Οι Πέρσες ξεκίνησαν, υπό την ηγεσία του Ξέρξη Α', εισβολή στην Ελλάδα, με στόχο να αποκαταστήσουν το γόητρο τους μετά την ήττα από τους Αθηναίους στον Μαραθώνα, το 490 π.Χ. Ο Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός Θεμιστοκλής πρότεινε στους Έλληνες να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στους στενούς χώρους των Θερμοπυλών και του Αρτεμισίου.
Ο περσικός στόλος είχε χάσει περίπου τετρακόσια πλοία λόγω θύελλας στη Μαγνησία, ενώ αργότερα έχασε άλλα διακόσια πλοία στην Εύβοια, τα οποία έστειλε για να παγιδεύσει τους Έλληνες. Μετά από δύο μέρες μικροσυγκρούσεων, ξεκίνησε η κύρια μάχη, που έληξε για τους αντιπάλους με ίσες απώλειες. Οι Έλληνες, όμως, αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στη Σαλαμίνα, όταν έμαθαν το αποτέλεσμα της μάχης των Θερμοπυλών.
Στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, ωστόσο, οι Έλληνες πέτυχαν αποφασιστική νίκη, λόγω του ότι κατάφεραν να παρασύρουν τους Πέρσες στα στενά. Μετά την ήττα στη Σαλαμίνα, ο Ξέρξης, με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του, υποχώρησε στην Ασία, αναθέτοντας στον Μαρδόνιο την υποδούλωση της Ελλάδος. Αλλά, οι Έλληνες πέτυχαν αποφασιστικές νίκες στις Πλαταιές και στη Μυκάλη, αναγκάζοντας τους Πέρσες να υποχωρήσουν ολοκληρωτικά.
Κύρια πηγή για τους Περσικούς πολέμους αποτελεί ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος. Ο Ηρόδοτος, γνωστός ως «Πατέρας της Ιστορίας»,[1] γεννήθηκε το 484 π.Χ. στην Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας, η οποία εκείνη την περίοδο βρισκόταν υπό περσική κατοχή. Έγραψε το έργο «Ιστορίαι» γύρω στα 440-430 π.Χ, προσπαθώντας να ανακαλύψει τις πραγματικές αιτίες των Περσικών πολέμων[2], οι οποίοι ολοκληρώθηκαν το 450 π.Χ.[3] Η μέθοδος του Ηρόδοτου αποτελούσε καινοτομία και σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς, ο Ηρόδοτος έχει εφεύρει την ιστορία που ξέρουμε.[3] Κατά τον Παπαρρηγόπουλο: «Ο Ηρόδοτος είναι ο δημιουργός της αληθούς ιστορικής τέχνης...πρώτος ενόησεν ότι η ιστορία δεν είναι απλούς πραγμάτων κατάλογος, αλλά και η τεχνική των πραγμάτων τούτων συναρμολογία και η εξήγησις του χαρακτήρος αυτών».[4] Κατά τον Τομ Χόλλαντ: «Για πρώτη φορά, ένας ιστορικός αποφάσισε να αποκαλύψει τα αίτια ενός πολέμου, ο οποίος έληξε πρόσφατα, χωρίς να καταγράφει μύθους, αλλά αιτίες, τις οποίες θα μπορούσαμε να ελέγξουμε προσωπικά»[3]
Ο Θουκυδίδης είχε αμφισβητήσει το έργο του Ηροδότου, καθώς η προσωπική άποψη του τελευταίου εμφανιζόταν συχνά στο έργο του.[5][6] Παρ' όλ' αυτά, ο Θουκυδίδης αποφάσισε να ξεκινήσει το έργο του εκεί όπου ο Ηρόδοτος σταμάτησε (στην πολιορκία της Σηστού) αλλά σταμάτησε την προσπάθεια, επειδή πίστευε ότι το έργο του Ηροδότου δεν χρειαζόταν επαναγραφή ή διορθώσεις, γιατί ήταν ακριβές.[6] Η αξιοπιστία του Ηροδότου έχει αμφισβητηθεί και από άλλους ιστορικούς. Ο Παυσανίας, στα Φωκικά, αναφέρεται στην περιγραφή του Ηροδότου για τη μάχη των Θερμοπυλών, όπου ο δεύτερος καταγράφει ότι οι Θηβαίοι παραδόθηκαν, όπως και 80 Μυκηναίοι[7]. Ο Πλούταρχος, στο έργο Περί της Ηροδότου κακοήθειας (αν όντως το έγραψε αυτός), κατηγορεί τον Ηρόδοτο επειδή ο τελευταίος ζήτησε χρήματα από τους Θηβαίους, και επειδή δεν τα έλαβε, έγραψε ότι οι Θηβαίοι δείλιασαν και παραδόθηκαν[8]. Οπωσδήποτε οι κατηγορίες που εκτοξεύει το σύγγραμμα αυτό κατά του Ηρόδοτου κάθε άλλο παρά σοβαρές είναι.[9] Την περίοδο της Αναγέννησης, παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι συνέχιζαν να διαβάζουν το έργο του Ηροδότου, ο ιστορικός είχε κακή φήμη.[10] Παρ' όλ' αυτά, τα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαίωσαν τα γραφόμενα του Ηροδότου και αποκατέστησαν τη φήμη και την αξιοπιστία του, ειδικά ως προς τα γεγονότα που εξέτασε αυτοπροσώπως.[11][12] Οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν το έργο του αξιόπιστο, αλλά έχουν αμφιβολίες για τους αριθμούς των νεκρών και τις ημερομηνίες των μαχών.[12][13]
