Ruandan kieli

 Tähän artikkeliin tai osioon ei ole merkitty lähteitä, joten tiedot kannattaa tarkistaa muista tietolähteistä.
Voit auttaa Wikipediaa lisäämällä artikkeliin tarkistettavissa olevia lähteitä ja merkitsemällä ne ohjeen mukaan.

Tarkennus: ainoa lähde ei toimi

Ruanda
Oma nimi kinyarwanda
Tiedot
Alue Ruanda Ruanda
Uganda Uganda
Kongon demokraattinen tasavalta Kongon dem. tasavalta
Tansania Tansania
Virallinen kieli Ruanda Ruanda
Puhujia noin 20 miljoonaa
Kirjaimisto latinalainen
Kielitieteellinen luokitus
Kielikunta nigeriläiskongolaiset kielet
Kieliryhmä bantukielet
Kielikoodit
ISO 639-1 rw
ISO 639-2 kin
ISO 639-3 kin

Ruandan kieli on yksi suurimmista Afrikan bantukielistä.

Ruanda on virallinen kieli Ruandassa, jossa sitä käytetään kaikilla elämänaloilla hallinnosta ja koulutuksesta kaupankäyntiin. Se on lähes kaikkien ruandalaisten, sekä tutsien että hutujen äidinkieli. Lisäksi ruandan puhujia asuu Kongon demokraattisessa tasavallassa erityisesti Pohjois- ja Etelä-Kivun maakunnissa, Ugandan eteläosassa ja Tansaniassa Kigomen seudulla.

Ruandan puhujat jakaantuvat valtioiden kesken seuraavasti:

  • Ruanda: 99 % väestöstä eli noin 9 miljoonaa ihmistä
  • Kongon demokraattinen tasavalta: 10 % väestöstä eli noin 9 miljoonaa ihmistä
  • Uganda: 6 % väestöstä eli noin 2 miljoonaa ihmistä
  • Tansania: 1 % väestöstä eli noin puoli miljoonaa ihmistä

Kaikkiaan ruandan puhujia on yli 20 miljoonaa, mikä tekee siitä suurimman äidinkielenä puhutun bantukielen. Jos mukaan lasketaan myös rundin puhujat, ruandaa ymmärtää yhteensä yli 26 miljoonaa ihmistä.

Ruandan kielen katsotaan olevan elinvoimainen ja se jaetaan 7 päämurteeseen.[1]

Kielisukulaiset

Kinyaruandan läheisimpiä sukulaiskieliä ovat Burundissa puhuttu kirundi, Tansaniassa puhuttu ikiha ja Kongossa Kivun maakunnassa puhuttu mashi. Nämä kielet ovat ainakin jossakin määrin keskenään ymmärrettäviä. Kinyaruandaa ja kirundia voidaan jopa pitää saman kielen eri murteina.

Kielioppi

Kieliopilliset luokat

Ruandassa on 16 kieliopillista luokkaa.

Luokka Substantiivi Adjektiivi Pronomini Demonstratiivi Genetiivi
1 u-mu- -mu- -mu- u- u-
2 a-ba- ba- -ba- ba- ba-
3 u-mu- mu- -wu- u- u-
4 i-mi- mi- -yi- i- i-
5 i-ri- ri- -ri- ri- ri-
6 a-ma- ma- -ya- a- a-
7 i-ki- ki- -ki- ki- ki-
8 i-bi- bi- -bi- bi- bi-
9 i-n- n- -yi- i- i-
10 i-n- n- -zi- zi- zi-
11 u-ru ru- -ru- ru- ru-
12 a-ka- ka- -ka- ka- ka-
13 u-tu- tu- -tu- tu- tu-
14 u-bu- bu- -bu- bu- bu-
15 u-ku- ku- -ku- ku- ku-
16 a-ha- ha- -ha- ha- ha-

Kieliopilliset luokat ilmenevät substantiivien, adjektiivien ja verbien etuliitteinä. Substantiivi määrää etuliitteen ja adjektiivit sekä verbit taipuvat sen mukaan. Vertaa esimerkiksi seuraavia lauseita keskenään: (1) Umwana ari gusoma igitabo. = Lapsi lukee kirjaa. (2) Abana bari gusoma ibitabo. = Lapset lukevat kirjoja.

