Is í Inis Ceithleann (Enniskillen) an príomhbhaile atá i gContae Fhear Manach.[1][2] Is baile agus paróiste sibhialta í Inis Ceithleann i dTuaisceart Éireann. Tá sé suite go díreach i lár an chontae, idir na codanna uachtaracha agus íochtaracha de Loch Éirne.
Stair agus áiteanna stairiúla
Ar an 8 Samhain1987, ag 10:43 AM, phléasc buamaIRA.[3] Tugtar 'Ár Lá Cuimhneacháin' nó 'Buamáil Lá Cuimhneacháin' air. Maraíodh aon duine dhéag agus gortaíodh trí scór. Bhí searmanas comórtha ar siúl. Dúirt an IRA níos déanaí gur 'botún' a bhí ann. Phléasc an buama in aice le cuimhneachán cogaidh an bhaile le linn searmanas Dé Domhnaigh.
Tá dá fhoireann ann ː ná 'Enniskillen Rangers' agus 'Enniskillen Town United F.C'.[7]
An pheil ghaelach
Bunaíodh an club Cumann Lúthchleas Gael I 1927. Imríonn siad i bPáirc Brewster, Inis Ceithleann.
Rugbaí
Bunaíodh an club rugbaí[8] an 28 Lúnasa 1925, nuair a d'fhreastail 37 ar chruinniú sa Halla Bhaile. Ghlac an club nua le rialacha Ollscoil Bhaile Átha Cliath. Imríodh an chéad chluiche ar 30 Meán Fómhair 1925 i gcoinne Bhéal Átha Seanaidh i gContae Dhún na nGall.
Faoi láthair, cuireann an club 4 fhoireann fear chun páirce, foireann ban sinsearach, agus raon d'fhoirne óige. Bhuaigh Enniskillen XV Corn na gCailte Uladh sa bhliain 2018/19. Tá an fhoireann ag imirt faoi láthair i Roinn 1, Craobh Rugbaí Uladh Kukri.
Inis Ceithleann
Daoine cáiliúla
Samuel Beckett, drámadóir, a fuair oideachas i Scoil Ríoga Portora.
Denis Burkitt, FRS, máinlia agus eipidéimeolaí.
Declan Burns, lúthchleasaí cadhcála Éireannach, ionadaí trí uaire Oilimpeacha na hÉireann agus iar-Superstars Domhanda
Roy Carroll, cúl báire a imríonn ar Lin. F.C. agus ar chuir Tuaisceart Éireann teorainn leis.
Adrian Dunbar, aisteoir, a rugadh agus a tógadh i Inis Ceithleann.
Claire Falconer, aisteoir agus péintéir.
Gordon Wilson, feachtasóir síochána agus seanadóir na hÉireann.
Joan Trimble, pianódóir agus cumadóir
William Scott, ealaíontóir
Frank Ormsby, file
Seán Quinn, fiontraí agus fear is saibhre in Éirinn roimhe seo (ó Dhoirelin ó dhúchas)
Ciarán McMenamin, aisteoir teilifíse
Lisa McHugh, amhránaí; rugadh sí i nGlaschú, Albain, bhog sí go hInis Ceithleann mar dhuine fásta.
Oideachas
Tá go leor scoileanna agus coláistí in Inis Ceithleann agus sa cheantar máguaird, ón mbunleibhéal go dtí an dara leibhéal, lena n-áirítear roinnt coláistí breisoideachais ar nós an choláiste theicniúil.
Tá a lán bunscoileanna, mar shampla, Bunscoil Chomhtháite an Éirne, Múnla bunscoil, Bunscoil na Tríonóide Naofa, Bunscoil Chuimhneacháin Jones agus Bunscoil Mhuileann na Sléibhe.
Tá a lán meánscoileanna; Coláiste Comhtháite an Éirne, Coláiste Devenish, Scoil Gramadaí Ríoga Inis Ceithleann, Mount Lourdes Inis Ceithleann; scoil ghramadaí do na cailíní, Coláiste Mhichíl; scoil ghramadaí do na mbuachaillí, Coláiste Naomh Fanchea agus Coláiste Naomh Seosamh.
Tá dhá choláiste in Inis Ceithleann. Tá Campas Inis Ceithleann an Choláiste Talmhaíochta, Bia agus Fhiontair Thuaithe (CAFRE), Campas Inis Ceithleann Coláiste an Iardheiscirt.[9]
Taisteal
An t-Iarnród
Osclaíodh iarnród idir Inis Ceithleann agus Doire, 1854, Dún Dealgan, 1861, Bun Dobhráin, 1868 agus Sligeach, 1882.
Bus
Reáchtálann Ulsterbus busanna Goldline Uimhir 261, 261b agus X261 ó Bhéal Feirste go hInis Ceithleann, agus Bus Éireann Bealach 30 ó Dhún na nGall go hAerfort Bhaile Átha Cliath / Cathair Bhaile Átha Cliath trí Inis Ceithleann.
Bóithre
Tá an baile ar phríomhbhealach A4 / N16, a nascann Béal Feirste agus Sligeach, agus ar an bpríomhbhealach idir Baile Átha Cliath agus Béal Átha Seanaidh, an N3 / A46 / A509.
