Η Σινο-Σοβιετική ρήξη ήταν η ρήξη των πολιτικών σχέσεων μεταξύ της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας (ΛΔΚ) και της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ), που προκλήθηκε από δογματικές αποκλίσεις που προέκυψαν από τις διαφορετικές ερμηνείες και τις πρακτικές εφαρμογές τους του Μαρξισμού-Λενινισμού, όπως είχαν επηρεαστεί από την αντίστοιχη γεωπολιτική τους κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου (1945–1991).[2] Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές της δεκαετίας του 1960, οι σινοσοβιετικές συζητήσεις για την ερμηνεία του ορθόδοξου μαρξισμού έγιναν συγκεκριμένες διαφωνίες σχετικά με τις πολιτικές της ΕΣΣΔ για εθνική αποσταλινοποίηση και διεθνή ειρηνική συνύπαρξη με τον δυτικό κόσμο, τις οποίες ο πρόεδρος του ΚΚΚ, Μάο Τσε Τουνγκ, κατήγγειλε ως ρεβιζιονισμό. Σε αυτό το ιδεολογικό υπόβαθρο, η Κίνα πήρε μια πολεμική στάση απέναντι στη Δύση και απέρριψε δημόσια την πολιτική της ΕΣΣΔ για ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ του Ανατολικού και του Δυτικού Μπλοκ.[2] Επιπλέον, το Πεκίνο αισθανόταν δυσαρέσκεια για τους στενότερους σοβιετικούς δεσμούς με την Ινδία και η Μόσχα φοβόταν ότι ο Μάο ήταν πολύ αδιάφορος για τη φρίκη του πυρηνικού πολέμου.[3]
Το 1956, ο πρώτος Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, Νικίτα Χρουστσόφ, κατήγγειλε τον Ιωσήφ Στάλιν και τον σταλινισμό στην ομιλία «Για την προσωπολατρία και τις συνέπειές της» και ξεκίνησε την αποσταλινοποίηση της ΕΣΣΔ. Ο Μάο και η κινεζική ηγεσία ήταν τρομοκρατημένοι, καθώς η ΛΔΚ και η ΕΣΣΔ αποκλίνονταν σταδιακά στις ερμηνείες και τις εφαρμογές τους της λενινιστικής θεωρίας. Μέχρι το 1961, οι δυσεπίλυτες ιδεολογικές διαφορές τους προκάλεσαν την επίσημη καταγγελία από τη ΛΔΚ του σοβιετικού κομμουνισμού ως έργο των «ρεβιζιονιστών προδοτών» στην ΕΣΣΔ.[2] Η ΛΔΚ ανακήρυξε επίσης τη Σοβιετική Ένωση σοσιαλιμπεριαλιστική.[4] Για τις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ, η Σινο-Σοβιετική ρήξη ήταν ένα ζήτημα για το ποιος θα καθοδηγούσε την επανάσταση για τον παγκόσμιο κομμουνισμό και σε ποιον (Κίνα ή ΕΣΣΔ) τα κόμματα αβανγκαρντισμού του κόσμου θα απευθυνόταν για πολιτικές συμβουλές, οικονομική βοήθεια και στρατιωτική βοήθεια. Σε αυτό το πνεύμα, και οι δύο χώρες ανταγωνίστηκαν για την ηγεσία του παγκόσμιου κομμουνισμού μέσω των κομμάτων αβανγκαρντισμού των χωρών στις σφαίρες επιρροής τους.[5]
Στον δυτικό κόσμο, η Σινο-Σοβιετική ρήξη μετέτρεψε τον διπολικό ψυχρό πόλεμο σε τριπολικό, ένα γεωπολιτικό γεγονός εξίσου σημαντικό με την ανέγερση του Τείχους του Βερολίνου (1961), την εκτόνωση της κρίσης των πυραύλων της Κούβας (1962) και το τέλος του Πολέμου του Βιετνάμ (1975), επειδή ο ανταγωνισμός διευκόλυνε τον Μάο να συνειδητοποιήσει την σινοαμερικανική προσέγγιση με την επίσκεψη του προέδρου των ΗΠΑ, Ρίτσαρντ Νίξον, στην Κίνα το 1972. Στη Δύση εμφανίστηκαν οι πολιτικές της τριγωνικής διπλωματίας και της πολιτικής σύνδεσης.[6] Επιπλέον, η εμφάνιση της Σινο-Σοβιετικής ρήξης ακύρωνε επίσης την έννοια του μονολιθικού κομμουνισμού, τη δυτική αντίληψη ότι τα κομμουνιστικά έθνη ήταν συλλογικά ένας ενιαίος παράγοντας στη γεωπολιτική μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ειδικά κατά την περίοδο 1947-1950 στον Πόλεμο του Βιετνάμ, όταν οι ΗΠΑ παρενέβησαν στον Πρώτο Πόλεμο της Ινδοκίνας (1946–1954).[7] Ωστόσο, η ΕΣΣΔ και η Κίνα συνέχισαν να συνεργάζονται στο Βόρειο Βιετνάμ μέχρι τη δεκαετία του 1970, παρά τον ανταγωνισμό αλλού.[8] Ιστορικά, η Σινο-Σοβιετική ρήξη διευκόλυνε τη Μαρξιστική-Λενινιστική Realpolitik, με την οποία ο Μάο ίδρυσε την τριπολική γεωπολιτική (ΛΔΚ–ΗΠΑ–ΕΣΣΔ) του Ψυχρού Πολέμου της ύστερης περιόδου (1956–1991) για να δημιουργήσει ένα αντισοβιετικό μέτωπο, το οποίο οι Μαοϊκοί συνέδεσαν με τη Θεωρία των Τριών Κόσμων.[4] Σύμφωνα με τον Λούτχι, «δεν υπάρχει καμία τεκμηριωμένη απόδειξη ότι οι Κινέζοι ή οι Σοβιετικοί σκέφτηκαν τη σχέση τους σε ένα τριγωνικό πλαίσιο κατά τη διάρκεια της περιόδου».[9] Η περίοδος συγκρίθηκε με την ονομαστικά τετραπολική γεωπολιτική (ΛΔΚ-ΗΒ-ΗΠΑ-ΕΣΣΔ) μέχρι την κρίση του Σουέζ το 1956.
