Μάχη της Ιένας-Άουερστεντ
Πόλεμος του Δ΄ Συνασπισμού
Ο Ναπολέων επιθεωρεί την Αυτοκρατορική Φρουρά στη μάχη της Ιένας
Χρονολογία	14 Οκτωβρίου 1806
Τόπος	Ιένα και Άουερστεντ, Γερμανία
Έκβαση	Αποφασιστική Γαλλική Νίκη
Αντιμαχόμενοι
Γαλλική Αυτοκρατορία Βασίλειο της Πρωσσίας
Ηγετικά πρόσωπα
Ναπολέων Α΄ της Γαλλίας Λουί Νικολά Νταβού Δούκας του Μπράουνσβαϊγκ † Πρίγκιπας Φρειδερίκος Λουδοβίκος του Χόενλοε-Ινγκελφίνγκεν
Δυνάμεις
136.267 στρατιώτες 266 κανόνια: 65.369 στρατιώτες 142 κανόνια συγκρούστηκαν 107.272 στρατιώτες 220 κανόνια παρόντες (Ιένα) 28.995 στρατιώτες 46 κανόνια (Άουερστεντ) 107.920 στρατιώτες 251 κανόνια: 39.070 στρατιώτες 112 κανόνια (Ιένα) 53.400 στρατιώτες 99 κανόνια (Άουερστεντ) 15.450 στρατιώτες 40 κανόνια (εφεδρείες)
Απώλειες
14.920 νεκροί και τραυματίες 7.500 (Ιένα) 7.420 (Άουερστεντ) 33.000 νεκροί, τραυματίες και αιχμάλωτοι 20.000 (Ιένα) 13.000 (Άουερστεντ)

Η μάχη της Ιένας-Άουερστεντ διεξήχθη στις 14 Οκτωβρίου 1806 και έλαβε χώρα στη σημερινή Γερμανία, ανάμεσα στη Μεγάλη Στρατιά του Ναπολέοντα Α΄ της Γαλλίας και τον πρωσσικό στρατό του Φρειδερίκου Γουλιέλμου Γ΄. Η αποφασιστική ήττα που υπέστη ο πρωσσικός στρατός οδήγησε στον μερικό διαμελισμό και την πολιτική υποταγή της Πρωσσίας στην Α΄ Γαλλική Αυτοκρατορία μέχρι τη δημιουργία του ΣΤ΄ Συνασπισμού το 1812.

Η Γαλλία με την επικράτησή της κατά του Γ΄ Συνασπισμού στη μάχη του Άουστερλιτς ανάγκασε την Αυστρία σε συνθηκολόγηση (Συνθήκη του Πρέσσμπουργκ), ενώ στα ρωσσικά στρατεύματα δόθηκε άδεια για υποχώρηση στο πάτριο έδαφος. Ένα από τα αποτελέσματα της νίκης του Ναπολέοντα ήταν η δημιουργία της Συνομοσπονδίας του Ρήνου, ένα σύνολο γερμανικών κρατιδίων που αποτελούσε προτεκτοράτο της Γαλλικής Αυτοκρατορίας. Η αύξηση της γαλλικής επιρροής στο γερμανικό χώρο όμως έθετε υπό αμφισβήτηση την κυριαρχία της Πρωσσίας, ενώ συνεπαγόταν τη μετατροπή της σε δευτερογενές κράτος. Έτσι υπό την πίεση της συζύγου του βασίλισσας Λουίζας, της Μεγάλης Βρεταννίας και του τσάρου Αλέξανδρου Α΄, ο βασιλιάς της Πρωσσίας, Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ΄ κήρυξε τον πόλεμο στη Γαλλία στις 9 Οκτωβρίου 1806 δημιουργώντας τον Δ΄ Συνασπισμό, με μέλη το Βασίλειο της Πρωσσίας, το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρεταννίας και Ιρλανδίας, το Βασίλειο της Σουηδίας και τη Ρωσσική Αυτοκρατορία. Μάλιστα στις αρχές του φθινοπώρου του ίδιου έτους ο Φρειδερίκος και ο Αλέξανδρος συναντήθηκαν στο Πότσνταμ στον τάφο του Μεγάλου Φρειδερίκου, όπου και υποσχέθηκαν ότι θα συντρίψουν τον Ναπολέοντα.

