Ornato (paramento) aŭ Liturgia ornato (latine:paramento el verbo pararesignifanta “prepari”), en la la kristanaj eklezioj estas vesto kiu estas utiligita dum la liturgiajceremonioj de la celebranto aŭ de la messervantoj.
Historie oni preferis diri: ornato sankta; hodiaŭ, ankaŭ danke al la liturgia reformo, oni preferas sin servi per la sintagmo liturgia ornato.
Kelkaj el tiuj liturgiaj ornatoj estas en la liturgiaj koloroj de la kalendara periodo.[1]
liturgia zono: ĝenerale blanka sed eblas ankaŭ alikolora laŭ la taga liturgio
stolo: laŭ la liturgia koloro de la tago, ĝi estas vestita de la sacerdoto (pastro, presbitero) kaj diakono
kazublo: liturgia koloro de la tago; estas vestita de la sacerdoto
dalmatiko: liturgia koloro de la tago; estas surmetita de diakono
tunicelo: liturgia koloro de la tago; iam supumermita ankaŭ de la subdiakono, hodiaŭ estas metita sub la kazublo nur de la episkopo kaj indikas la plenecon de la sacerdoteco
pluvialo: koloro de la liturgia tago; estas surmetita anstataŭe de la kazublo aŭ albo por liturgiaj ceremonio j kiuj ne estus la meso
surpliso: blanka koloro kaj surmetita, kiel ĥora vesto aŭ por liturgiaĵoj kiuj ne estus la meso, eventuale kun supre la stolo.
Ekzistas krome ekleziaj vestoj kiuj ne apartenas al la amplekso de la liturgiaj ornatoj, kiel la sutano, la grekaĵo (surtuto) ktp
Orientekleziaj liturgiaj ornatoj
Ĉiuj liturgiaj ornatoj uzitaj en la eklezioj de la bizanca rito katolikaj, ankaŭ aŭtonomaj, kaj ortodoksaj devenas el la vestaro uzitajn la Romia Imperio. Okcidento kaj Oriento en tio koincidas kaj montras la komunan originon. Nenio en la kristana liturgio estas sensignifa, des malpli la ornatoj utiligitaj en la Eklezioj.
Tiuj ornataj vestoj utilas do por distingomarki oficon aŭ funkcion ene de la Eklezio, same kiel la malsamaj uniformoj en la civita mondo. La liturgiaj koloroj, en Oriento, ne havas la saman fikson ol en Okcidento, en kiu kreiĝis rigideco post la Koncilio de Trento.[2] Oni vidu, en orientaj eklezioj:
La liturgia legisto vestas nigran “”rakson” kiu similas al ĥormantelo de la monaĥaro. En la slava tradicio la liturgia legisto ne vestas la rakson sed la stikarion.
Ankaŭ la subdiakono surmetas stikarion, kitelon kun striktaj manikoj ĉe la pojnoj kun stolo krucigita sur la brusto.
La diakono surmetas la stikarion sed kun manikoj pli larĝaj ol tiu de la subdiakono simila al la okcidenta dalmatiko, la stolon (diritan ankaŭ “horaro”), ĝi korespondas al okcidenta stolo poziciita sur la maldekstra ŝultro, lasita pendi sub la dekstra brako
La pastro surmetas stikarion (similan al la okcidenta kitelo), la stolon (similan al tiu porpastra okcidenta], la manikŝirmilojn, la 'epigonation' (honora distingo reprezentanta la spadon de la dia vorto), la zonon, la felonion (kiu korespondas al la okcidenta kazublo. [3]. La pastro orienta povas surmetis brustan krucon malsame ol tiu okcidenta.
La episkopo surmetas ĉiujn ornatojn de la pastro kun plue la Sakso (simila al tiuj surmetitaj dum la romia imperio, omoforion, la mitron, la episkopan bastonon kaj ankaŭ la trikerion kaj dikerion, la Sakon, la Omoforion (korespondas al la okcidenta paliumo) kaj aliajn apartajn ornatojn kiuj kutime korespondas al io simila en la liturgiaj ornatoj okcidenta.
La avanzanto laŭgrade en la sanktaj ordinoj konservas la rajton vestis porĉiam la ornatojn de la pasintaj gradoj: do la liturgia legisto la stikarion, la subdiakono la stolon-horaron, la diakono la stolon-horaron kaj stikarion kun epimanikia, la pastro la stikarion, stolon surmetita sur ambaŭ ŝultroj, la epimanikia kaj brustan krucon. la episkopo ĉion tion kaj siajn specifaĵojn kiuj estas la mitro, episkopa bastono...
Malsamaj distingoj varie ornamas abatojn kaj la varispecajn klerikojn. Ne ĉiuj tiuj ornatoj estas tute liturgiaj ornatoj, foje ili estas pli akademiaj ol ekleziaj.
Bildaro de ortodoksaj liturgiaj ornatoj
Pastro vestita por liturgii, temas pri ĉefpastro en Epigonation.
Pastro vestita por vesperaj preĝoj kaj aliaj malpli gravaj servoj
Diakono vestita por liturgii
Subdiakono vestita por liturgii
Ministranto ĉe altaro/preparita por liturgii.
Liturgiaj ornatoj en anglikanaj kaj protestantaj eklezioj
Diversaj liturgiaj ornatoj estas komunaj al ĉiuj, aŭ al kelkaj, eklezioj (katolika, ortodoksa, anglikana, protestanta kaj aliaj. Tiaj estas la mitro kaj episkopa bastono por episkopoj, ekzemple, kaj la sutano, stolo, albo, brusta kruco.
Komunaj al la katolika, luterana kaj anglikana eklezioj
Ili estas: surpliso, pluvialo, solena surpliso, vertoĉapo, humera vualo, bireto.
