Αναφέρεται στη μυθολογική βασίλισσα των ΑμαζόνωνΠενθεσίλεια και τον έρωτά της με τον Αχιλλέα, το αμοιβαίο πάθος των δύο ηρώων είναι η κεντρική δυναμική του έργου. Ωστόσο, ο Κλάιστ αντιστρέφει την αφήγηση της Ιλιάδας: Ο Αχιλλέας δεν σκοτώνει, αλλά σκοτώνεται.[2]
Η βία, η φρενίτιδα, η υπερβολή και η ασέβεια του έργου τρόμαξαν τους αναγνώστες και προκάλεσαν δυσαρέσκεια ακόμη και στον στενό κύκλο φίλων του συγγραφέα. Ο Γκαίτε το απέρριψε ως ακατάλληλο για τη σκηνή. Λόγω των πολεμικών σκηνών που δεν μπορούσαν να απεικονιστούν εκείνη την εποχή και της ωμής βίας, το έργο δεν ανέβηκε κατά τη διάρκεια της ζωής του Κλάιστ, η πρώτη παράσταση πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο το 1876, 65 χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα. [3]
Πηγές - Ύφος
Το δράμα είναι εμπνευσμένο από τα αρχαία πρότυπα, ιδιαίτερα στις τραγωδίες του ΕυριπίδηΜήδεια, Ιππόλυτος και Βάκχαι. Είναι γραμμένο σε ιαμβικό πεντάμετρο χωρίς ομοιοκαταληξία. Σε αντίθεση με τις περισσότερες τραγωδίες, δεν αποτελείται από πέντε πράξεις αλλά από 24 μικρότερες σκηνές που αντιστοιχούν ακριβώς στον αριθμό των 24 ραψωδιών της Ιλιάδας. Τηρούνται οι κλασικοί κανόνες του θεάτρου (ενότητα δράσης, τόπου και χρόνου). [4]
Ως προς το περιεχόμενο, αποκλίνει έντονα από τον αρχαίο μύθο: ο Αχιλλέας δεν σκοτώνει την Πενθεσίλεια, οι ρόλοι τους αντιστρέφονται και κεντρικά θέματα είναι ο πόλεμος, η τρέλα και ο θάνατος. Το έργο επίσης αποκλίνει από τη λογοτεχνική τάση του κλασικισμού της Βαϊμάρης καθώς, παρόλο που το θέμα προέρχεται από την κλασική αρχαιότητα, παραβιάζει σε μεγάλο βαθμό τις κλασικές υφολογικές αρχές των Γερμανών κλασικών, κυρίως την επιδίωξη της «ευγενούς απλότητας και του ήρεμου μεγαλείου». Δεν είναι το γενικό, ανθρώπινο, πολιτισμένο, κλασικά ειρηνικό στοιχείο της αρχαίας ποίησης που εμφανίζεται στο προσκήνιο αλλά το ακραίο και σκληρό.
Υπόθεση
Η Πενθεσίλεια είναι η βασίλισσα των Αμαζόνων. Αυτή η άγρια φυλή γυναικών πολεμιστριών, που δεν ανέχονται τους άντρες λόγω της σκληρής ιστορίας τους, ακολουθεί πάντα ένα ασυνήθιστο έθιμο: ο θεός Άρης επιλέγει έναν λαό στον οποίο αυτές επιτίθενται και αιχμαλωτίζουν τους άνδρες. Η ατομική επιλογή συντρόφου απαγορεύεται από το νόμο, η αρχιέρεια αποφασίζει τα ζευγάρια κατά τη διάρκεια της Γιορτής των Ρόδων. Αφού ολοκληρωθεί η πράξη της τεκνοποίησης, οι άνδρες απελευθερώνονται πίσω στην πατρίδα τους με κάθε τιμή. Οι αρσενικοί απόγονοι σκοτώνονται. Μόνο τα κορίτσια παραμένουν ζωντανά και εκπαιδεύονται να γίνουν νέες πολεμίστριες. Οι Αμαζόνες αποφάσισαν να λάβουν μέρος στον Τρωικό πόλεμο όχι για να σκοτώσουν, αλλά για να συλλάβουν άνδρες αιχμαλώτους.[5]
Το δράμα ανοίγει στο πεδίο της μάχης μπροστά στα τείχη της Τροίας, όπου οι Έλληνες πολιορκούν την πόλη και οι Αμαζόνες επιτίθενται αιφνιδιαστικά, προκαλώντας πανικό στις τάξεις των Αχαιών. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια μιας πρεσβείας, η βασίλισσα των Αμαζόνων Πενθεσίλεια και ο ήρωας Αχιλλέας συναντιούνται και ερωτεύονται. Τότε η γυναίκα αποφασίζει να αφιερώσει όλη της την ενέργεια να νικήσει τον Αχιλλέα στη μάχη, ώστε να τον παντρευτεί. Ο Αχιλλέας αιχμαλωτίζεται τελικά από την Πενθεσίλεια μετά από σκληρή μάχη, αλλά ο ήρωας καταφέρνει να δραπετεύσει και να επιστρέψει στο ελληνικό στρατόπεδο ενώ οι Αμαζόνες γιορτάζουν τη νίκη τους.