Sanasto

Alla on joitakin ruandan sanoja, jotka ovat yhteisiä rundin kanssa. Substantiiviluokan etuliite on kursivoitu selkeyden vuoksi.

  • amaboko = käsi
  • amaraso = veri
  • icyayi = tee
  • ifoto = kuva, valokuva
  • igufa = luu
  • igitabo = kirja
  • ikibabi = lehti
  • umwana = lapsi
  • urupapuro = sivu, paperi

Kielinäyte

»Abantu bose bavuka aliko bakwiye agaciro no kwubahwa kimwe. Bose bavukana ubwenge n'umutima, bagomba kugilirana kivandimwe.»

Suomeksi:
»Kaikki ihmiset syntyvät vapaina ja tasavertaisina arvoltaan ja oikeuksiltaan. Heille on annettu järki ja omatunto, ja heidän on toimittava toisiaan kohtaan veljeyden hengessä.»

(YK:n ihmisoikeuksien yleismaailmallisen julistuksen 1. artikla) [2]

Lähteitä

Viitteet

Aiheesta muualla

Bantukielet

Read other articles:

Antonov An-70

Antonov An-70 adalah pesawat angkut jarak menengah sayap tinggi (high wing) empat mesin, dan pesawat besar pertama yang didukung oleh mesin propfan. Hal ini sedang dikembangkan oleh biro desain Antonov Ukraina untuk menggantikan pesawat angkut militer usang An-12. Penerbangan perdana prototipe pertama terjadi pada tanggal 16 Desember 1994 di Kyiv (Kiev), Ukraina. Spesifikasi (An-70) Karakteristik umum Kru: 4 (Dua pilot, navigator dan insinyur penerbangan) Kapasitas: 300 tentara atau 206 kasu...

 

Centre County, Pennsylvania

County in Pennsylvania, United States Not to be confused with Centre Region Council of Governments. County in PennsylvaniaCentre CountyCountyThe Centre County Courthouse in Bellefonte FlagSealLogoLocation within the U.S. state of PennsylvaniaPennsylvania's location within the U.S.Coordinates: 40°55′N 77°49′W / 40.91°N 77.82°W / 40.91; -77.82Country United StatesState PennsylvaniaFoundedFebruary 13, 1800Named forCentre Furnace, the first industrial fac...

 

Paramount Global

Paramount GlobalKantor pusat Paramount di One Astor Plaza di Kota New YorkJenisPublikKode emiten Nasdaq: PARAA (Kelas A) Nasdaq: PARA (Kelas B) S&P 500 component (PARA) ISINUS92556H2067IndustriPerusahaan publikPendahuluViacomCBS (2019-2022)*Garis CBS Westinghouse Electric & Manufacturing Company Westinghouse Electric Corporation CBS Corporation (1997–2000, 2006–2019) Garis Viacom CBS Television Film Sales CBS Films CBS Enterprises Inc. Viacom (1970–2006, 2005–2019) G...

Keraton Surakarta Hadiningrat

Keraton Surakarta Hadiningratꦑꦫꦠꦺꦴꦤ꧀ꦯꦸꦫꦏꦂꦠ​ꦲꦢꦶꦤꦶꦁ​ꦫꦠ꧀Karaton Surakarta HadiningratLambang Kesunanan Surakarta HadiningratTampak depan Kori Kamandungan Lor dan Balerata serta Panggung Sangga Buwana di Keraton Surakarta HadiningratInformasi umumJenisKeratonGaya arsitekturJawaKotaSurakartaNegaraIndonesiaPeletakan batu pertama1743Diresmikan20 Februari 1745PemilikKesunanan Surakarta HadiningratDesain dan konstruksiArsitekPangeran MangkubumiDikenal ka...

 

البطولات الوطنية الأمريكية 1963 (كرة مضرب)

البطولات الوطنية الأمريكية 1963 رقم الفعالية 83  البلد الولايات المتحدة  التاريخ 1963  الرياضة كرة المضرب  البطولات الوطنية الأمريكية 1962  البطولات الوطنية الأمريكية 1964  تعديل مصدري - تعديل   يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير ه�...