Ο ιστορικός Διόδωρος Σικελιώτης έγραψε τον 1ο αιώνα π.Χ. τη Βιβλιοθήκη Ιστορική. Θεωρείται ότι ο Ηρόδοτος και ο Έφορος ο Κυμαίος αποτελούν τις πηγές του Διόδωρου.[14] Η μάχη περιγράφεται με λιγότερες λεπτομέρειες από σειρά αρχαίων ιστορικών, όπως ο Πλούταρχος και ο Κτησίας, ενώ αποτελεί το θέμα της τραγωδίας Πέρσαι του Αισχύλου. Αρχαιολογικά ευρήματα, όπως η δελφική Στήλη των Όφεων, υποστηρίζουν τα αναφερόμενα από τον Ηροδότο.[15]
Η Αθήνα και η Ερέτρια υποστήριξαν τους Ίωνες στον αγώνα τους κατά των Περσών (499-494 π.Χ), οι οποίοι κατέπνιγαν κάθε εξέγερση εναντίον τους.[16][17] Σύμφωνα με τους ιστορικούς, ο Δαρείος ήταν σφετεριστής, και πέρασε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του στους πολέμους εναντίον των εξεγερμένων υποτελών του.[16] Η εξέγερση αυτή απείλησε τη σταθερότητα της αυτοκρατορίας του Δαρείου, για αυτό και ορκίστηκε να εκδικηθεί όσες πόλεις συμμετείχαν[18][19] - έβλεπε επίσης την ευκαιρία να επεκταθεί στη Δύση.[19] Το 492 π.Χ, οι Πέρσες, με αρχηγό τον Μαρδόνιο, ανακατέλαβαν τη Θράκη και ανάγκασαν τους Μακεδόνες να συμμαχήσουν μαζί τους.[20]
Το 491 π.Χ, ο Δαρείος απαίτησε την παράδοση όλων των ελληνικών πόλεων.[21][22] Πολλές από αυτές παραδόθηκαν - ο Ηρόδοτος αναφέρεται στην παράδοση των Αιγινητέων, που μετέπειτα κατηγορήθηκαν από τους Σπαρτιάτες για προδοσία[23]. Οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ήταν οι μόνοι που αρνήθηκαν να παραδοθούν στους Πέρσες.[22] Τότε, το 490 π.Χ, ο Δαρείος ξεκίνησε νέα εκστρατεία, με αρχηγούς τον Δάτη και τον Αρταφέρνη, οι οποίοι κατάφεραν να καταλάβουν τη Νάξο, τις Κυκλάδες και την Ερέτρια.[24] Αλλά, η επέκταση τους σταμάτησε και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Ασία χάρη στη νίκη των Αθηναίων και των Πλαταιείων στον Μαραθώνα.[25]
Χάρτης του ελληνικού κόσμου κατά τη διάρκεια της μάχης.
Ο Δαρείος άρχισε να συγκεντρώνει μεγάλο στρατό για να επιτεθεί ξανά στην Ελλάδα, αλλά τα σχέδιά του αναβλήθηκαν, λόγω της εξέγερσης στην Αίγυπτο, όταν και πέθανε - στον θρόνο ανέβηκε ο Ξέρξης Α'.[17][26][27] Ο Ξέρξης ανακατέλαβε την Αίγυπτο[28] και άρχισε ξανά τις προετοιμασίες για εισβολή στην Ελλάδα.[29] Καθώς θα αποτελούσε μεγάλης κλίμακας εισβολή, ο Ξέρξης χρειαζόταν πολύ χρόνο για συγκεντρώσει στρατό και υλικά αγαθά.[29] Ο Ξέρξης αποφάσισε ότι ο Ελλήσποντος πρέπει να γεφυρωθεί για να επιτρέψει στον στρατό του να διασχίσει την Ευρώπη, και ότι ένα κανάλι πρέπει να περνά δια μέσου του ισθμού του Όρους Άθως.[30] Η εκπλήρωση αυτών των στόχων ήταν πάρα πολύ δύσκολη, όπως είναι και για τα σύγχρονα κράτη.[30] Στις αρχές του 480 π.Χ, οι ετοιμασίες τελείωσαν, και ο στρατός που συγκέντρωσε ο Ξέρξης στις Σάρδεις βάδισε στην Ευρώπη, περνώντας από τον Ελλήσποντο δια μέσου δύο τεχνητών γεφυρών.[31]