Athwal, Amardeeσελ. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σινο-Σοβιετική Διάσπαση: Ο Βασικός Ρόλος της Πυρηνικής Ανωτερότητας». Journal of Slavic Military Studies 17.2 (2004): 271–297.
Ο Chang, ο Jung και ο Jon Halliday. Μάο: Η άγνωστη ιστορία . Νέα Υόρκη: Alfred A. Knopf, 2005.
Ellison, Herbert J., επιμ. The Sino-Soviet Conflict: A Global Perspective (1982) online
Ford, Harold P., "Calling the Sino-Soviet Split " Calling the Sino-Soviet Split ", Studies in Intelligence, Χειμώνας 1998–99.
Friedman, Jeremy. «Η σοβιετική πολιτική στον αναπτυσσόμενο κόσμο και η κινεζική πρόκληση τη δεκαετία του 1960». Cold War History (2010) 10#2 σελ. 247–272.
Friedman, Jeremy. Shadow Cold War: The Sino-Soviet Competition for the Third World (UNC Press Books, 2015).
Garver, John W. China's Quest: The History of the Foreign Relations of the People's Republic (2016) σελ. 113–45.
Γκο, Έβελιν. Κατασκευάζοντας την Προσέγγιση των ΗΠΑ με την Κίνα, 1961–1974: Από την "Κόκκινη απειλή" στον "Σιωπηρό Σύμμαχο" (Cambridge UP, 2005)
Heinzig, Dieter. Η Σοβιετική Ένωση και η Κομμουνιστική Κίνα, 1945–1950: Ένας επίπονος δρόμος προς τη συμμαχία (ME Sharpe, 2004).
Kochavi, Noam. «Η Σινο-Σοβιετική Διάσπαση». στο A Companion to John F. Kennedy (2014) pp. 366–383.
Li, Danhui και Yafeng Xia. «Παραγελώντας για ηγεσία: Ο Μάο και η Σινο-Σοβιετική Διάσπαση, Οκτώβριος 1961 – Ιούλιος 1964». Journal of Cold War Studies 16.1 (2014): 24–60.
Li, Hua-Yu et al., eds China Learns from the Soviet Union, 1949–Present (The Harvard Cold War Studies Series Book Series) (2011) αναζήτηση αποσπασμάτων και κειμένου
Λι, Μινγκγιάνγκ. «Ιδεολογικό δίλημμα: Η Κίνα του Μάο και η σινο-σοβιετική διάσπαση, 1962–63». Cold War History 11.3 (2011): 387–419.
Λούκιν, Αλέξανδρος. ΑπόσπασμαThe Bear Watches the Dragon: Russian's Perceptions of China and the Evolution of Russian-Chinese Relations From the Eighteenth Century (2002)
Shen, Zhihua και Yafeng Xia. «Το μεγάλο άλμα προς τα εμπρός, η λαϊκή κομμούνα και η σινοσοβιετική διάσπαση». Journal of contemporary China 20.72 (2011): 861–880.
Wang, Dong. "The Quarreling Brothers: New Chinese Archives and a Reappraisal of the Sino-Soviet Split, 1959–1962." Cold War International History Project Working Paper Series 2005) online .
Westad, Odd Arne, επιμ. Αδελφοί στα όπλα: η άνοδος και η πτώση της σινο-σοβιετικής συμμαχίας, 1945–1963 (Stanford Uσελ. 1998)
Zagoria, Donald S. The Sino-Soviet Conflict, 1956–1961 (Princeton UP, 1962), σημαντική επιστημονική μελέτη.
Πρωταρχικές πηγές
Luthi, Lorenz M. (2008). «Twenty-Four Soviet-Bloc Documents on Vietnam and the Sino-Soviet Split, 1964–1966». Cold War International History Project Bulletin16: 367–398.
[Bao] Sansan and Bette Bao Lord (1964/1966), Eighth Moon: The True Story of a Young Girl's Life in Communist China, ανατύπωση, Νέα Υόρκη: Scholastic, Ch. 9, σελ. 120–124. [περίληψη διαλέξεων σε στελέχη για τη Σινο-Σοβιετική Διάσπαση].
Prozumenshchikov, Mikhail Yu. «Η Σινο-ινδική σύγκρουση, η κουβανική κρίση πυραύλων και η σινο-σοβιετική διάσπαση, Οκτώβριος 1962: Νέα στοιχεία από τα ρωσικά αρχεία». Cold War International History Project Bulletin (1996) 8#9 σελ. 1996–1997. Σε σύνδεση
