Dominatua

Dominatua Erromatar Inperioko bigarren eta azken fasea izan zen. Hitza latinezko dominus (jauna) delakotik dator. Diokleziano da Dominatuko lehenengo agintaritzat eta botere zibila eta erlijiosoa batu zituen^[1].

Printzipatuan, Augusto enperadoretik aurrera zabaldu zen inperioaren lehendabiziko fasean, Errepublikako erei eta ohiturei eutsi zitzaien, legalki Errepublika inoiz ez baitzen abolitu. Fase hori III. mendeko krisialdiarekin bukatu zen (235-375).

Krisialdia amaitu zen Dioklezianok boterea hartu zuenean. Orduan, Errepublikako era eta ohitura zaharrak bertan behera utzita, gobernu-sistema erreformatzeari ekin zion, zaharkituta zegoelakoan. Tetrarkia (teorian, lau enperadorez osatutako agintea: bi zesar eta bi augusto) sortu zuen eta horren bidez, inperioa lau eremutan banatu zuen, lau prefekturatan, bakoitza bere agintariarekin. Agintari guztiek princeps titulua arbuiatu zuten eta horren ordez dominus hartu.^[2] Ekialdeko gobernu-sistemaren ereduari jarraituz, agintaria gurtzeko ohitura indarrean jarri zuten.

Dominus, Antzinako Erroman, "nagusi" edo "jabe" esan nahi zuen, esklaboena bereziki. Izena enperadorearen titulu ofizial bihurtu zen, Dioklezianotik hasita, hau, ad 284tik 305era agintari nagusia, enperadorea, izan zelarik, eta, horrela, bera eta bere ondorengoen gobernu motari, dominatua (dominatus) esaten zaio. Aurreko enperadore batzuek ere, hala nola Kaligulak (ad 37-41 errege), Dominus titulua erabili zuten. Trajanoren garaian, ohikoa zen enperadoreari horrela esatea.^[3]

Erreferentziak

↑ (Frantsesez) Universalis, Encyclopædia. «Définition de dominat - étymologie, synonymes, exemples» Encyclopædia Universalis (Noiz kontsultatua: 2024-10-27).
↑ (Gaztelaniaz) Álvarez, Jorge. (2023). «Del Principado al Dominado, cuando los emperadores romanos se convirtieron en autócratas amantes del boato y la pompa» La Brújula Verde (LBV).
↑ (Ingelesez) «Dominus | Emperor, Augustus & Ruler | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2024-10-27).

Kanpo estekak

Funes, Nancy Viviana (2009) "Dominado de Diocleciano, características y fundamentos, diferencias y coincidencias con el sistema creado por Augusto". XII Jornadas Interescuelas/Departamentos de Historia. Departamento de Historia, Facultad de Humanidades y Centro Regional Universitario Bariloche. Universidad Nacional del Comahue, San Carlos de Bariloche, 2009. URL egonkorra: https://www.aacademica.org/000-008/19
Fe Bajo Álvarez eta Pilar Carrasco Martínez (1999-03-8) "La transición del Alto al Bajo Imperio Romano: El Dominado" Geografía e Historia en Radio 3. Canal UNED.
"Le Dominat (284 - 476 après J.C.)". Vita Romae. Everytinh Ancient Rome