Στα μέσα της δεκαετίας του 480 π.Χ, οι Αθηναίοι ξεκίνησαν τις προετοιμασίες για πιθανό πόλεμο κατά των Περσών. Το 482 π.Χ, ο Θεμιστοκλής έπεισε τους Αθηναίους να δημιουργήσουν ένα στόλο από τριήρεις, λέγοντας τους ότι πρόκειται να επιτεθεί στην Αίγινα[32][33]. Ωστόσο, οι Αθηναίοι δεν κατείχαν τον απαραίτητο αριθμό στρατιωτών για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες και, συνεπώς, χρειάζονταν μια συμμαχία από ελληνικές πόλεις-κράτη. Το 481 π.Χ, ο Ξέρξης έστειλε πρεσβευτές σε όλες τις ελληνικές πόλεις-κράτη, με εξαίρεση την Αθήνα και τη Σπάρτη, ζητώντας γη και ύδωρ.[34] Η Σπάρτη και Αθήνα έλαβαν την υποστήριξη μερικών ελληνικών πόλεων, και το ίδιο έτος, στην Κόρινθο, συγκλήθηκε συνέδριο,[35] όπου και δημιουργήθηκε η ελληνική συμμαχία. Το κάθε μέλος της συμμαχίας είχε την δυνατότητα να στέλνει αγγελιαφόρους στις υπόλοιπες πόλεις-μέλη, ζητώντας στρατό για αμυντικούς σκοπούς. Σύμφωνα με τους σύγχρονους ιστορικούς, αυτό αποτελεί αξιοσημείωτο, καθώς οι εμφύλιες συρράξεις μεταξύ των Ελλήνων, εκείνη την περίοδο, συνεχίζονταν.[36][37]
Το 480 π.Χ, συγκλήθηκε νέο συνέδριο. Μια αντιπροσωπεία από τη Θεσσαλία πρότεινε στους Έλληνες να σταματήσουν τον Ξέρξη στα Στενά των Τεμπών.[38][39] Ωστόσο, οι Πέρσες έμαθαν από τον Αλέξανδρο Α' της Μακεδονίας ότι η κοιλάδα θα μπορούσε να παρακαμφθεί μέσω του Περάσματος του Σαρανταπόρου, και λόγω του μεγαλύτερου μεγέθους του περσικού στρατού, οι Έλληνες οπισθοχώρησαν.[40] Λίγο αργότερα, έμαθαν ότι ο Ξέρξης διέσχισε τον Ελλήσποντο. Τότε, ο Θεμιστοκλής πρότεινε μια διαφορετική στρατηγική στους συμμάχους. Ο Ξέρξης θα αναγκαζόταν να περάσει από τις Θερμοπύλες για να φτάσει στη Νότια Ελλάδα. Για αυτό, ο Θεμιστοκλής πρότεινε στους Έλληνες να κλείσουν το στενό πέρασμα των Θερμοπυλών, όπου οι Πέρσες δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την αριθμητική υπεροχή τους. Παράλληλα, οι Αθηναίοι θα αντιμετώπιζαν τον περσικό στόλο στο Αρτεμίσιο. Αυτό το σχέδιο έγινε δεκτό από τους Έλληνες.[41] Ωστόσο, οι πόλεις της Πελοποννήσου, σε περίπτωση αποτυχίας του σχεδίου, σχεδίαζαν να υπερασπιστούν τον Ισθμό της Κορίνθου, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά των Αθηναίων θα έφευγαν μαζικά στην Τροιζήνα.[42]
Πρελούδιο
Όταν έγινε γνωστή η προέλαση του περσικού στρατού κατά μήκος της ακτής του Ολύμπου (τέλη Ιουλίου ή αρχές Αυγούστου), οι Έλληνες έπλευσαν στο Αρτεμίσιο[43] - από όπου μπορούσαν να φύγουν γρήγορα σε περίπτωση ανάγκης.[44] Οι Έλληνες έστειλαν τρία πλοία στη Σκιάθο, με σκοπό να προειδοποιήσουν τους υπόλοιπους για την εμφάνιση του περσικού στόλου.[45] Μετά από δύο εβδομάδες, δέκα τριήρεις από τη Σιδώνα έφθασαν στη Σκιάθο - οι υπόλοιποι Έλληνες έμαθαν για την παρουσία τους χάρη σε πυρσούς.[45][46] Σε σύγκρουση που ακολούθησε, δύο από τα ελληνικά πλοία καταστράφηκαν με το τρίτο να υποχωρεί.[47] Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Έλληνες δεν ήταν σίγουροι ότι το μήνυμα του πυρσού εννοούσε την άφιξη του περσικού στόλου, για αυτό και οι Αθηναίοι έπλευσαν στο Αρτεμίσιο.[44][46] Μόλις κατάλαβαν ότι ο περσικός στόλος δεν έφτασε εκείνη τη μέρα, οι Έλληνες κινήθηκαν στη Χαλκίδα, φυλάγοντας τον Εύριπον, και άφησαν ημεροσκόπους στα ψηλά της Εύβοιας.[46]
Οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν ότι οι Έλληνες ερμήνευσαν λανθασμένα τα μηνύματα των πυρσών και πίστεψαν ότι οι Πέρσες έπλευσαν ανατολικά της Σκιάθου, με σκοπό να πλεύσουν στα ανατολικά της Εύβοιας - είτε οι Έλληνες κατάσκοποι, οι οποίοι έστειλαν τα μηνύματα, θεώρησαν ότι οι Πέρσες έπλευσαν ανατολικά της Σκιάθου.[48] Ο περσικός στόλος μπορούσε να πλεύσει γύρω από την Εύβοια, να κινηθεί στην Αττική και να επιτεθεί στο Αρτεμίσιο, με αποτέλεσμα να παγιδεύσει τους Έλληνες και να μην τους επιτρέψει να υποχωρήσουν - ωστόσο, η υποχώρηση των Ελλήνων στη Χαλκίδα είχε ως αποτέλεσμα οι Έλληνες να γλιτώσουν από πιθανή παγίδα των Περσών στην Εύβοια και τους είχε δώσει τη δυνατότητα να επιστρέψουν στο Αρτεμίσιο.[44]
Χάρτης με τις ελληνικές και περσικές κινήσεις στις Θερμοπύλες και στο Αρτεμίσιο.