Ο Ναπολέων βρήκε τελείως ακατανόητη την ενέργεια της Πρωσσίας να στραφεί μόνη της εναντίον του, λόγω του ότι δε διέθετε τοπικούς συμμάχους και η Ρωσσία βρισκόταν ακόμη στο στάδιο της επιστράτευσης, ενώ από την πλευρά του η Μεγάλη Στρατιά βρισκόταν στην καρδιά της Γερμανίας κοντά στα πρωσσικά σύνορα. Έτσι με τα στρατεύματά του σχηματισμένα σε μια τεράστια τετράγωνη φάλαγγα εισέβαλε στην Πρωσσία θέλοντας να πετύχει μια νίκη ανάλογη του Άουστερλιτς, προτού καταφθάσουν οι Ρώσσοι. Ο Βοναπάρτης πιστεύοντας ότι οι Πρώσσοι θα συγκέντρωναν τις δυνάμεις τους στην περιοχή της Ερφούρτης, σχεδίαζε να ωθήσει τις δυνάμεις του κάτω από την κοιλάδα του ποταμού Ζάαλε και να πλευροκοπήσει την αριστερή πτέρυγα του στρατού τους, αποκόπτοντάς τους τη γραμμή επικοινωνιών και υποχώρησης. Στις 9 Οκτωβρίου διεξήχθησαν οι μάχες του Σλάιτς και του Ζάαλφελντ, όπου οι στρατάρχες Λαν, Μυρά και Μπερναντότ συνέτριψαν κάποιες πρωσσικές μεραρχίες, και ο δημοφιλής πρίγκιπας Λουδοβίκος Φερδινάνδος της Πρωσσίας σκοτώθηκε. Ωστόσο ο Λαν κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των δυνάμεών του συνειδητοποίησε ότι κοντά στην πόλη της Ιένας υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός πρωσσικών σωμάτων στρατού, στέλνοντας επιστολή στον Γάλλο αυτοκράτορα ότι ανακάλυψε τη θέση του κύριου στρατού των Πρώσσων. Έτσι, ο Ναπολέων διέταξε το 3ο και το 1ο Σώμα Στρατού υπό τη διοίκηση των στραταρχών Νταβού και Μπερναντότ αντίστοιχα, να προελάσουν προς το Νάουμπουργκ (Naumburg) και ν΄ αποκόψουν την εχθρική γραμμή υποχώρησης.

Στις 14 Οκτωβρίου ο Ναπολέων διέθετε στην Ιένα 107.000 στρατιώτες και 220 κανόνια, πιστεύοντας ότι απέναντί του βρισκόταν το κύριο μέρος των πρωσσικών δυνάμεων. Στην πραγματικότητα όμως υπήρχαν μόλις 39.070 στρατιώτες και 112 κανόνια, υπό τη διοίκηση του πρίγκηπα Φρειδερίκου Λουδοβίκου του Χόχενλοε-Ινγκελφίνγκεν, ο οποίος διέταξε τον στρατηγό Ερνστ φον Ρύχελ (Ernst von Rüchel) με τις 15.450 στρατιώτες και 40 κανόνια του να σπεύσουν άμεσα προς ενίσχυση. Ο Ναπολέων κατά τις 6:30 π.μ. διέταξε τον στρατάρχη Λαν με το 5o Σώμα (21.744 στρατιώτες και 40 κανόνια) να επιτεθεί στο χωριό Κοσπέντα (Cospeda) που βρισκόταν υπό πρωσσικό έλεγχο, ενώ την ίδια ώρα ο πρίγκηπας Χόχενλοε-Ινγκελφίνγκεν εξαπέλυσε επίθεση κατά της γαλλικής δεξιάς πτέρυγας, αλλά απέτυχε παταγωδώς χάρη στην επιτυχημένη άμυνα του 4oυ Σώματος του στρατάρχη Σουλτ (10.176 στρατιώτες και 12 κανόνια, καθώς διέθετε μία μόνο από τις μεραρχίες του).

