Όταν η Πολωνία κατακτήθηκε από τη Γερμανία το 1939, μέλη της κυβέρνησης διέφυγαν στη Βρετανία, όπου δημιούργησαν μια εξόριστη κυβέρνηση, η οποία αναγνωρίστηκε από τη βρετανική κυβέρνηση και έλεγχε την κύρια πολωνική δύναμη αντίστασης, τον Armia Krajowa (Εσωτερικός Στρατός) .
Το 1943, το Πολωνικό Εργατικό Κόμμα και ορισμένες άλλες αριστερές ομάδες αντίστασης σχημάτισαν το Κρατικό Εθνικό Συμβούλιο ως εθνική κυβέρνηση της Πολωνίας, σε αντιπαλότητα με την εξόριστη κυβέρνηση. Τον Ιούλιο του 1944, το Κρατικό Εθνικό Συμβούλιο διακήρυξε την Προσωρινή Κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Πολωνίας (την «Επιτροπή του Λούμπλιν») σε έδαφος που απελευθερώθηκε από τη Γερμανία από τον Σοβιετικό Στρατό. Η εξόριστη κυβέρνηση το κατήγγειλε αυτό, αλλά ήταν ανίσχυρη να παρέμβει, ειδικά μετά τις τεράστιες απώλειες του Εσωτερικού Στρατού κατά την Εξέγερση της Βαρσοβίας το 1944.
Η εξόριστη κυβέρνηση εξαρτιόταν από την υποστήριξη των βρετανικών και αμερικανικών κυβερνήσεων, οι οποίες δεν κατάλαβαν τις κομμουνιστικές προθέσεις και πίεσαν την εξόριστη κυβέρνηση να συνεργαστεί με το ΚΕΣ. Μέχρι τη Διάσκεψη της Γιάλτας τον Φεβρουάριο του 1945, οι σοβιετικές δυνάμεις είχαν καταλάβει σχεδόν όλη την Πολωνία, δίνοντάς στον εαυτό τους και στο ΚΕΣ αποτελεσματικό έλεγχο. Οι ΗΠΑ και η Βρετανία το δέχθηκαν σιωπηρά στη Γιάλτα, σε αντάλλαγμα για την υπόσχεση του Στάλιν για ελεύθερες εκλογές στην Πολωνία.
Η πολωνική εξόριστη κυβέρνηση προσπάθησε ακόμη να αντέξει, αλλά αγνοήθηκε. Μια ομάδα, συμπεριλαμβανομένου του Στανίσουαφ Μικοουάιτσικ, πρωθυπουργού το 1943-1944, έσπασε με τους υπόλοιπους εξόριστους και άρχισε να επιδιώκει μια συμφωνία με τους κομμουνιστές.
Σχηματισμός
Η ΠΚΕΕ ήταν αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων που πραγματοποιήθηκαν στη Μόσχα από τις 17 Ιουνίου έως τις 21 Ιουνίου 1945, μεταξύ του ΠΕΚ (Πολωνών Κομμουνιστών), της Σοβιετικής Ένωσης και του Μικοουάιτσικ, ο οποίος είχε δημιουργήσει το Λαϊκό Κόμμα Πολωνίας (ΛΚΠ, Polskie Stronnictwo Ludowe, PSL) ως πολιτικό όχημα για τη συμμετοχή του. Το ΛΚΠ ήταν μια κεντρική οργάνωση και συνέχιση του προπολεμικού πολωνικού αγροτικιστικού κινήματος. Το προπολεμικό Λαϊκό Κόμμα υποστήριξε επίσης τον Μικοουάιτσικ.[1]
Οι Κομμουνιστές δεν είχαν καμία πρόθεση να δώσουν στην αντιπολίτευση πραγματική δύναμη, ή να πραγματοποιήσουν τις υποσχεθείσες «ελεύθερες και δίκαιες» εκλογές. Τα μέλη της αντιπολίτευσης που έλαβαν κυβερνητικές θέσεις ελέγχονταν από τους αναπληρωτές και το προσωπικό τους, πιστοί στους κομμουνιστές, οπότε είχαν μικρή πραγματική δύναμη.