Μετά από δέκα ημέρες, οι Πέρσες έφθασαν στις Θερμοπύλες - σύμφωνα με τον Ηρόδοτο είχαν πολύ μεγάλο στρατό και στόλο[49]. Ωστόσο, οι Πέρσες αποφάσισαν να μην επιτεθούν.[50] Την επόμενη ημέρα, ο περσικός στόλος έφτασε κοντά στο Αρτεμίσιο (με κατεύθυνση τη Μαγνησία), αλλά λόγω καταιγίδας, κατέληξαν σε ορεινή ακτή.[51] Μέσα σε δύο μέρες, οι Πέρσες έχασαν το ένα τρίτο των πλοίων τους (400 πλοία), ενώ το περσικό πεζικό συνέχιζε να περιμένει τους Έλληνες να διασκορπιστούν στις Θερμοπύλες.[50][52]
Μια μέρα μετά τη λήξη της καταιγίδας, ο ελληνικός στόλος επέστρεψε στο Αρτεμίσιο, μετά από σπονδή προς τιμή του Ποσειδώνα[53]. Αργότερα, οι Πέρσες ξεκίνησαν την επίθεση κατά των Ελλήνων στις Θερμοπύλες - παράλληλα, ο περσικός στόλος αγκυροβόλησε τα πλοία του απέναντι από το Αρτεμίσιο (ο Ηρόδοτος δίνει το όνομα Ἀφέται για την περιοχή αυτή - σήμερα εκεί βρίσκεται η Άφυσσος[54]), αν και δεκαπέντε πλοία, που βρέθηκαν στις ελληνικές γραμμές, καταστράφηκαν.[55] Παρ' ολ' αυτά, οι Πέρσες είχαν τρεις φορές περισσότερα πλοία από ότι οι Έλληνες, γι' αυτό και οι τελευταίοι σχεδίαζαν να αποσυρθούν.[56] Οι άνδρες από την Εύβοια δωροδόκησαν τον Θεμιστοκλή για να πείσει τους υπόλοιπους στρατηγούς να μείνουν στο Αρτεμίσιο[56] - ο Θεμιστοκλής με τη σειρά του έδωσε στον Ευριβιάδη πέντε τάλαντα και στον Αδείμαντο τρία αργυρά τάλαντα.[57]
Εκείνη την ημέρα, ο Σκυλλίης Σκιωναίος, δύτης και λιποτάκτης του περσικού στόλου, έφθασε στο ελληνικό στρατόπεδο - ενημέρωσε τους Έλληνες ότι οι Πέρσες έστειλαν διακόσια πλοία γύρω από την Εύβοια, με σκοπό να εμποδίσουν την υποχώρηση των Ελλήνων.[58] Από την πλευρά τους, οι Πέρσες δεν ήθελαν να επιτεθούν στους Έλληνες, καθώς ήταν πειθόμενοι ότι οι τελευταίοι θα υποχωρούσαν, γι' αυτό επιχείρησαν να τους παγιδεύσουν.[59] Οι Έλληνες αποφάσισαν να φύγουν κατά το σούρουπο, ώστε οι Πέρσες να μην μάθουν το σχέδιο τους.[60]
Οι Έλληνες φαίνεται να κατάλαβαν ότι τους δινόταν η ευκαιρία να καταστρέψουν ένα μέρος του περσικού στόλου[52][61]. Σύμφωνα με σύγχρονους ιστορικούς, οι Έλληνες σκόπευαν να παγιδεύσουν τους Πέρσες, αφού τα υπόλοιπα ελληνικά πλοία στην Αττική θα ακολουθούσαν τους Πέρσες, καθώς αυτοί θα έμπαιναν στα Στενά της Εύβοιας από τα νότια[Σημείωση 1] - είτε θα παγίδευαν τους Πέρσες, καθώς αυτοί θα περνούσαν από το Αρτεμίσιο, έχοντας σκοπό να φθάσουν στην Άφυσσο.[61] Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ήθελαν να δείξουν ότι θα έμεναν στο Αρτεμίσιο[52][61] - ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι θα ήταν καλή ευκαιρία για αυτούς να αξιολογήσουν τον περσικό στόλο.[60] Οι Έλληνες περίμεναν μέχρι αργά το απόγευμα, για να μην εμπλακούν σε σοβαρή σύγκρουση και υποστούν βαριές απώλειες - αυτό το γεγονός σήμαινε την αρχή της ναυμαχίας.[52][61]
Χρονολογία
Σύμφωνα με τους σύγχρονους ιστορικούς, η ακριβής χρονολογία των γενονότων στις μάχες των Θερμοπυλών και του Αρτεμισίου, καθώς και η σχέση μεταξύ τους, δεν είναι ακόμα σαφής. Πάρακατω φαίνεται ο πίνακας με τους υπολογισμούς του Τομ Χόλλαντ και του Ζ. Λάζενμπαι.[62][63]
Ημέρα
Γεγονότα
-15
Ο περσικός στρατός φεύγει από τα Θέρμα
-13 (περίπου)
Ο περσικός στόλος φθάνει στη Σκιάθο - οι Έλληνες υποχωρούν στη Χαλκίδα
-4
Άφιξη του περσικού πεζικού στις Θερμοπύλες και αποχώρηση του περσικού στόλου από τα Θέρμα
-3
Πρώτη μέρα της καταιγίδας.
-2
Δεύτερη μέρα της καταιγίδας.
-1
Η καταιγίδα λήγει και οι Έλληνες επιστρέφουν στο Αρτεμίσιο.
1
Οι Πέρσες επιτίθενται στις Θερμοπύλες, ενώ ο περσικός στόλος φθάνει στο Αρτεμίσιο. Ξεκινούν οι συγκρούσεις στο Αρτεμίσιο.
2
Συνεχίζονται για δεύτερη μέρα οι δύο μάχες
3
Τρίτη μέρα των μαχών στις Θερμοπύλες και στο Αρτεμίσιο. Οι Πέρσες πετυχαίνουν πύρρειο νίκη στις Θερμοπύλες, αναγκάζοντας τους Έλληνες να υποχωρήσουν και από το Αρτεμίσιο.