Την ίδια ώρα ο στρατάρχης Νέυ με 5.000 στρατιώτες από το 6o Σώμα (19.267 στρατιώτες και 24 κανόνια) έφθασε στο πεδίο της μάχης ενισχύοντας την επίθεση του στρατάρχη Λαν, και με την ολοκλήρωση των ελιγμών που του είχαν ανατεθεί από τον αυτοκράτορα αποφάσισε να επιτεθεί χωρίς άδεια στο πρωσσικό κέντρο, οπότε και βρέθηκε κάτω από σφοδρό βομβαρδισμό του πρωσσικού πυροβολικού, γεγονός που έδωσε χρόνο στον πρίγκηπα Χόχενλοε-Ινγκελφίνγκεν να τον περικυκλώσει και να τον αποκόψει από τον Λαν. Ο Νέυ διέταξε τις δυνάμεις του να ταχθούν σε σχηματισμό τετραγώνου για ν΄ αποφύγει την πλευροκόπηση μέχρι να καταφθάσουν ενισχύσεις. Ο Ναπολέων διέταξε τον στρατάρχη Λαν να διακόψει την επίθεσή του στο χωριό Κοσπέντα και μαζί με το 7o Σώμα (17.672 στρατιώτες και 44 κανόνια) του στρατάρχη Ωζερώ να προελάσουν και να σώσουν τον περικυκλωμένο στρατάρχη, ενέργεια που άφηνε το γαλλικό κέντρο σε αδύναμη κατάσταση. Ωστόσο, ο Ναπολέων παρέταξε την Αυτοκρατορική Φρουρά υπό την προσωπική του διοίκηση, μέχρι ο Λαν και ο Ωζερώ να σπάσουν τον πρωσσικό κλοιό και οι Γάλλοι να έχουν τη δυνατότητα υποχώρησης.

Πολύ σύντομα το 5o και 7o Σώμα ύστερα από σφοδρή μάχη υποχρέωσαν τους Πρώσσους σε άρση του κλοιού, με αποτέλεσμα ο Νέυ να υποχωρήσει, και ο Ναπολέων να προχωρήσει σε σφοδρό βομβαρδισμό του πρωσσικού στρατού. Κατά τις 1:00 μ.μ. ο Ναπολέων έκανε την αποφασιστική κίνηση και διέταξε τον Ωζερώ και τον Σουλτ να διαλύσουν ολοκληρωτικά τις πτέρυγες των Πρώσσων, ενώ ο Λαν και ο Νέυ θα εξαπέλυαν επίθεση στο πρωσσικό κέντρο. Σύντομα οι πτέρυγες του πρωσσικού στρατού διαλύθηκαν και το πρωσσικό κέντρο περικυκλώθηκε από τρεις πλευρές. Ο πρίγκηπας Χόχενλοε-Ινγκελφίνγκεν βλέποντας ότι ο φον Ρύχελ ήταν ακόμη πολύ μακριά για να τον ενισχύσει αποδέχτηκε την ήττα του και διέταξε τακτική υποχώρηση, αλλά ο Γάλλος αυτοκράτορας έστειλε 5.000 θωρακοφόρους ιππείς υπό τον στρατάρχη Μυρά και η ήττα των Πρώσσων μετατράπηκε σε άτακτη φυγή. Ως αποτέλεσμα ο Ναπολέων πέτυχε άλλη μία μεγάλη νίκη, αλλά με την εντύπωση ότι νίκησε τον κύριο πρωσσικό στρατό, ο οποίος όμως την ίδια ώρα πολεμούσε το 3o Σώμα του στρατάρχη Νταβού στο Άουερστεντ.

