyú, mint amilyen Esztergomban volt.

Története

A vízszintes tengelyű vízkerék első leírása Vitruvius római építésztől származik az i. e. 1. századból.

A folyóvíz által hajtott kereket eleinte a vízimalmok használták gabona őrlésére, illetve kovácsműhelyek a tűz fújtatására, később alakult ki a víz átemelésére alkalmazott funkciója.

A 18. század végén indult ipari forradalom során kifejlesztett gőzgép megjelenéséig a víz által hajtott kerék volt az ipar fő energiaforrása (csak a szélmalom jelentett konkurenciát számára). A korai amerikai, iparral foglalkozó városok emiatt többnyire folyó mellett jöttek létre.

Gilgames korában, mikor Urukban uralkodott, Babilonban és Urukban is alkalmazták a vízemelőt.

Források

  • Robert Curley (szerk.): The Britannica guide to inventions that changed the modern world, Britannica Educational Publishing, 2010, ISBN 978-1-61530-064-8, pp. 146–149
  • Szepesi Zoltán (2009) Esztergom reneszánsz kori bámulatos vízgépe, a technikatörténeti hungarikum

Szakirodalom

  • Oleson, John Peter (2000), "Water-Lifting", in Wikander, Örjan, Handbook of Ancient Water Technology, vol. 2, Technology and Change in History, Leiden: Brill, pp. 217–302

Kapcsolódó szócikkek

Read other articles:

Bradyrhizobium japonicum

Bradyrhizobium japonicum Goresan koloni Bradyrhizobium japonicum galur USDA110. Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Bacteria Filum: Proteobacteria Kelas: Alphaproteobacteria Ordo: Rhizobiales Famili: Bradyrhizobiaceae Genus: Bradyrhizobium Spesies: B. japonicum Nama binomial Bradyrhizobium japonicum(Kirchner 1896) Jordan, 1982 Sinonim Rhizobium japonicum Buchanan 1926Rhizobacterium japonicum Kirchner 1896[1] Bradyrhizobium japonicum adalah bakteri penambat nitrogen yang hidup bersimbio...

 

الدوري المونتينيغري الممتاز 2007–08

يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة من خلال إضافة مصادر موثوق بها. أي معلومات غير موثقة يمكن التشكيك بها وإزالتها. (نوفمبر 2019) الدوري المونتينيغري الممتاز 2007–08 تفاصيل الموسم الدوري المونتينيغري الممتاز  النسخة 2  البلد الجبل ...

 

Rowosari, Kendal

RowosariKecamatanNegara IndonesiaProvinsiJawa TengahKabupatenKendalPemerintahan • Camat-Populasi • Total- jiwaKode Kemendagri33.24.16 Kode BPS3324130 Luas- km²Desa/kelurahan- Nyadran Tawang Laut di desa Gempolsewu Rowosari (Jawa: ꦫꦮꦱꦫꦶ, translit. Rawasari) adalah sebuah kecamatan di Kabupaten Kendal, Provinsi Jawa Tengah, Indonesia. Kecamatan Rowosari merupakan satu dari 20 Kecamatan di Kabupaten Kendal, Provinsi Jawa Tengah yang langsung berba...

Alkitab Tyndale

Awal Injil Yohanes dari salinan Perjanjian Baru edisi William Tyndale 1526 di British Library. Alkitab Tyndale umumnya mengacu pada Alkitab terjemahan bahasa Inggris oleh William Tyndale (~1494-1536). Alkitab Tyndale diakui sebagai terjemahan pertama Alkitab dalam bahasa inggris yang dikerjakan secara langsung dari teks bahasa Ibrani dan Yunani. Selain itu, merupakan Alkitab bahasa inggris pertama yang diproduksi secara massal sebagai akibat kemajuan baru dalam seni c...