Δυνάμεις
Περσικός στόλος
Πάρακατω, δίνεται περιληπτικός πίνακας για τον αριθμό των περσικών πλοίων, όταν αυτά βρίσκονταν στον Δορίσκο[64] - αν και κατά τη διάρκεια της καταιγίδας στη Μαγνησία, έχασαν το ένα τρίτο των πλοίων τους.[51]
Μερικοί σύγχρονοι μελετητές έχουν δεχθεί αυτούς τους αριθμούς, λόγω του ότι οι αρχαίες πηγές είναι ασυνήθιστα συνεπείς όσον αφορά τους αριθμούς.[71][72][73] Άλλοι μελετητές απορρίπτουν τον αριθμό αυτό, παραπέμποντας στον αριθμό των ελληνικών πλοίων στην Ιλιάδα, και πιστεύουν ότι οι Πέρσες διέθεταν εξακόσια πλοία.[73][74][75]
Ελληνικός στόλος
Ο Ηρόδοτος, στην αρχή του βιβλίου Ουρανία, αναφέρει ότι οι Έλληνες είχαν στη διάθεση τους διακόσια και ογδόντα πλοία (στην παρένθεση αναφέρονται οι πεντηκόντοροι)
Το 482 π.Χ. ο Θεμιστοκλής έπεισε τους Αθηναίους να δημιουργήσουν ένα στόλο από τριήρεις, λέγοντας τους ότι πρόκειται να επιτεθεί στην Αίγινα[32] - έχοντας υπόψη μια πιθανή σύγκρουση με τους Πέρσες.[78][79] Η αρχηγία του στόλου, παρά τις προσπάθειες του Θεμιστοκλή, δόθηκε στον Σπαρτιάτη ναύαρχο Ευρυβιάδη.[80]
Στρατηγική και τακτική
Όσον αφορά τη στρατηγική, η αποστολή των Ελλήνων ήταν απλή - να προστατεύουν τον στρατό στις Θερμοπύλες μέσω θαλάσσης χωρίς να διαλυθούν.[61][81] Οι Πέρσες επίσης είχαν απλή στρατηγική - να ενισχύσουν τη θέση τους στις Θερμοπύλες ή στο Αρτεμίσιο ή να υπερφαλαγγίσουν τους Έλληνες (κάτι που στο Αρτεμίσιο ήταν πιο εύκολο).[61][82][83] Οι Έλληνες είχαν διαλέξει το Αρτεμίσιο για να παρακολουθούν τέτοιες κινήσεις, καθώς αν είχαν ως καθοριστικό παράγοντα τη στενότητα του χώρου, μπορούσαν να είχαν διαλέξει την Ιστιαίην.[83]
Οι Πέρσες είχαν πλεονέκτημα, λόγω αριθμητικής υπεροχής και περισσότερων ποιοτικών πλοίων.[84] Οι Πέρσες, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, είχαν καλύτερους ναυτικούς[85] - τα περισσότερα αθηναϊκά πλοία (και κατ' επέκταση το μεγαλύτερο μέρος του στόλου) είχαν δημιουργηθεί πρόσφατα και τα πληρώματα τους δεν ήταν έμπειρα.[86] Η πιο κοινή θαλάσσια τακτική στην Μεσόγειο αυτό τον καιρό ήταν ο εμβολισμός (οι τριήρεις ήταν εξοπλισμένες με ένα έμβολο), ή η χρησιμοποίηση οπλιτών (επιβατών, όπως οι σημερινοί πεζοναύτες).[87] Οι Πέρσες και οι Έλληνες της Μικράς Ασίας είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούν έναν ελιγμό που ήταν γνωστός ως «διέκπλους»[88]. Κατά τον ελιγμό αυτόν, το πλοίο εισχωρούσε σε κενό μεταξύ πλοιών της εχθρικής παράταξης και έστρεφε απότομα, εμβολίζοντας το εχθρικό πλοίο στα πλευρά.[87] Οι Πέρσες είχαν αρκετά έμπειρους ναυτικούς για τον ελιγμό αυτό, αλλά οι Έλληνες είχαν σχεδιάσει μια τακτική για να τον εξουδετερώσουν.[87]
Υπήρξαν πολλές συζητήσεις σχετικά με το αξιόμαχο του ελληνικού και του περσικού στόλου. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι τα ελληνικά πλοία ήταν βαρύτερα, άρα και λιγότερο ευέλικτα.[89] Σύμφωνα με σύγχρονους ιστορικούς, τα ελληνικά πλοία ήταν βαρύτερα εκ κατασκευής ή δεν είχαν στεγνώσει από τον χειμώνα.[87] Άλλοι αναφέρουν ότι το μεγάλο βάρος των ελληνικών πλοίων προερχόταν από το βάρος των οπλιτών (επιβατών), είκοσι από τους οποίους φαίνεται να ζύγιζαν (με τον εξοπλισμό τους) δύο τόνους.[87] Το μεγάλο βάρος θα μείωνε τις πιθανότητες των Ελλήνων να αποκρούσουν τον διέκπλουν.[87] Παρ' ολ' αυτά, φαίνεται ότι οι Έλληνες είχαν περισσότερους από το κανονικό οπλίτες, γιατί η κύρια τακτική τους ήταν η επιβίβαση (ρεσάλτο).[87] Πράγματι, ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Έλληνες δεν βύθιζαν πλοία στο Αρτεμίσιο, αλλά τα αιχμαλώτιζαν.[90]