Μετά τη μάχη του Ζάαλφελντ, ο στρατάρχης Λαν προήλασε προς την Ιένα, όπου ανακάλυψε ότι ένας μεγάλος αριθμός Πρώσσων στρατιωτών είχε θέσει υπό τον έλεγχό του την περιοχή, με αποτέλεσμα να πληροφορήσει τον Ναπολέοντα ότι βρήκε τις θέσεις του κύριου πρωσσικού στρατού. Ο τελευταίος έστειλε τον Νταβού με το 3ο Σώμα (28.995 στρατιώτες και 46 κανόνια) και τον Μπερναντότ με το 1ο Σώμα (21.163 στρατιώτες και 50 κανόνια) να προελάσουν προς το χωριό Νάουμπουργκ (Naumburg) για ν΄ αποκόψουν την πρωσσική οδό υποχώρησης. Ο Μπερναντότ όμως, λόγω φθόνου προς τον Νταβού, αγνόησε τις διαταγές του αυτοκράτορά του και αποφάσισε να προελάσει προς το χωριό Ντόρνμπουργκ (Dornburg), αφήνοντας τον τελευταίο να προελαύνει μόνος του σε εχθρικό έδαφος. Έτσι το 3ο Σώμα συνέχισε την πορεία του και κατασκήνωσε κοντά στην πόλη του Άουερστεντ για διανυκτέρευση.

Την επομένη στις 7:00 π.μ. οι αναπτυσσόμενες μονάδες ανέφεραν στον Νταβού πως ένας τεράστιος πρωσσικός στρατός βρισκόταν στην περιοχή λίγα χιλιόμετρα απέναντι από το στρατόπεδό του. Ο στρατάρχης έκπληκτος διέταξε άμεσα την 3η Μεραρχία (8.473 στρατιώτες και 8 κανόνια) υπό τον στρατηγό Γκυντέν ντε Λα Σαμπλοννιέρ να προελάσει με τους στρατιώτες του σε σχηματισμούς τετραγώνου προς το χωριό Χάσσενχαουζεν, ενώ έστειλε άμεσα τις διαταγές του στις 1η (9.867 στρατιώτες και 13 κανόνια) και 2η (7.293 στρατιώτες και 8 κανόνια) μεραρχίες υπό τους στρατηγούς Μοράν και Φριάν αντίστοιχα, που βρίσκονταν στα νώτα του, να προελάσουν για να τον βοηθήσουν. Από την πρωσσική πλευρά ο στρατάρχης φον Μπλύχερ χωρίς να περιμένει υποστήριξη πεζικού ανέλαβε τη διοίκηση του πρωσσικού ιππικού και επιτέθηκε στη μεραρχία του Γκυντέν ντε Λα Σαμπλοννιέρ. Ωστόσο οι Γάλλοι σε σχηματισμούς τετραγώνου εκμηδένισαν την επίθεση και τρία ολόκληρα πρωσσικά συντάγματα ιππικού τράπηκαν σε άτακτη φυγή, με αποτέλεσμα ο Πρώσσος στρατάρχης να υποχωρήσει με βαριές απώλειες. Ο διοικητής των πρωσσικών δυνάμεων, Δούκας του Μπράουνσβαϊγκ, περίμενε δύο ώρες εξετάζοντας την κατάσταση, δίνοντας χρόνο στους στρατιώτες της μεραρχίας του στρατηγού Φριάν να φθάσουν και να παραταχθούν στα δεξιά της μεραρχίας του στρατηγού Γκυντέν ντε Λα Σαμπλοννιέρ. Ο Νταβού, έχοντας 15.000 στρατιώτες, αναδιέταξε τις δυνάμεις του, για να κρατήσει το δρόμο προς το Νάουμπουργκ "ανοικτό" σε περίπτωση υποχώρησης, και χρησιμοποίησε το μεγαλύτερο μέρος της μεραρχίας του στρατηγού Γκυντέν ντε Λα Σαμπλοννιέρ στην αριστερή του πτέρυγα στα βόρεια του χωριού Χάσσενχαουζεν, ενώ άφησε μόνο ένα σύνταγμά της στα νότια του χωριού.