Πενθεσίλεια (1891) Αρτούρο Μιτσελένα
Ενώ οι Αμαζόνες, με επικεφαλής την αρχιέρεια της Άρτεμης, γιορτάζουν τη Γιορτή των Ρόδων και στολίζουν τους αιχμαλώτους που πρόκειται να γίνουν σύντροφοί τους, ο Αχιλλέας δεν υπακούει στις εντολές του Οδυσσέα και επιστρέφει στο στρατόπεδο των πολεμιστριών. Εδώ βρίσκει την Πενθεσίλεια τραυματισμένη μετά τη μάχη και αναίσθητη στην αγκαλιά της αφοσιωμένης φίλης της Προθόης, στην οποία εξομολογείται τον έρωτά του για τη βασίλισσα και την επιθυμία του να την παντρευτεί. Η Προθόη προτείνει να κάνουν την Πενθεσίλεια να πιστέψει ότι τον νίκησε σε μονομαχία, ώστε να τον παντρευτεί. Όταν η Πενθεσίλεια ανακτά τις αισθήσεις της, η Προθόη της λέει ότι νίκησε τον Αχιλλέα στη μάχη. Όμως, η άφιξη ενός στρατεύματος Ελλήνων στρατιωτών αναγκάζει τον Αχιλλέα να της αποκαλύψει την αλήθεια, ότι δηλαδή ήταν αυτός που νίκησε τη βασίλισσα και όχι το αντίστροφο. Επιπλέον, πριν επιστρέψει στο στρατόπεδο των Αχαιών, ο Αχιλλέας ελευθερώνει τους Έλληνες αιχμαλώτους και τους παίρνει μαζί του.
Η αρχιέρεια κατηγορεί τη βασίλισσα επειδή πρόδωσε τη φυλή, έχοντας θέσει τις προσωπικές επιθυμίες και συναισθήματα πάνω από το καθήκον και το νόμο. Εν τω μεταξύ, ο Αχιλλέας, συνειδητοποιώντας ότι πρέπει να νικηθεί από την Πενθεσίλεια, της στέλνει με κήρυκα μια πρόκληση για μονομαχία και πηγαίνει άοπλος να τη συναντήσει με σκοπό να την αφήσει να κερδίσει και να την παντρευτεί. Ωστόσο, η βασίλισσα παρερμηνεύει το μήνυμα ως προσβολή και, έξαλλη, τραυματίζει θανάσιμα τον ήρωα με ένα βέλος. Στη συνέχεια, εξαπολύει τα κυνηγετικά σκυλιά της να τον κατασπαράξουν και με ζωώδη αγριότητα και φρενίτιδα καταλήγει η ίδια να ξεσκίζει τις σάρκες του με τα νύχια και τα δόντια της.
Μετά το έγκλημα, η Πενθεσίλεια ξυπνά σαν από όνειρο. Στην αρχή δεν θυμάται ότι η ίδια διέπραξε αυτή την θηριωδία και λέει ότι θα εκδικηθεί τον δράστη. Όταν η Προθόη της εξηγεί ότι το έκανε η ίδια, η Πενθεσίλεια αρνείται να το πιστέψει. Καθώς αντιλαμβάνεται την αλήθεια, δηλώνει «Απαρνούμαι το νόμο των γυναικών», συνειδητοποιώντας ότι έχει ακολουθήσει έναν νόμο που είναι αντίθετος με τη φύση της.
Η Προθόη φοβάται ότι η Πενθεσίλεια θα αυτοκτονήσει, οπότε της αφαιρεί τα όπλα - αλλά η βασίλισσα πεθαίνει πάνω στα λείψανα του αγαπημένου της από ένα εσωτερικό «όπλο» δυστυχίας και πόνου.[6]
Μουσικά έργα βασισμένα στην τραγωδία
Καρλ Γκόλντμαρκ. Πενθεσίλεια. Overture, opus 31 (1884)