Όταν οι Πέρσες είδαν τους Έλληνες, αποφάσισαν (αν και ήταν απόγευμα) να επιτεθούν - πίστευαν ότι θα πετύχουν εύκολη νίκη.[91] Οι Πέρσες έφθασαν γρήγορα στις γραμμές του ελληνικού στόλου[91] - αλλά οι Έλληνες, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, συνήγαγαν τις πρύμνες στο μέσο (τοῖσι δὲ Ἕλλησι ὡς ἐσήμηνε, πρῶτα μὲν ἀντίπρῳροι τοῖσι βαρβάροισι γενόμενοι ἐς τὸ μέσον τὰς πρύμνας συνήγαγον, δεύτερα δὲ σημήναντος ἔργου εἴχοντο ἐν ὀλίγῳ περ ἀπολαμφθέντες καὶ κατὰ στόμα).[90] Σε αυτή τη σύγκρουση, οι Πέρσες έχασαν τριάντα πλοία, ενώ ο Αντίδωρος της Λήμνου αυτομόλησε στους Έλληνες.[90] Εκείνη τη νύχτα, ξέσπασε ακόμα μια καταιγίδα (από το Πήλιο) και οι νεκροί κατέληγαν στην Άφυσσο[92]. Αυτή η καταιγίδα είχε ως αποτέλεσμα να καταλήξουν οι Πέρσες στα Κοίλα Εύβοιας[93] και πολλά πλοία του περσικού στόλου καταστράφηκαν.[94]
Δεύτερη μέρα
Τη δεύτερη μέρα (δεύτερη μέρα και της μάχης των Θερμοπυλών), οι Πέρσες αποφάσισαν να μην επιτεθούν στους Έλληνες - οι οποίοι είχαν ενισχυθεί με άλλα 53 πλοία από την Αττική.[94] Τότε, οι Έλληνες επιτέθηκαν στα πλοία από την Κιλικία, αλλά αυτά δεν καταστράφηκαν και έπλευσαν πίσω στο Αρτεμίσιο.[94]
Τρίτη μέρα
Την τρίτη μέρα, οι Πέρσες ήταν έτοιμοι να επιτεθούν[95] - οι Έλληνες, από την πλευρά τους, προσπάθησαν να κλείσουν τα στενά. Οι Πέρσες διαμόρφωσαν τα πλοία τους σε σχήμα κύκλου (οἱ δὲ βάρβαροι μηνοειδὲς ποιήσαντες τῶν νεῶν ἐκυκλοῦντο, ὡς περιλάβοιεν αὐτούς[95]) - στη μάχη, οι δύο πλευρές υπέστησαν σχεδόν ίσες απώλειες και πρακτικώς η ναυμαχία έληξε ισόπαλη. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, από την πλευρά των Περσών αρίστευσαν οι Αιγύπτιοι, ενώ από την πλευρά των Ελλήνων αρίστευσε ο Αθηναίος Κλεινίης του Αλκιβιάδη.[96]
Όταν έληξε η μάχη, ο Θεμιστοκλής διέταξε τη σφαγή των προβάτων της Εύβοιας.[97] Λίγο αργότερα, ο Αβρώνιχος ο Λυσικλέος (από την Αθήνα), ενημέρωσε τους Έλληνες για την πύρρειο νίκη των Περσών στις Θερμοπύλες.[98] Τότε οι Έλληνες αποφάσισαν να υποχωρήσουν - πρώτοι έφυγαν οι Κορίνθιοι και ύστατοι οι Αθηναίοι.[98]
Οι Πέρσες έμαθαν για την υποχώρηση των Ελλήνων από την Ιστιαίην, αλλά δεν πίστεψαν τους αγγελιαφόρους[99] - τότε έστειλαν μερικά πλοία στην περιοχή, και έμαθαν ότι οι Έλληνες είχαν υποχωρήσει στην πραγματικότητα από το Αρτεμίσιο.[99] Τότε, αποφάσισαν να καταστρέψουν την περιοχή.[99]
Ο στόλος των Ελλήνων κατευθύνθηκε στη Σαλαμίνα, με σκοπό να βοηθήσει την εκκένωση της Αττικής. Ο Θεμιστοκλής, παράλληλα, έστειλε επιγραφές στους Ίωνες να μην πολεμήσουν κατά των Ελλήνων:
ἄνδρες Ἴωνες, οὐ ποιέετε δίκαια ἐπὶ τοὺς πατέρας στρατευόμενοι καὶ τὴν Ἑλλάδα καταδουλούμενοι. ἀλλὰ μάλιστα μὲν πρὸς ἡμέων γίνεσθε· εἰ δὲ ὑμῖν ἐστι τοῦτο μὴ δυνατὸν ποιῆσαι, ὑμεῖς δὲ ἔτι καὶ νῦν ἐκ τοῦ μέσου ἡμῖν ἕζεσθε καὶ αὐτοὶ καὶ τῶν Καρῶν δέεσθε τὰ αὐτὰ ὑμῖν ποιέειν. εἰ δὲ μηδέτερον τούτων οἷόν τε γίνεσθαι, ἀλλ᾽ ὑπ᾽ ἀναγκαίης μέζονος κατέζευχθε ἢ ὥστε ἀπίστασθαι, ὑμεῖς δὲ ἐν τῷ ἔργῳ, ἐπεὰν συμμίσγωμεν, ἐθελοκακέετε μεμνημένοι ὅτι ἀπ᾽ ἡμέων γεγόνατε καὶ ὅτι ἀρχῆθεν ἡ ἔχθρη πρὸς τὸν βάρβαρον ἀπ᾽ ὑμέων ἡμῖν γέγονε
μετάφραση: Άνδρες της Ιωνίας, δεν είναι δίκαιο να πολεμάτε εναντίον των πατέρων σας και να υποδουλώνετε την Ελλάδα. Θα ήταν καλύτερο για εσάς να πολεμάτε στο πλευρό μας. Αλλά αν αυτό δεν είναι δυνατό, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της μάχης να μείνετε στην άκρη και να πείσετε τους Κάρες να κάνουν το ίδιο. Αλλά αν δεν μπορείτε να κάνετε ούτε το ένα ούτε το άλλο, αν αποφασίσετε να μείνετε με το πλευρό της μεγαλύτερης δύναμης, όταν θα έρθουμε στα χέρια, να ενεργήσετε ως δειλοί και να θυμάστε ότι είμαστε το ίδιο αίμα και ότι η αιτία της εχθρότητας με τους βάρβαρους προήλθε από εσάς.[100]
Μετά τη νίκη τους στις Θερμοπύλες, οι Πέρσες κατέστρεψαν τη Βοιωτία, τις Πλαταιές και τις Θεσπιές, ενώ αργότερα κινήθηκαν για να καταλάβουν την άδεια Αθήνα[101]. Στη Σαλαμίνα, ο Σπαρτιάτης ναύαρχος Ευρυβιάδης και οι υπόλοιποι Πελοποννήσιοι επέμεναν να προστατεύσουν τον Ισθμό της Κορίνθου, καταστρέφοντας τον μοναδικό δρόμο που οδηγούσε εκεί και χτίζοντας τείχος γύρω από αυτό[102]. Παρ' ολ' αυτά, ο Θεμιστοκλής έπεισε τους Έλληνες να παραμείνουν στη Σαλαμίνα, και τελικά οι Έλληνες πέτυχαν αποφασιστική νίκη.