Datuak: Q238399

i e a Erromatar eta bizantziar enperadoreak
Printzerria 27 BC – 235 AD	Augusto Tiberio Kaligula Klaudio Neron Galba Oton Vitelio Vespasiano Tito Domiziano Nerva Trajano Hadriano Antonino Pio Marko Aurelio eta Luzio Vero Komodo Pertinax Didio Juliano (Peszenio Nigro) (Klodio Albino) Septimio Severo Karakala eta Geta Makrino eta Diadumeniano Heliogabalo Alexandro Severo
Krisialdia 235–284	Maximino Trax Gordiano I.a eta Gordiano II.a Pupieno eta Balbino Gordiano III.a Filipo Arabiarra eta Filipo II.a Dezio eta Herenio Etrusko Hostiliano Treboniano Galo eta Volusiano Emiliano Valeriano Galieno, Salonino eta Valeriano II.a Klaudio Gotiko Kintilo Aureliano Tazito Floriano Probo Karo Karino eta Numeriano Galietako enperadoreak: Postumo (Leliano) Mario Viktorino (Domiziano II.a) Tetriko I.a eta Tetriko II.a
Dominatua 284–395	Diokeziano (inperio osoa) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) eta Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (West) Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (mendebaldea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Maxentzio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Lizinio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Maxentzio (bakarrik) Lizinio (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (bere burua aldarrikatua) eta Valerio Valente Lizinio (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Lizinio II.a, Konstantino II.a eta Krispo (Martiniano) Konstantino I.a Handia (inperio osoa) eta Krispo Konstantino II.a Konstante Magnentzio eta Dezentzio Konstantzio II.a eta Vetranio Juliano Apostata Joviano Valentiniano I.a Valente Graziano Valentiniano II.a Magno Maximo eta Flavio Viktor Teodosio I.a Handia (Flavio Eugenio)
Mendebaldeko Inperioa 395–480	Honorio (Konstantino III.a eta Konstantzio II.a) Konstantzio III.a Joan, mendebaldeko usurpatzailea Ravenan Valentiniano III.a Petronio Maximo eta Paladio Avito Maioriano, Libio Severo, Antemio eta Olibrio Glizerio Julio Nepote (de iure) Romulo Augustulo (usurpatzailea)
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 395–1204	Arkadio Teodosio II.a Pulkeria Martziano Leon I.a Leon II.a Zenon I.a (1. agintaldia) Basilisko eta Marko Zenon I.a (2. agintaldia) Anastasio I.a Justino I.a Justiniano I.a Justino II.a Tiberio II.a Maurizio eta Teodosio Fokas Heraklio Konstantino III.a Heraklonas Konstante II.a Konstantino IV.a eta Heraklio, Tiberio eta Justiniano II.a Justiniano II.a (1. agindaldia) Leontzio Tiberio III.a Justiniano II.a (2. agintaldia) eta Tiberio Filipiko Anastasio II.a Teodosio III.a Leon Isauriarra Konstantino V.a Artabasdo Leon IV.a Khazariarra Konstantino VI.a Irene Nizeforo I.a Estaurazio Mikel I.a Rangabe eta Teofilakto Leon V.a Armeniarra eta Konstantino Mikel II.a Teofilo Mikel III.a Basilio Mazedoniarra Leon VI.a Jakituna Alexandro Bizantziokoa Konstantino VII.a Porfirogeneta Erroman I.a Lakapetarra eta Kristobal, Eztebe eta Konstantino Erroman II.a Nizeforo II.a Fokas Joan I.a Tzimiskes Basilio II.a Konstantino VIII.a Zoe (1. agindaldia) eta Erroman III.a Zoe (1. agindaldia) eta Mikel IV.a Mikel V.a Zoe (2. agindaldia) eta Teodora Zoe (2. agindaldia) eta Konstantino Monomako Konstantino Monomako (bakarrik) Teodora Mikel VI.a Isaak I.a Komneno Konstantino X.a Dukas Erroman IV.a Diogenes Mikel VII.a Dukas eta Androniko, Konstantzio eta Konstantino Nizeforo III.a Botaniates Alexio I.a Komneno Joan II.a Komneno eta Alexio Komneno Emanuel I.a Komneno Alexio II.a Komneno Androniko I.a Komneno Isaak II.a Angelo Alexio III.a Angelo Alexio IV.a Angelo Nikolas Kanabos, usurpatzailea Alexio V.a Dukas
Nizeako Inperioa 1204–1261	Konstantino Laskaris Teodoro I.a Laskaris Joan III.a Dukas Vatatzes Teodoro II.a Laskaris Joan IV.a Dukas Laskaris
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 1261–1453	Mikel VIII.a Paleologo Androniko II.a Paleologo eta Mikel IX.a Paleologo Androniko III.a Paleologo Joan V.a Paleologo Joan VI.a Kantakuzeno eta Joan V.a Paleologo eta Mateo Kantakuzeno Joan V.a Paleologo Androniko IV.a Paleologo Joan VII.a Paleologo Androniko V.a Paleologo Emanuel II.a Paleologo Joan VIII.a Paleologo Konstantino XI.a Paleologo
Letra etzanean usurpatzaile edo enperadorekideak.