 

Kori Kamandungan

Kori KamandunganKori Kamandungan Keraton Surakarta HadiningratInformasi umumAlamatJalan Sasono Mulyo, Kelurahan Baluwarti, Kecamatan Pasar Kliwon, Kota SurakartaNegara Indonesia Kori Kamandungan adalah bagian terdepan dari istana Keraton Surakarta Hadiningrat. Kori Kamandungan ini memiliki tiga pintu, yaitu Kori Kamandungan bagian timur, bagian tengah, dan bagian barat. Kori Kamandungan bagian barat dan bagian timur mempunyai lengkung di atas daun pintu, dan masing-masing kori tersebut ukuran...

العلاقات الإكوادورية السنغافورية

العلاقات الإكوادورية السنغافورية الإكوادور سنغافورة   الإكوادور   سنغافورة تعديل مصدري - تعديل   العلاقات الإكوادورية السنغافورية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين الإكوادور وسنغافورة.[1][2][3][4][5] مقارنة بين البلدين هذه مقارنة عامة ومرجع...

 

Post-Brexit United Kingdom relations with the European Union

For relations between the UK and the EU in general, see United Kingdom–European Union relations. Bilateral relationsUnited Kingdom–European Union relations European Union United Kingdom Diplomatic missionEuropean Union Delegation, LondonUnited Kingdom Mission, BrusselsEnvoyAmbassador João Vale de AlmeidaAmbassador Lindsay Croisdale-Appleby Political system of the European Union Part of a series of articles onBrexit Withdrawal of the United Kingdom from the European Union Glossary of term...

 

Carlo Mazzone

Carlo Mazzone Carlo Mazzone nel 1993 ai tempi del Cagliari Nazionalità  Italia Altezza 190 cm Peso 82 kg Calcio Ruolo Allenatore (ex difensore) Termine carriera 1969 - giocatore2006 - allenatore Carriera Giovanili 19??-1956 Roma Squadre di club1 1956-1957 Latina25 (0)1958-1959 Roma2 (0)1959→  SPAL0 (0)1959-1960→  Siena13 (0)1960-1969 Del Duca Ascoli219 (11) Carriera da allenatore 1968-1970 Del Duca AscoliGiovanili1968 Del Duca AscoliInterim19...

Koperasi Unit Desa

Koperasi unit desa merupakan koperasi yang bergerak di bidang pertanian Koperasi unit desa merupakan koperasi di wilayah pedesaan yang bergerak dalam penyedian kebutuhan masyarakat yang berkaitan dengan kegiatan pertanian.[1] Koperasi unit desa dapat juga dikatakan sebagai wadah organisasi ekonomi yang berwatak sosial dan merupakan wadah bagi pengembangan berbagai kegiatan ekonomi masyarakat pedesaan yang diselenggarakan oleh masyarakat dan untuk masyarakat itu sendiri.[2] Kop...

 

Синелобый амазон

Синелобый амазон Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:ЧелюстноротыеНадкласс:ЧетвероногиеКлада:АмниотыКлада:ЗавропсидыКласс:Пт�...

 

Rzeszów University of Technology

Rzeszów University of TechnologyPolitechnika Rzeszowska im. Ignacego ŁukasiewiczaFormer namesPZL Engineering School (1951)TypePublicEstablishedSeptember 30, 1951ChancellorAndrzej Sowa, MSc, Eng.[1]RectorProf. Piotr Koszelnik, DSc, PhD, Eng. - elected in 2020 [2]Administrative staff1,624 [3]Students14,214 [4]LocationRzeszów, Podkarpackie Voivodeship, PolandAffiliationsErasmus ProgrammeWebsitePRz Homepage University of Technology in Rzeszów, new biomedical la...

The Originals (seri televisi)

The OriginalsPembuatJulie PlecPemeran Joseph Morgan Daniel Gillies Claire Holt Phoebe Tonkin Charles Michael Davis Daniella Pineda Leah Pipes Danielle Campbell Penata musikMichael SubyNegara asalAmerika SerikatBahasa asliInggrisJmlh. musim4Jmlh. episode92 (daftar episode)ProduksiProduser eksekutif Julie Plec Leslie Morgenstein Gina Girolamo Rumah produksi My So-Called Company Alloy Entertainment CBS Television Studios Warner Bros. Television DistributorWarner Bros. Television Distribut...