Ο Ξέρξης, φοβούμενος ότι οι Έλληνες θα κατέστρεφαν τη γέφυρα του Ελλησπόντου, αποφάσισε να υποχωρήσει με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του[103] - ο Μαρδόνιος έμεινε με τους στρατιώτες που διάλεξε[104]. Το επόμενο έτος, ο Μαρδόνιος ανακατέλαβε την Αθήνα. Αλλά, οι Έλληνες, υπό την ηγεσία των Σπαρτιατών, αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν σε μάχη τον Μαρδόνιο, για αυτό βάδισαν για την Αττική[105]. Ο Μαρδόνιος υποχώρησε στη Βοιωτία, για να δελεάσει τους Έλληνες να πολεμήσουν στις Πλαταιές.[105] Στη μάχη των Πλαταιών, το ελληνικό πεζικό συνέτριψε τους Πέρσες, ενώ στη μάχη της Μυκάλης, ο ελληνικός στόλος πέτυχε σοβαρή νίκη επί του περσικού στόλου.[105]
Σημασία
Ο Πλούταρχος, στο έργο Θεμιστοκλής (μέρος του Βίοι Παράλληλοι) γράφει ότι, αν και η ναυμαχία δεν άλλαξε σημαντικά την ροή του πολέμου, επωφέλησε πολύ τους Έλληνες:
αἱ δὲ γενόμεναι τότε πρὸς τὰς τῶν βαρβάρων ναῦς περὶ τὰ στενὰ μάχαι κρίσιν μὲν εἰς τὰ ὅλα μεγάλην οὐκ ἐποίησαν, τῇ δὲ πείρᾳ μέγιστα τοὺς Ἕλληνας ὤνησαν, ὑπὸ τῶν ἔργων παρὰ τοὺς κινδύνους διδαχθέντας, ὡς οὔτε πλήθη νεῶν οὔτε κόσμοι καὶ λαμπρότητες ἐπισήμων οὔτε κραυγαὶ κομπώδεις ἢ βάρβαροι παιᾶνες ἔχουσι τι δεινὸν ἀνδράσιν ἐπισταμένοις εἰς χεῖρας ἰέναι καὶ μάχεσθαι τολμῶσιν, ἀλλὰ δεῖ τῶν τοιούτων καταφρονοῦντας ἐπ' αὐτὰ τὰ σώματα φέρεσθαι καὶ πρὸς ἐκεῖνα διαγωνίζεσθαι συμπλακέντας
μετάφραση: Οι ναυμαχίες, που διεξήχθησαν τότε κατά του βαρβαρικού στόλου στα στενά, δεν άσκησαν μεγάλη επιρροή στη γενική κατάσταση, αλλά έδωσαν στους Έλληνες τη μέγιστη πείρα, επειδή από τους κινδύνους έμαθαν ότι ούτε τα πλήθη των πλοίων, ούτε οι λαμπρότητες των επισήμων, ούτε οι κομπώδεις κραυγές και οι παιάνες των βαρβάρων προκαλούν φόβο σε άνδρες, οι οποίοι ξέρουν να μάχονται και είναι τολμηροί, αλλά πρέπει, καταφρονώντας όλα αυτά, να ορμούν εναντίον των εχθρών και να τους αγωνίζονται[106]
Στο ίδιο σημείο αναφέρεται και στους στίχους του Πίνδαρου για το Αρτεμίσιο:
Η ναυμαχία του Αρτεμισίου, κατά τον Τομ Χόλλαντ, δεν θεωρείται σημαντική, καθώς οι Έλληνες δεν κατάφεραν να σταματήσουν τον περσικό στόλο[52] - από την άλλη, ούτε οι Πέρσες κατάφεραν να καταστρέψουν ή να αποδυναμώσουν τον ελληνικό στόλο.[107] Από την άλλη, κατά τους Χόλλαντ, Λάζενμπαι και Ηρόδοτο, αποτελούσε η πρώτη εμπειρία για τα ελληνικά πληρώματα, η οποία αποδείχθηκε αποφασιστική στη ναυμαχία της Σαλαμίνας - οι Έλληνες είχαν μάθει τις τακτικές των Περσών.[93][108][109][110]
Σημειώσεις
Ο Ηρόδοτος δεν αναφέρει ρητά άλλα πλοία. Δεδομένου ότι υπήρχαν εκατό πλοία περισσότερα στη Σαλαμίνα από ότι στο Αρτεμίσιο, ο Χόλλαντ υποθέτει ότι ο υπόλοιπος στόλος έμεινε κοντά στις ακτές της Αττικής.[52]
Burn, A.R., "Persia and the Greeks" in The Cambridge History of Iran, Volume 2: The Median and Achaemenid Periods, Ilya Gershevitch, ed. (1985). Cambridge University Press.
Köster, A.J. Studien zur Geschichte des Antikes Seewesens. Klio Belheft 32 (1934).
Finley, Moses (1972). «Introduction». Thucydides – History of the Peloponnesian War (translated by Rex Warner). Penguin. ISBN0140440399.
Jang PertamaAlbum studio karya Dara PuspitaDirilis1966[1]GenrePop, rockDurasi32:51LabelMesraKronologi Dara Puspita Jang Pertama(1966) Dara Puspita(1966)Dara Puspita1966 Jang Pertama adalah album perdana dari grup musik Dara Puspita yang dirilis pada tahun 1966 di bawah label Mesra. Album Jang Pertama ditempatkan pada peringkat ke-20 dalam daftar 150 Album Indonesia Terbaik versi majalah Rolling Stone Indonesia yang diterbitkan pada edisi #32 bulan Desember 2007.[2] Dua lag...
Post-punkDétailsOrigines stylistiques Punk rock, rock expérimental, krautrock, art rock, funk, dub, disco, glam rockOrigines culturelles Milieu et fin des années 1970 ; États-Unis, Royaume-Uni, AustralieInstruments typiques Guitare, basse, batterie, boîte à rythmes, clavierPopularité Importante au début des années 1980Scènes régionales Allemagne, États-Unis[1], France, Pérou, Royaume-Uni [2], RussieGenres dérivés Rock gothique, rock alternatif, jangle pop, musique industri...