Γύρω στις 10:00 π.μ., ο Δούκας του Μπράουνσβαϊγκ διέταξε δύο πρωσσικές μεραρχίες να επιτεθούν στο χωριό Χάσσενχαουζεν. Η βόρεια επίθεση των Πρώσσων απέτυχε με βαριές απώλειες, ενώ η νότια διέσπασε εύκολα το γαλλικό σύνταγμα πεζικού. Με την αριστερή του πτέρυγα σε τρομερό κίνδυνο από τις υπέρτερες πρωσσικές δυνάμεις, ο Νταβού οδήγησε αυτοπροσώπως δύο συντάγματα πεζικού από την εφεδρική γραμμή μάχης του Γκυντέν ντε Λα Σαμπλοννιέρ και αντεπιτέθηκε διασπώντας τους Πρώσσους και επαναφέροντας την τάξη στις γαλλικές γραμμές. Ωστόσο το επιτελείο του Νταβού άρχισε να ανησυχεί, καθώς η 1η Μεραρχία του στρατηγού Μοράν βρισκόταν ακόμη στα νότια και θα έπαιρνε ώρα μέχρι να φθάσει, ενώ δεν υπήρχε κανένα σημάδι από τον Μπερναντότ. Ευτυχώς για τους Γάλλους οι Πρώσσοι δεν εκμεταλλεύτηκαν την αριθμητική τους υπεροχή, αλλά πραγματοποίησαν τέσσερεις αποτυχημένες επιθέσεις στο Χάσσενχαουζεν, ενώ κατά τη διάρκειά τους ο Δούκας του Μπράουνσβαϊγκ τραυματίστηκε ανάμεσα στα μάτια και ξεψύχησε. Ο βασιλιάς της Πρωσσίας που ήταν παρών στη μάχη έκανε ένα φοβερό λάθος και αντί ν΄ αναλάβει άμεσα τη διοίκηση της δύναμής του, περίμενε μία ολόκληρη ώρα, δίνοντας χρόνο στο στρατηγό Μοράν να ενισχύσει την ταλαιπωρημένη αριστερή πτέρυγα με τους σχεδόν 10.000 στρατιώτες του. Την ίδια ώρα στο πεδίο της μάχης έφθασε ο πρίγκηπας Γουλιέλμος της Οράγγης με μια μεραρχία πεζικού, την οποία χώρισε σε δύο μέρη, τα οποία ενίσχυσαν τις πρωσσικές πτέρυγες, ενώ ο Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ΄ ανέλαβε τη διοίκηση των στρατευμάτων και εξαπέλυσε μία φοβερή επίθεση στην αριστερή γαλλική πτέρυγα, που απέτυχε όμως παταγωδώς και οι Πρώσσοι υποχώρησαν με μεγάλες απώλειες.

Με την προηγηθείσα αποτυχία η δεξιά πρωσσική πτέρυγα βρισκόταν σε τρομερό κίνδυνο, και ολόκληρος ο πρωσσικός στρατός βρισκόταν αντιμέτωπος με την ολοκληρωτική κατάρρευση, αλλά ο Πρώσσος βασιλιάς είχε ακόμη δύο μεραρχίες, συνολικής δύναμης 16.400 στρατιωτών και 31 κανονιών, για να ενισχύσει και επαναφέρει την τάξη στο στράτευμα. Η σκέψη όμως ότι αντιμετώπιζε αυτοπροσώπως τον Ναπολέοντα τον έκανε να "παραλύσει" και να μην πράξει τίποτα. Σύντομα ο Νταβού κατάλαβε την κατάσταση και εξαπέλυσε μια μετωπική επίθεση κατά του πρωσσικού κέντρου, το οποίο κατέρρευσε ύστερα από σφοδρή ανταλλαγή πυρών. Ωστόσο ο Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ΄ είχε ακόμη την ευκαιρία να ρίξει στη μάχη τις 16.400 στρατιώτες που διέθετε, αλλά πληροφορούμενος την καταστροφή στην Ιένα κατάλαβε ότι όλα είχαν χαθεί και διέταξε τακτική υποχώρηση, η οποία σύντομα μετατράπηκε σε άτακτη φυγή. Ο Νταβού διέταξε τους στρατιώτες του να καταδιώξουν τους ηττημένους, αλλά ήταν εξαντλημένοι για ένα τέτοιο εγχείρημα.