Στις 21 Ιουνίου, ο Στρατηγός Λεόπολντ Οκουλίτσκι, πρώην διοικητής του Πολωνικού Εσωτερικού Στρατού καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 10 ετών στη Μόσχα για το υποτιθέμενο σαμποτάζ εναντίον του σοβιετικού στρατού. Δέκα άλλοι Πολωνοί έλαβαν παρόμοιες καταδίκες στην στημένη Δίκη των Δεκαέξι.[1] Στις 24 Δεκεμβρίου 1946, ο Οκουλίτσκι πέθανε στη φυλακή Μπουτίρκα.
Η ΠΚΕΕ είχει δεσμευθεί ήδη από τη «Συνθήκη Φιλίας, Αμοιβαίας Βοήθειας και Συνεργασίας» με την ΕΣΣΔ την οποία είχε υπογράψει η Προσωρινή Κυβέρνηση στις 21 Απριλίου. Αυτή η συνθήκη αποτέλεσε τη βάση για τη σοβιετική παρέμβαση στην εσωτερική πολιτική της Πολωνίας για τα επόμενα 40 χρόνια.
Στις 5 Ιουλίου 1945, η ΠΚΕΕ αναγνωρίστηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σύντομα αναγνωρίστηκε επίσης από τους άλλους μεγάλους συμμάχους, τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν αναγνωρίστηκε από το Βατικανό.
Στις 6 Ιουλίου, ενώ η πολωνική εξόριστη κυβέρνηση διατήρησε την ύπαρξή της, τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο απέσυραν επίσημα την αναγνώρισή της.
Από τις 17 Ιουλίου έως τις 2 Αυγούστου, μια αντιπροσωπεία από την ΠΚΕΕ παρακολούθησε το Συνέδριο του Πότσδαμ του 1945.
Στις 16 Αυγούστου, υπογράφηκε η συμφωνία των συνόρων Πολωνίας-Σοβιετικής Ένωσης στη Μόσχα. Πριν από τα τέλη Αυγούστου, η Πολωνία συμφώνησε να παραχωρήσει τις ανατολικές επαρχίες στη Σοβιετική Ένωση και αναγνώρισε επίσημα τα ανατολικά σύνορα με βάση μια ελαφρώς τροποποιημένη γραμμή Κάρζον.
Οι «ελεύθερες και δίκαιες» εκλογές που υποσχέθηκε η ΠΚΕΕ αναβλήθηκαν έως ότου οι Κομμουνιστές ήταν σίγουροι ότι θα μπορούσαν να ελέγξουν την εκλογική διαδικασία. Εν τω μεταξύ, αύξησαν τις καταστολές των μελών της αντιπολίτευσης, τα οποία είχαν δωροδοκήσει, απειληθεί ή ακόμα και δολοφονήσει. Σύμφωνα με τα λόγια του Γκομούουκα, ο στόχος των Κομμουνιστών ήταν να είναι ο «ηγεμόνες του έθνους» και τίποτα δεν θα τους εμπόδιζε. Στις 30 Ιουνίου 1946, δοκίμασαν τον έλεγχό τους κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος 3xTAK, στήνοντας τα αποτελέσματα και ισχυρίστηκαν 68% υποστήριξη.
Δύο μεγάλες μεταρρυθμίσεις που πραγματοποίησε το ΠΚΕΕ ήταν το διάταγμα εθνικοποίησης και το Τριετές Σχέδιο (1947-49), όπου και τα δύο εκδόθηκαν το 1946. Το διάταγμα εθνικοποίησης έδωσε στην κυβέρνηση έλεγχο σε κάθε επιχείρηση που απασχολούσε περισσότερα από 50 άτομα. Μέχρι το τέλος του έτους, το 90% της βιομηχανίας της χώρας ελέγχθηκε από την κυβέρνηση.
Διάλυση
Οι Κομμουνιστές έστησαν τις πολωνικές νομοθετικές εκλογές του Ιανουαρίου 1947. Το νέο κοινοβούλιο (Σέιμ) αντικατέστησε το ΚΕΣ και επέλεξε μια νέα κυβέρνηση με επικεφαλής τον Γιούζεφ Τσιρανκιέβιτς. Στις 19 Ιανουαρίου 1947, η ΠΚΕΕ διαλύθηκε και παρέδωσε τα προνόμια της ως κυβέρνηση της Πολωνίας στη νέα κυβέρνηση.
