Ο Σίνια Γιαμανάκα (Shinya Υamanaka, ιαπωνικά 山中 伸弥) (ημερομηνία γέννησης: 04-09-1962) είναι ένας Ιάπωνας ιατρός ερευνητής, που κέρδισε το Νόμπελ Φυσιολογίας ή Ιατρικής το 2012 για την έρευνά του πάνω στα «επαγόμενα πλειοδύναμα βλαστοκύτταρα» ή iPS cells (induced Pluripotent Stem cells), όπως τα ονόμασε, αναπτύσσοντας τη μέθοδο μετατροπής διαφοροποιημένων κυττάρων ενηλίκων σε πλειοδύναμα βλαστοκύτταρα.[3][4] Το οικονομικό έπαθλο του 1,2 εκατομμυρίου δολαρίων μοιράστηκε με τον Βρεττανό επιστήμονα Τζον Γκάρντον (John Gurdοn), ο οποίος είχε ήδη ανακαλύψει από το 1962 με πειράματα σε βατράχους ότι η διαφοροποίηση των κυττάρων μπορεί να αντιστραφεί.[5][6][7][8][9][10]
Βιογραφία
Ο Σίνια Γιαμανάκα γεννήθηκε στην Οσάκα της Ιαπωνίας το 1962. Έχει μία μεγαλύτερη αδελφή την Γιουμίκο (Yumiko). Ο πατέρας του Σοζαμπούρο (Shozaburo) είχε ένα μικρό εργοστάσιο στην πόλη Χιγκάσι-Οσάκα, που κατασκεύαζε εξαρτήματα κοπτικών μηχανημάτων. Αποφοίτησε από το Τεννοτζί σχολείο. Στο σχολείο ήταν καλός στα μαθηματικά και τη φυσική.[11] Όταν ήταν νέος ασχολήθηκε με το τζούντο και είχε υποστεί αρκετούς τραυματισμούς.[3] Ο πατέρας του τον ενθάρρυνε να γίνει γιατρός και να μην ασχοληθεί με την οικογενειακή επιχείρηση. Το 1981 πήγε να σπουδάσει στην Ιατρική σχολή του πανεπιστημίου στο Κόμπε. Λόγω των τραυματισμών από την ενασχόλησή του με τον αθλητισμό αποφάσισε να γίνει χειρουργός ορθοπεδικός. Αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο στο Κόμπε το 1987 και ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στη φαρμακολογία το 1993 στο πανεπιστήμιο στην πόλη της Οσάκα. Προσπάθησε να ακολουθήσει την ειδικότητα του χειρουργού ορθοπεδικού κατά τα έτη 1987-1989, αλλά οι επιδόσεις του δεν ήταν ικανοποιητικές, γι' αυτό αποφάσισε να ασχοληθεί με την ιατρική έρευνα.[11] Μετά την ολοκλήρωση του διδακτορικού του έκανε διάφορες προσπάθειες να εργαστεί σε εργαστήρια, που έκαναν πειράματα σε ποντίκια. Τελικά έλαβε μία μεταδιδακτορική υποτροφία στο Ινστιτούτο Γκλαντστόουν για καρδιαγγειακές ασθένειες στο Σαν Φρανσίσκο. Το 1996 η γυναίκα του Τσίκα και οι δύο κόρες του έφυγαν από το Σαν Φρανσίσκο και επέστρεψαν στην Ιαπωνία. Λίγο αργότερα επέστρεψε και ο Σίνια Γιαμανάκα και βρήκε εργασία ως αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα φαρμακολογίας στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου στην πόλη της Οσάκα και παρέμεινε σ' αυτή τη θέση μέχρι το 1999.[11] Το Δεκέμβριο του 1999 πήγε ως αναπληρωτής καθηγητής στο Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας (NAIST) στο νομό Νάρα έχοντας δικό του εργαστήριο και συνεργάτες. Σ' αυτό το Ινστιτούτο παρέμεινε μέχρι το 2005. Σ' αυτή την περίοδο ανέπτυξε την έρευνά του πάνω στα βλαστοκύτταρα. Είχε επηρεαστεί από τις ανακοινώσεις του Τζέιμς Τόμσον του πανεπιστημίου του Γουισκόνσιν-Μάντισον και των συνεργατών του, που είχαν δημιουργήσει ανθρώπινα εμβρυικά βλαστοκύτταρα το 1998.[5][11] Από το 2004 έως το 2010 ο Σίνια Γιαμανάκα ήταν καθηγητής στο Ινστιτούτο για τα όρια των Ιατρικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο στο Κιότο.[7] Από το 2008 είναι διευθυντής και καθηγητής στο Κέντρο Έρευνας και Εφαρμογής επαγόμενων πλειοδύναμων βλαστοκυττάρων (CiRA) στο πανεπιστήμιο στο Κιότο και μέλος της Διεθνούς Ενώσεως για την έρευνα βλαστοκυττάρων (ISSCR).[12]