 

Bert's Family Feud

Television series Bert's Family FeudBert's Family Feud board gameGenreGame showCreated byMark GoodsonBill TodmanPresented byBert NewtonStarringMandy RitchieKathryn TrapaniNarrated byPaul Khoury (2006)Simon Diaz (2007)Country of originAustraliaOriginal languageEnglishNo. of seasons2No. of episodes274 (Regular)6 (Friday Night All Stars)280 (Total)ProductionExecutive producersMichael PopePam BarnesProduction locationsRichmond, VictoriaRunning time30 minutes (Regular)60 minutes (Friday Night All-...

 

B roads in Zone 3 of the Great Britain numbering scheme

List of roads in Great Britain The numbering zones for roads in Great Britain B roads are numbered routes in Great Britain of lesser importance than A roads. See the article Great Britain road numbering scheme for the rationale behind the numbers allocated. This transport-related list is incomplete; you can help by adding missing items. (August 2008) B300 to B399 Road From To Notes B38 (former) A38 at Bournbrook A38 at Selly Oak Allocated to the former A38 at Selly Oak when the bypass opened ...

Benedicta Boccoli

Benedicta BoccoliBenedicta Boccoli, 2013PekerjaanPemeran Benedicta Boccoli (lahir di Milan, Lombardia, 11 November 1966, usia 46 tahun) adalah seorang pemeran (aktris) teater dan film berkebangsaan Italia.[2] Namanya dikenal melalui sejumlah film yang dimainkannya antara lain Gli angeli di Borsellino, Valzer, Pietralata, Ciao Brother, dan film pendek La confessione. Filmografi Gli angeli di Borsellino, disutradarai oleh Rocco Cesareo - 2003 Valzer, disutradarai oleh Salvatore Maira -...

 

Франц (герцог Саксен-Кобург-Заальфельдский)

Франц Саксен-Кобург-Заальфельдскийнем. Franz von Sachsen-Coburg-Saalfeld герцог Саксен-Кобург-Заальфельдский 8 сентября 1800 — 9 декабря 1806 Предшественник Эрнст Фридрих Саксен-Кобург-Заальфельдский Преемник Эрнст I Саксен-Кобург-Заальфельдский Рождение 15 июля 1750(1750-07-15)Кобург, Сакс...

 

1990 في إيطاليا

يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة من خلال إضافة مصادر موثوق بها. أي معلومات غير موثقة يمكن التشكيك بها وإزالتها. (ديسمبر 2018)Learn how and when to remove this message 1990 في إيطاليامعلومات عامةالسنة 1990 1989 في إيطاليا 1991 في إيطاليا تعديل - تعديل مصدري - ...

La Fouly

Village in Val Ferret in the Swiss canton of Valais La Fouly La Fouly is a village in Val Ferret in the Swiss canton of Valais. At an altitude of 1,600 metres, it is part of the municipality of Orsières (900 m). It sits at the foot of Mont Dolent (3,823 m) and the Tour Noir (3,836m) in the Mont Blanc massif. La Fouly is a starting point for many hikes into the surrounding mountains and is also a small ski resort. It is also often used as a stopping place for the Tour du Mont Blanc, and is a ...

 

Anna Pavlovna of Russia

Queen of the Netherlands from 1840 to 1849 Not to be confused with Anna Pavlova (disambiguation). For other uses, see Anna of Russia (disambiguation). In this name that follows Eastern Slavic naming customs, the patronymic is Pavlovna. Anna Pavlovna of RussiaPortrait by Jan Baptist van der Hulst, 1837Queen consort of the Netherlands Grand Duchess consort of LuxembourgDuchess consort of LimburgTenure7 October 1840 – 17 March 1849Born(1795-01-18)18 January 1795Saint Petersburg, RussiaDied1 Ma...

 

Hague Agreement Concerning the International Deposit of Industrial Designs

1925 multilateral treaty Hague Agreement Concerning the International Deposit of Industrial Designs  Hague Union State, Party to 1960 Hague Act   Hague Union State, Parties to 1999 Geneva Act   covered by Regional Economic Integration Organization (REIO), not separate member   Hague Union State, also covered by REIOSigned6 November 1925 (The Hague Agreement)2 June 1934 (London act)14 July 1967 (The Hague Act/Stockholm addnl Act)2 July 1999 (Geneva Act)L...