 

Indonesia at the 2013 SEA Games

Sporting event delegationIndonesia at the2013 Southeast Asian GamesIOC codeINANOCIndonesian Olympic CommitteeWebsitewww.nocindonesia.or.id (in English)in Naypyidaw11 - 22 December 2013Competitors621 in 26 sportsFlag bearerSuryo Agung Wibowo (athletics)Officials221MedalsRanked 4th Gold 65 Silver 84 Bronze 111 Total 260 Southeast Asian Games appearances (overview)197719791981198319851987198919911993199519971999200120032005200720092011201320152017201920212023 Indonesia competed at the ...

 

الإسلام في العراق

جزء من سلسلة مقالات حولالإسلام حسب البلد الإسلام في إفريقيا أنغولا بنين بوتسوانا بوركينا فاسو بوروندي الكاميرون الرأس الأخضر أفريقيا الوسطى نشاد الجزائر جزر القمر الكونغو الديمقراطية الكونغو ساحل العاج جيبوتي مصر غينيا الاستوائية إريتريا إثيوبيا الغابون غامبيا غانا غي...

Emergency

EmergencySingel oleh Paramoredari album All We Know Is FallingDirilis21 Oktober 200626 Agustus 2006[1](Inggris)FormatDigital download, 7 vinyl, promo CDDirekam2005GenreRock alternatif, pop punkDurasi4:00LabelFueled by RamenPenciptaHayley Williams, Josh Farro Emergency adalah lagu dari band rock Amerika Paramore. Singel ini dirilis tanggal 21 Oktober 2006 sebagai singel kedua dari album pertama mereka All We Know Is Falling. Ini dirilis sebagai 7vinyl di Inggris tanggal 26 Agustus 2006...

 

Palazzo Tolomei (Siena)

Palazzo TolomeiPalazzo TolomeiLocalizzazioneStato Italia RegioneToscana LocalitàSiena Indirizzopiazza Tolomei Coordinate43°19′12.48″N 11°19′52.06″E43°19′12.48″N, 11°19′52.06″E Informazioni generaliCondizioniIn uso CostruzioneXII - XIII secolo Modifica dati su Wikidata · Manuale Il palazzo Tolomei è un edificio storico di Siena, situato nell'omonima piazza, lungo il percorso della via principale della città. Indice 1 Storia e descrizione 2 Bibliografia 3 Voci ...

 

Science Channel

Science ChannelDiluncurkan7 Oktober 1996PemilikWarner Bros. DiscoveryKantor pusatSilver Spring, Maryland, Amerika SerikatSaluran seindukTLC, Discovery Channel, Animal Planet, Discovery Health Channel, Travel Channel, Discovery Times, Discovery Kids, Discovery Home, Military Channel, Discovery Wings, Discovery Civilisation, Discovery Real Time, Discovery Travel & Living, Discovery Home and Health, Discovery en Español, Discovery HD TheaterSitus webOfficial Site Science Channel (dahulu dik...

レイモン・コパ

レイモン・コパ 名前本名 レイモン・コパゼフスキーRaymond Kopaszewski[1]愛称 レイモン・コパ、ナポレオンラテン文字 Raymond KOPA基本情報国籍 フランス生年月日 (1931-10-13) 1931年10月13日[1]出身地 ヌー＝レ＝ミーヌ[1]没年月日 (2017-03-03) 2017年3月3日（85歳没）身長 168cm[1]体重 68kg選手情報ポジション FW/MF クラブ1年 クラブ 出場 (得点)1949-1951 アンジェ 60 (15...

 

Herbstmühle

Cet article est une ébauche concernant une localité allemande. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Herbstmühle Armoiries Administration Pays Allemagne Land Rhénanie-Palatinat Arrondissement(Landkreis) Eifel-Bitburg-Prüm Bourgmestre(Ortsbürgermeister) Bruno Schoos Code postal 54673 Code communal(Gemeindeschlüssel) 07 2 32 049 Indicatif téléphonique 06524 Immatriculation BIT Démographie Popul...