Resimen Artileri KerajaanRejimen Artileri DirajaAktif15 Agustus 1957–sekarangNegara MalaysiaCabangAngkatan Darat MalaysiaTipe unitArtileriPeranDukungan langsung/tidak langsungpertahanan udaraBagian dariAngkatan Tentara MalaysiaMotoTangkas Tegas SeksamaTokohKolonel-In-chiefSultan Muhammad V Resimen Artileri Kerajaan (Melayu: Rejimen Artileri DiRaja) adalah korps artileri yang dimiliki oleh Angkatan Darat Malaysia. Resimen Artileri Kerajaan dibentuk di Kajang, Selangor pada tanggal 1...
Questa voce o sezione sull'argomento film musicali non cita le fonti necessarie o quelle presenti sono insufficienti. Puoi migliorare questa voce aggiungendo citazioni da fonti attendibili secondo le linee guida sull'uso delle fonti. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Step Up 4 Revolution 3DLogo del film nella versione statunitenseTitolo originaleStep Up Revolution Lingua originaleinglese Paese di produzioneStati Uniti d'America Anno2012 Durata99 min Generemusicale RegiaS...
Французские Южные и Антарктические территории фр. Terres australes et antarctiques françaises (Флаг ФЮАТ) (Герб ФЮАТ) Местоположение Администрация Административный центр Сен-Пьер или Порт-о-Франсэ (неофиц.) Префект Паскаль Болот(фр. Pascal Bolot) Округа 5 Статистика Площадь1 439 672без Земли Аде...
Si ce bandeau n'est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus. Cet article ne cite pas suffisamment ses sources (juillet 2018). Si vous disposez d'ouvrages ou d'articles de référence ou si vous connaissez des sites web de qualité traitant du thème abordé ici, merci de compléter l'article en donnant les références utiles à sa vérifiabilité et en les liant à la section « Notes et références ». En pratique : Quelles sources sont attendues ? C...
Map of Essen, Borbeck-Mitte highlighted Borbeck-Mitte is the central borough of Borbeck, the fourth suburban district of Essen, Germany. Together with the other boroughs of the district, it was incorporated on April 1, 1915. Borbeck-Mitte has a population of roughly 13,500 people and a total area of 3.19 km2 or 1.23 sq mi. The name Borbeck derives from Bor(a)thbeki, which means either river in a fertile lowland or river of the Bructeri. History Early history synopsis The first ...
Islam menurut negara Afrika Aljazair Angola Benin Botswana Burkina Faso Burundi Kamerun Tanjung Verde Republik Afrika Tengah Chad Komoro Republik Demokratik Kongo Republik Kongo Djibouti Mesir Guinea Khatulistiwa Eritrea Eswatini Etiopia Gabon Gambia Ghana Guinea Guinea-Bissau Pantai Gading Kenya Lesotho Liberia Libya Madagaskar Malawi Mali Mauritania Mauritius Maroko Mozambik Namibia Niger Nigeria Rwanda Sao Tome dan Principe Senegal Seychelles Sierra Leone Somalia Somaliland Afrika Selatan ...
American basketball player and coach This biography of a living person needs additional citations for verification. Please help by adding reliable sources. Contentious material about living persons that is unsourced or poorly sourced must be removed immediately from the article and its talk page, especially if potentially libelous.Find sources: Cliff Hagan – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (June 2021) (Learn how and when to remove this mess...
Ordinariat Militer PortugalOrdinariatus Militaris LusitaniæOrdinariato Castrense de PortugalKatolik Katedral Keuskupan MiliterLambang Ordinariat Militer PortugalLokasiNegara PortugalKoordinat38°42′16.2″N 9°12′24″W / 38.704500°N 9.20667°W / 38.704500; -9.20667StatistikLuas92.256 km2 (35.620 sq mi)InformasiDenominasiKatolik RomaGereja sui iurisGereja LatinRitusRitus LatinPendirian29 Mei 1966 (58 tahun lalu)PelindungSão JorgeKepemimp...
This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article possibly contains original research. Please improve it by verifying the claims made and adding inline citations. Statements consisting only of original research should be removed. (August 2014) (Learn how and when to remove this message) This article relies largely or entirely on a single source. Relevant discussion may be found...
Cet article est une ébauche concernant le Rwanda et le rugby à XV. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Rwanda Données clés Surnom Dos argentés Données clés Entrée au Board 2015 Sélectionneur Claude Ezoua Premier match officiel9 septembre 2003 Zambie 107 – 9 Rwanda Plus large victoire8 mai 2008 Rwanda 69 – 25 Kibubu RFC Plus large défaite9 septembre 2003 Zambie 107 – 9 Rwanda Données ...
For other uses, see Dun (disambiguation). Dùn from Ruaival with Stac Levenish in the background at left. Dùn is an island in St Kilda, Scotland. It is nearly 1 mile (1.6 kilometres) long. Its name simply means fort in Scottish Gaelic (for more information, see dun), but the fort itself has been lost – old maps show it on Gob an Dùin (NF109972), which is at the seaward end. Though Dùn is almost joined to Hirta at Ruiaval, the two islands are separated by Caolas an Dùin (the straits of D...
This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: El hombre y la Tierra – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (January 2021) (Learn how and when to remove this message) 1974 Spanish TV series or program El hombre y la TierraGenreNature documentaryDirected byFélix Rodríguez de la FuentePresented byFé...
School of thought on cognition and problem-solving For semantics in general, see Semantics. Not to be confused with Generative semantics. This article may lend undue weight to certain ideas, incidents, or controversies. Please help improve it by rewriting it in a balanced fashion that contextualizes different points of view. (May 2023) (Learn how and when to remove this message) General semantics is a school of thought that incorporates philosophic and scientific aspects. Although it does not...
Cercle Arctique T. Cancer Équateur T. Capricorne Cercle AntarctiqueTracé du méridien de 178° est En géographie, le 178e méridien est est le méridien joignant les points de la surface de la Terre dont la longitude est égale à 178° est. Géographie Dimensions Comme tous les autres méridiens, la longueur du 178e méridien correspond à une demi-circonférence terrestre, soit 20 003,932 km. Au niveau de l'équateur, il est distant du méridien de Greenwich de 19...
