Fernando de Mompox y Zayas (alternative literumita kiel "de Mómpo y Zayas", sen "x") estis gvidanto dum la ribelo de la komunuloj en Paragvajo en la 18-a jarcento. Lia ĉeesto en Paragvajo en 1730–1731 estis mallonga sed influa. Malgraŭ esti eksterulo, li rapide fariĝis la plej influa homo en la regiono en nur 6 monatoj. Li estis talenta oratoro, kiu provizis ideologian apogon al la agoj de la ribelaj komunuloj, kiuj transprenis la provincon inter 1731 kaj 1735.

La originoj de Mompox estas nebulaj kaj malbone dokumentitaj. Laŭ iuj raportoj, li naskiĝis en kolonia Panamo. Aliaj diras, ke li naskiĝis en Valencio (supozeble tiu en Eŭropo, sed eble ankaŭ Valencio en nuntempa Venezuelo). Li loĝis en Nova Granado dum iom da tempo. Li estis edukita kaj eble advokato. Dum multaj jaroj, li laboris en Limo, la ĉefurbo de la Vicreĝlando de Peruo, eble kiel advokato ĉe la Reĝa Audienco de Limo. Tamen, li akiris reputacion kiel tumultulo kaj estis enkarcerigita. Dum sia malliberigo, li verŝajne renkontis José de Antequera y Castro, kiu estis enkarcerigita en Limo en 1726/27. Antequera estis memnomumita kiel guberniestro de Paragvajo post kontestata jura kazo kaj alfrontis la koleron de la vicreĝo Diego Morcillo Rubio de Auñón, kiu kondamnis lin. Sendepende de ĉu li renkontis Antequeran kiel kunprizonulo, li finfine eliris el malliberejo frue en 1730, ĉu per fuĝo aŭ ekzilo. Mompox unue iris al Ĉilio, kaj poste al Asunciono en Paragvajo, kie li alvenis en julio 1730.

En Paragvajo, la plej kontestata temo de la tago estis la jezuitoj kaj iliaj redukcionoj. La jezuitoj kontrolis grandan kvanton da tero, havis multajn indianojn sub sia protekto, estis ekonomiaj konkurantoj, kaj ĝuis la favoron de la hispana reĝa kortego. La plej multaj paragvajanoj volis limigi la perceptitajn privilegiojn de la jezuitoj, konfiski la teron kaj brutaron en la redukcionoj, kaj aligi la indiĝenojn sub la protekto de la jezuitoj al enkomendo, formo de sklaveco.^[1]