Ο Ναπολέων δεν μπορούσε να πιστέψει πως το 3o Σώμα υπό τον Νταβού νίκησε τον κύριο πρωσσικό στρατό, με αποτέλεσμα ο τελευταίος χάρη στο επίτευγμά του να ονομαστεί "Δούκας του Άουερστεντ", ενώ ο Μπερναντότ κατακρίθηκε για τη στάση του διότι αγνόησε τις εντολές του Γάλλου αυτοκράτορα και δε συμμετείχε σε καμία από τις δύο μάχες. Ο στρατάρχης Λαν, ο ήρωας της Ιένας, δεν τιμήθηκε, καθώς ο Ναπολέων πιθανόν ήθελε να κρατήσει όλη τη δόξα για τον εαυτό του. Από την πρωσσική πλευρά ο Δούκας του Μπράουνσβαϊγκ τραυματίστηκε θανάσιμα, ενώ στις 16 Οκτωβρίου ένα μεγάλο σώμα στρατού των Πρώσσων αιχμαλωτίστηκε μετά την κατάληψη της Ερφούρτης.

Ο Μπερναντότ συνέτριψε άλλη μια πρωσσική εφεδρεία στη Μάχη του Χάλλε, ενώ ο Νταβού οδήγησε το εξαντλημένο σώμα στρατού του στο Βερολίνο στις 25 Οκτωβρίου. Σύντομα παραδόθηκε και η δύναμη του πρίγκηπα του Χόχενλοε-Ινγκελφίνγκεν μετά τη Μάχη του Πρεντσλάου στις 28 Οκτωβρίου. Οι Γάλλοι, ύστερα από σκληρή καταδίωξη αιχμαλώτισαν και άλλες πρωσσικές φάλαγγες στο Μπόλντεκοφ (Boldekow) στις 30 Οκτωβρίου, στο Άνκλαμ (Anklam) την 1 Νοεμβρίου, στο Βόλγκαστ (Wolgast) στις 3 Νοεμβρίου και στο Βίσμαρ (Wismar) στις 5 Νοεμβρίου, ενώ στις 6 και 7 Νοεμβρίου οι εναπομείνασες δυνάμεις του στρατάρχη φον Μπλύχερ καταστράφηκαν ολοκληρωτικά στη Μάχη του Λύμπεκ. Η δε επιτυχημένη Πολιορκία του Μαγδεβούργου από τον στρατάρχη Νέυ τερμάτισε την πρωσσική αντίσταση. Στο Βερολίνο ο Ναπολέων κήρυξε τον "Ηπειρωτικό Αποκλεισμό", με τον οποίο η Γαλλία απαγόρευε στις ευρωπαϊκές χώρες να εισάγουν και να αγοράζουν αγγλικά προϊόντα, με σκοπό να ζημιώσει την οικονομία της Μεγάλης Βρεταννίας και να την υποχρεώσει σε ειρήνη. Ο κύριος εχθρός του Ναπολέοντα ήταν τώρα η Ρωσσία και η αιματηρή Μάχη του Άιλαου θα ακολουθούσε.

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Μάχη της Ιένας-Άουερστετ

• http://www.greatmilitarybattles.com/html/the_battle_of_jena_and_auersta.html
• Napoleonic Guide
• Student documentary about the battle of Jena–Auerstedt (40 minutes)
•  «Auerstädt». New International Encyclopedia. 1905. 
•  «Auerstadt». Encyclopedia Americana. 1920.  (Αγγλικά)