Rebecca Adlington

British swimmer (born 1989) Rebecca AdlingtonOBEAdlington in the Our Greatest Team ParadePersonal informationFull nameRebecca AdlingtonNational team Great BritainBorn (1989-02-17) 17 February 1989 (age 35)Mansfield, Nottinghamshire, EnglandHeight5 ft 10 in (179 cm)[1]Weight11 st 0 lb; 154 lb (70 kg)[1]SportSportSwimmingStrokesFreestyleClubNova CenturionCoachBill Furniss Medal record Women's swimming Representing  Grea...

 

Organisation of the Government of Singapore

This article is part of a series onPolitics of Singapore Government Constitution of Singapore Law Human rights Legislature Parliament Speaker Seah Kian Peng (PAP) Leader of the House Indranee Rajah (PAP) Leader of the Opposition Pritam Singh (WP) 14th Parliament Constituencies Executive President of Singapore Tharman Shanmugaratnam (I) Prime Minister of Singapore Lee Hsien Loong (PAP) Cabinet Ministries The Reserves Judiciary Supreme Court of Singapore Chief Justice Sundaresh Menon Court of ...

 

مضاد فطري

هذه المقالة بحاجة لصندوق معلومات. فضلًا ساعد في تحسين هذه المقالة بإضافة صندوق معلومات مخصص إليها. المضادات الفطرية (بالإنجليزية: Antifungal drugs)‏ هي أدوية تستخدم في علاج الإصابات الفطرية مثل مرض قدم الرياضي ومرض القوباء الحلقية بالإضافة للعدوى بالمبيضات البيض والعدوى الفطرية...

الأسطورة 1900

الأسطورة 1900The Legend of 1900 (بالإنجليزية) معلومات عامةالصنف الفني فيلم دراما — فيلم رومانسي — فلم مستقل — فيلم كوميدي[1] المواضيع جاز[2] — عزلة اجتماعية[2] — عبقرية[2] تاريخ الصدور 28 أكتوبر 1998[3] (إيطاليا) مدة العرض 160 دقيقة اللغة الأصلية الإنجليزية — الإيطالية ...

 

معركة شارلروا

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (أبريل 2016) معركة شارلروا جزء من الحرب العالمية الأولى معركة شارلروا معلومات عامة التاريخ 21–23 أغسطس 1914 م البلد بلجيكا  الموقع شارلوروا ،  بلجيكا50°24′39″N 4°26′39″E...

 

Категорія:Фільми України 2023

2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 пор Український кінематограф Фільми за роками 1917—1921 1990-ті 2000-ні 2010-ті 2020-ті1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 20002001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 20102011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 20202021 2022 20231991—2018 Мультфільми за роками 2012 2013 2014 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023Персоналії Режисер�...

Norman Black

American basketball player For the U.S. federal judge, see Norman William Black. This article includes a list of general references, but it lacks sufficient corresponding inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (October 2021) (Learn how and when to remove this message) Norman BlackBlack in 2010San Beda Red LionsPositionTeam consultantLeagueNCAA PhilippinesPersonal informationBorn (1957-11-12) November 12, 1957 (age 66)Baltimore, Maryla...

 

Leonardo Bruni

Leonardo Bruni Cancelliere di FirenzeDurata mandato1410 –1411 PredecessoreColuccio Salutati Durata mandato1427 –9 marzo 1444 MonarcaCosimo de' Medici SuccessoreCarlo Marsuppini Dati generaliProfessionescrittore Leonardo Bruni, detto Leonardo Aretino (Arezzo, 1º febbraio 1370 – Firenze, 9 marzo 1444), è stato un politico, scrittore e umanista italiano originario della Toscana, attivo soprattutto a Firenze, nella cui Repubblica ricoprì la più alta carica di...