Έρευνα
Το 2005 ο Σίνια Γιαμανάκα με τους συνεργάτες του κατάφεραν να δημιουργήσουν βλαστοκύτταρα με την εισαγωγή τεσσάρων γονιδίων. Τα βλαστοκύτταρα αυτά τα ονόμασε «επαγόμενα πλειοδύναμα βλαστοκύτταρα» (induced pluripotent stem cells ή iPS cells).[13][14][15] Το 2006 δημοσίευσε μία μελέτη για την επιτυχή δημιουργία πλειοδύναμων βλαστοκυττάρων ποντικιών με χρήση των τεσσάρων γονιδίων. Αυτά τα τέσσερα γονίδια (Oct3/4, Sox2, Klf4, c-Myc) ονομάζονται «Yamanaka factors»[16][17] και παίζουν σπουδαίο ρόλο στον επαναπρογραμματισμό των ενήλικων διαφοροποιημένων κυττάρων έτσι ώστε τα κύτταρα αυτά να μετατραπούν σε πλειοδύναμα βλαστοκύτταρα.[4][8][9][18][19] Τα επαγόμενα πλειοδύναμα βλαστοκύτταρα (iPS cells) μοιάζουν πολύ με τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα και μπορούν δυνητικά να εξελιχθούν σε διάφορα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού.[14] Ο Σίνια Γιαμανάκα και η ομάδα του είχαν αρχικά επιλέξει 24 υποψήφια γονίδια, για να ελέγξουν ποια από αυτά έχουν την ικανότητα να μετατρέπουν σωματικά κύτταρα σε πλειοδύναμα βλαστοκύτταρα, που έχουν τα χαρακτηριστικά των εμβρυικών βλαστοκυττάρων. Μετά από πειράματα κατέληξαν σε τέσσερα γονίδια.[12] Το 2007 ο Σίνια Γιαμανάκα με τους συνεργάτες του ανακοίνωσαν τη δημιουργία ανθρώπινων πλειοδύναμων βλαστοκυττάρων από ινοβλάστες ανθρώπων εισάγοντας τα τέσσερα γονίδια μέσω φορέων ιών.[6][20] Η ανακάλυψη αυτή έδωσε ώθηση στην έρευνα για τη χρήση των πλειοδύναμων βλαστοκυττάρων στην αναγεννητική ιατρική και στη θεραπεία εκφυλιστικών παθήσεων. Το 2008 ο Σίνια Γιαμανάκα κατάφερε να δημιουργήσει πλειοδύναμα βλαστοκύτταρα από κύτταρα συκωτιού και στομάχου ποντικιών.[5] Η ανακάλυψη του Σίνια Γιαμανάκα βοήθησε τους επιστήμονες να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν ανθρώπινα έμβρυα, για να δημιουργήσουν πλειοδύναμα βλαστοκύτταρα για διάγνωση και θεραπεία ασθενειών.[7][14] Τα πλειοδύναμα βλαστοκύτταρα έχουν και ένα άλλο βασικό πλεονέκτημα εκτός από την επίλυση ηθικών προβλημάτων από την καταστροφή ανθρώπινων εμβρύων. Δεν υπάρχει κίνδυνος απόρριψης από τον ανθρώπινο οργανισμό, γιατί χρησιμοποιούνται κύτταρα από τον ίδιο άνθρωπο, για να μετατραπούν σε πλειοδύναμα βλαστοκύτταρα, και τα οποία μετά χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του ίδιου ανθρώπου.[21][22] Μελλοντικά οι επιστήμονες ευελπιστούν να δημιουργήσουν όργανα για μεταμοσχεύσεις με την εξέλιξη της τεχνικής των πλειοδύναμων βλαστοκυττάρων. Τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για θεραπεία ασθενειών, που μέχρι σήμερα θεωρούνται ανίατες, όπως το Πάρκινσον, το Αλτσχάιμερ, η αποκατάσταση τραυματισμών της σπονδυλικής στήλης, κ.α.[10]
Εικόνες
Francis Collins Shinya Yamanaka and Michael Gottesman (2010)
Σίνια Γιαμανάκα (2010)
Σίνια Γιαμανάκα
Σίνια Γιαμανάκα (2014)
Σίνια Γιαμανάκα
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Σίνια Γιαμανάκα βιογραφία του Σίνια Γιαμανάκα στην ιστοσελίδα www.nobelprize.org
Σίνια Γιαμανάκα βιογραφία του Σίνια Γιαμανάκα στην ιστοσελίδα www.britannica.com
.jpg)
