Syans imèn

Syans imèn

Pèspektiv istorik ki pou diferan chan syans imèn e sosyal

Denominasyon « syans imèn e sosyal » kounya yo varye yo nan istwa e selon peyi yo, san toujou rekouvri egzakman menm chan rechèch konsène.

Pwoblematik pou apelasyon e chan konsène

An Ayiti, « syans imèn » deziyen anjeneral etid pou sikoloji e pou sosyoloji. Depi endepandans ayisyèn nan, ekspresyon an gentan ranplase ansyèn apelasyon « kòd nwa » a, e selon istoryen ayisyen yo, ansyèn apelasyon sa a toujou itilize pou mas pèp la jouk jounen jodi a, nan okipasyon amerikèn syans ki pou espri kako yo pou defann teritwa yo ankenn (syans imèn ». Potko gen plas yo pou jis rive 1918 nan kreyasyon lekòl ki pou transfòme fakilte lèt yo an fakilte lèt yo e syans imèn, nan entansyon pou al pwomouvwa ansèyman ki pou yon pati ki pou syans sosyal (sikoloji e sosyoloji), ki parèt nan vwazinaj imanite litrè (konstitisyon amerikèn te fòse leta ayisyen rekonèt la). Li presize nan okazyon sa a ke lang franse a ofisyèl e se fransè ki te alatèt ansèyman an Ayiti. Premye direktè lekòl nòmal la te yon Fransè. Syans sosyal la te divize an de agrikòl pou moun andeyò e sosyal pou moun nan kapital la.

Ekspresyon anglèz pou « syans sosyal » la appou parèt an 1824, nan yon liv pou kowoperatis William Thompson[1]

Daprè E. Ortigues, ekspresyon « syans imèn » se yon deziyasyon akademi tipikman fransè ki pa kouvri tout chan syans ki pou nonm lan. An patikilye istwa yo retire sa paske nan epòk sa a esklav yo pa te moun. Fòmil la appou enkonvenyan ki pou pa presize sa ki, nan nonm lan, relve syans pozitiv, savledi pou recouri ak eksperyans. Ortigues konsidere ke nan pale de « syans ki pou nonm lan », mo « nonm lan» deziye yon domèn entèmedyè ant, yon pa, syans natirèl (biyoloji) e, lòt pa a, syans abstrè pou rezonnman (lojik, matematik, filozofi). Nan domèn « syans imèn » nan genyen selon li yon karaktè sosyal nan mezi kote li mete travay pou gen yon langaj ak pou yon kilti, e fòme sosyal yo se anpil fòm miks ki patisipe nan fwa sa a pou lavi e pou panse[2]

Pozisyon « pozitivis »

XIXe syèk fè laj pou pozitivis, ki deziye, nan sans estrik pou tèm, sistèm pou Auguste Comte. Li menm te afime an efè ke sosyete te travèse twa etap yo asandan e pwogresiv, laj teyolojik, laj metafizik e anfen laj syantifik. Vizyon evolisyonis, ki konsidere istwa tankou bagay ki gen yon sans inilineyè, gentan te trè lajman pataje nan XIXe syèk (Friedrich Hegel, Oswald Spengler, elt.), byen ke detèminasyon pou « sans » an kesyon genk te matyè ak deba.

Karl Marx e Engels, ki fòmile pwojè a ki pou yon « materyalis syantifik », gen nan yon enfliyans desiziv nan devlopman syans sosyal yo, byenke jenèz la ki pou kèk nan yo , sak pou ekonomi, genk presede fòmasyon teyorik pou maksis. Tocqueville, Montesquieu (e teyori li la ki pou klima yo), Rousseau, oubyen Al-Biruni[3] et Ibn Khaldoun[4] yo genk tou ak tou konsidere tankou ansèt yo ki pou syans sosyal (Lévi-Strauss gentan atribye an patikilye yon wòl fondamantal ak Rousseau e Montaigne nan teyori ki pou etnoloji).

Fen XIXe syèk, tantativ vize pou rekouri ak ekwasyon yo pou rann konpt ke konpòtman an pou vin deplizanpli komin. Pami premyè tantativ sa a yo, figi ka ki pou « lwa » ki pou filoloji ki te vize ak katografye chanjman sonò yon lang atravè tan an.

Gade tou

Referans

  1. ↑ William Thompson, An Inquiry into the Principles of the Distribution of Wealth Most Conducive to Human Happiness; applied to the Newly Proposed System of Voluntary Equality of Wealth, London, Longman, Hurst Rees, Orme, Brown & Green, 1824, p. IX-X et sq. (en ligne) : Sosyal syans, the science of morals, including legislation as one of its most important sub-divisions, requires not only a knowledge of what is technically called morals and political economy, but of the outlines of all that is known, with a capacity for following up any particular branch that may be, on particular occasions, conductive to the general end. None of these speculators have confined themselves to their own peculiar province, but have adventured, without appropriate knowledge, on the direct application of their isolated speculations to social science.
  2. ↑ fr E. Ortigues. « Sciences humaines ». universalis.fr. Encyclopædia Universalis. Retrieved 16 desanm 2016. 
  3. ↑ Akbar S. Ahmed (1984). "Al-Biruni: The First Anthropologist", RAIN 60, p. 9-10.
  4. ↑ H. Mowlana (2001). "Information in the Arab World", Cooperation South Journal 1.; Salahuddin Ahmed (1999). A Dictionary of Muslim Names. C. Hurst & Co. Publishers. (ISBN 1-85065-356-9).; Dr. S. W. Akhtar (1997). "The Islamic Concept of Knowledge", Al-Tawhid: A Quarterly Journal of Islamic Thought & Culture 12 (3).;Akbar Ahmed (2002). "Ibn Khaldun’s Understanding of Civilizations and the Dilemmas of Islam and the West Today", Middle East Journal 56 (1), p. 25.

Lyen deyò