O guevarismo é un conxunto de conceptos e criterios políticos, de orixe marxista, desenvolvidos a partir das accións e as ideas do revolucionario cubano, de orixe arxentina, Che Guevara que se caracterizan por un enfoque radicalizado do cambio social e a preferencia pola loita armada. O guevarismo foi emparentado aínda que sen identificarse con correntes políticas moi diversas, principalmente co comunismo, o leninismo e o maoísmo.[1]
Compoñentes
O Che Guevara desenvolveu unha serie de ideas e conceptos que se coñeceron como «guevarismo». O seu pensamento tomaba o antiimperialismo, o marxismo como elemento de base, pero con reflexións sobre a forma de realizar unha revolución e crear unha sociedade socialista que lle deron identidade propia.
O Che outorgaba un papel fundamental á loita armada. A partir da súa propia experiencia desenvolveu toda unha teoría sobre a guerrilla que foi definida como foquismo. Para el, cando nun país existían «condicións obxectivas» para unha revolución, un pequeno «foco» guerrilleiro podía crear as «condicións subxectivas» e desencadear un alzamento xeral da poboación.
Sostiña que existía un vínculo estreito entre a guerrilla, os campesiños e a reforma agraria. Esta posición diferenciou o seu pensamento do socialismo europeo ou do soviético, máis relacionado coa importancia de clase obreira industrial, e achegouno ás ideas maoístas. O seu libro Guerra de guerrillas é un manual onde se expoñen as tácticas e estratexias usadas na guerrilla cubana.
O eixo fundamental no que guiaba a súa acción política-teórica-militar, era o principio do humanismo marxista, é dicir o Che suxire que é indispensable distinguir entre o humanismo de Marx e o humanismo burgués, cristián tradicional, filantrópico, etc. Contra todo humanismo abstracto que pretende estar «por encima das clases» (e que é, en última análise, burgués), o do Che, como o de Marx, está explicitamente comprometido nunha perspectiva de clase proletaria. Opóndose, pois, radicalmente ao «mal humanismo» declara que: a liberación do home e a realización das súas potencialidades non poden realizarse máis que pola revolución dos obreiros, campesiños e demais clases explotadas que elimina a explotación do home polo home e instaura a dominación racional e colectiva dos homes (proletarios) sobre o seu proceso de vida social. O humanismo marxista do Che é, pois, ante todo, un humanismo revolucionario que se expresa na súa concepción do papel dos homes na revolución, na súa ética comunista, e na súa visión do home novo, o humanismo é a idea central do Che á luz da cal hai que comprender todo o seu pensamento político.
Outorgaba un papel fundamental á ética individual, tanto do guerrilleiro durante a revolución, como do cidadán na sociedade socialista. Este aspecto desenvolveuno baixo o concepto do «home novo socialista», ao que vía como un individuo fortemente movido por unha ética persoal que o impulsa á solidariedade e o ben común sen necesidade de incentivos materiais para iso. Neste sentido, o Che Guevara outorgaba un valor central ao «traballo voluntario» ao que vía como a actividade fundamental para formar ao «home novo».
Por outra banda pregoaba por unha unión en bloque dos países latinoamericanos. Esta idea esta fortemente arraigada nas organizacións guevaristas de hoxe en día, por exemplo nas mocidades guevaristas da Arxentina. Ademais as súas ideas de unión converxen cunha iconoficación a nivel internacional do latinoamericano como o Che. En todas partes do mundo obsérvanse camisas, jockeys, posters, carteiras, etc. coa súa cara, conviertiendo ao político marxista de onte en produto máis do consumo cotián nun mundo globalizado.
Sobre a economía socialista
O Che Guevara foi un crítico da economía desenvolvida na Unión Soviética, sostivo discusións teóricas dentro e fóra de Cuba. Pola súa banda foi un gran defensor do «sistema orzamentario de financiamiento» onde existiría un sistema de contas bancarias, que axudaría a eliminar as relacións mercantís do sistema capitalista. Sobre as experiencias socialistas da súa época, o Che afirmaba que se cometeron graves erros como utilizar a lei do valor e os sistemas de incentivo ao interese material particular, entre outros aspectos dando lugar a un híbrido con serias contradicións.
Nas súas propias palabras:
Negamos a posibilidade do uso consciente da lei do valor, baseado na non existencia dun mercado libre que exprese automaticamente a contradición entre produtores e consumidores. [...] A lei do valor e o plan son dous termos ligados por unha contradición.
Che Guevara
As ideas do Che sobre economía socialista e comunista pódense consultar no seu artigo «Sobre o sistema orzamentario de financiamiento» e nas súas (inéditas) «Notas sobre manual de economía política da Academia de Ciencias da Unión Soviética» que se poden atopar no libro Che, o camiño do lume, de Orlando Borrego (ditas notas forman parte dun proxecto que o Che xamais chegou a rematar, o cal consistía en realizar un libro para criticar o manual da Unión Soviética).
En conclusión o Che Guevara, ao contrario de Stalin e Mao, non concorda na utilización da lei do valor para o socialismo, considerando que a mercadoría é a célula básica do capitalismo.
