Η Λίζα Ζαΐμη (1935) είναι Ελληνίδα σκηνογράφος και ενδυματολόγος. Από το 1956 έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1990 εργάστηκε αδιάλειπτα τόσο στις μεγάλες ελληνικές κρατικές σκηνές όσο και στο ελεύθερο θέατρο, έχοντας ιδιαίτερα πλούσια σκηνογραφική και ενδυματολογική παραγωγή. Επιμελήθηκε την όψη σε παραστάσεις σύγχρονου και κλασικού δραματολογίου, αρχαίου δράματος, όπερας, μπαλέτου και σύγχρονου χορού.
Βιογραφικά στοιχεία
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1935. Ο πατέρας της, Φαίδων Ζαΐμης, διετέλεσε επί σειρά ετών υπουργός σε κυβερνήσεις του Κόμματος των Φιλελευθέρων και της Ένωσης Κέντρου, ενώ η μητέρα της, Σαλώμη Undersma, υπήρξε λυρική τραγουδίστρια. Η Λίζα Ζαΐμη πήρε τα πρώτα της μαθήματα ζωγραφικής σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών από τον Γιάννη Τσαρούχη.[1] Φοίτησε για μικρό χρονικό διάστημα στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, όμως διέκοψε τις σπουδές της εκεί, όταν επέλεξε να μαθητεύσει κοντά στον Σπύρο Παπαλουκά. Παράλληλα, σπούδασε κλασικό μπαλέτο με δασκάλους τον Κώστα Νίκολς και την Αγάπη Ευαγγελίδου, ενώ παρακολούθησε μαθήματα χορού και στη Σχολή της Κούλας Πράτσικα.[2]
Επαγγελματική πορεία
Η πρώτη της ενδυματολογική απόπειρα έγινε σε ρεσιτάλ χορού της Αγάπης Ευαγγελίδου, στο Κεντρικό Θέατρο,[3] ενώ η συστηματική της ενασχόληση με το θέατρο άρχισε κοντά στον Σωκράτη Καραντινό, με τη φιλανθρωπική παράσταση του Εξηνταβελόνη του Κ. Οικονόμου (Ιούνιος 1955). Στην παράσταση αυτή η Λ. Ζαΐμη σχεδίασε και τα σκηνικά και τα κοστούμια. Η συνεργασία της με τον Σ. Καραντινό συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια, κατά τα οποία η Λ. Ζαΐμη δούλεψε με την «Αττική Σκηνή», τη θεατρική ομάδα του Καραντινού (1956 –1961). Ακολουθεί η συμμετοχή της στον θίασο Θέατρο του 59 και στην πρώτη σύγχρονη αναπαράσταση του έργου του Μένανδρου Επιτρέποντες, όπου με τη δουλειά της αποκομίζει θετικά σχόλια από αρκετούς θεατρικούς κριτικούς (Μ. Καραγάτσης, Μ. Πλωρίτης κ.ά.). Το 1965 μαζί με τον Γιάννη Μέτση, τον Ανδρέα Ρικάκη και τη Φόνη Σαµαροπούλου, η Λ. Ζαΐμη πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Πειραματικού Μπαλέτου Αθηνών, όπου και συμμετείχε ως σκηνογράφος – ενδυματολόγος στο σύνολο, σχεδόν, των εκδηλώσεων της ομάδας.[4] Από το 1961 έως και το 1977 εργάστηκε σε εννέα παραστάσεις του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος (Η προξενήτρα, Ο θάνατος του Διγενή, Οθέλλος κ.ά.),[5] ενώ κατά την περίοδο 1961 –1993 συνεργάστηκε με την Εθνική Λυρική Σκηνή σε τουλάχιστον 70 παραγωγές ή/και αναβιώσεις παραγωγών όπερας και μπαλέτου (Ρωμαίος και Ιουλιέττα, Ο άσωτος υιός, Τόσκα κ.ά.).[6] Από το 1972 έως και το 1992 επιμελήθηκε την όψη σε δέκα παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου, κυρίως σε έργα ελληνικού ρεπερτορίου (Ο αλχημιστής, Το ματς, Φορτουνάτος κ.ά.).[7] Στον κύκλο συνεργασιών της Λ. Ζαΐμη, με τους μεγάλους κρατικούς θεατρικούς οργανισμούς, συμπεριλαμβάνεται και μια παράσταση με τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου (Αίας, 1973).
Σε παραστάσεις αρχαίου δράματος, φιλοτέχνησε σκηνικά και κοστούμια για την κωμωδία Επιτρέποντες του Μενάνδρου και τις αριστοφανικές κωμωδίες Ειρήνη, Πλούτος και Λυσιστράτη, καθώς και για τις τραγωδίες Τρωάδες του Ευριπίδη, Αίας του Σοφοκλή και Πέρσες του Αισχύλου. Τέλος, συμμετείχε ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος σε παραγωγές του ελεύθερου θεάτρου, σε θιάσους των Τζένης Καρέζη – Κώστα Καζάκου (Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ, 1982 κ.ά.), Δημήτρη Χορν (Ο αρχιμάστορας Σόλνες, 1983), Αλέκου Αλεξανδράκη – Νόνικας Γαληνέα (Κάθε χρόνο τέτοια μέρα, 1984) κ.ά. Επίσης συνεργάστηκε με το Προσκήνιο του Αλέξη Σολομού (Σόδομα και Γόμορρα, 1984 κ.ά.), το Εμπειρικό Θέατρο του Αλέξη Μινωτή, το Απλό Θέατρο (Ιουλιανός ο οραματιστής 1979, Γυάλινος κόσμος 1981 κ.ά.), το Μοντέρνο Θέατρο (Οι πρόσφυγες 1922, 1983), το Θεσσαλικό Θέατρο (Βοτάνι του έρωτα, 1977) κ.α. Έργα της (κοστούμια, σχέδια κ.ά.) έχουν παρουσιαστεί τις τελευταίες δεκαετίες σε διάφορες εκθέσεις θεατρικού ενδύματος, και όχι μόνο. Ενδεικτικά, «Έλληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα (Αθήνα, 1999)», «Ένδυμα Θεάτρου (Αθήνα, 2003)», «Γιάννης Μέτσης – Πειραματικό Μπαλλέτο Αθηνών (Αθήνα, 2011)», «Ίχνη του εφήμερου (Θεσ/νίκη, 2018)». Το 2000 τιμήθηκε με το έπαθλο «Πάνος Αραβαντινός» από το Κέντρο Έρευνας και Μελέτης του Ελληνικού Θεάτρου – Θεατρικό Μουσείο για το σύνολο του σκηνογραφικού και ενδυματολογικού της έργου.
Πέρα από το θέατρο, εργάστηκε σποραδικά και για τον κινηματογράφο. Το 1963 επιμελήθηκε τα κοστούμια στην ταινία του Μ. Σκουλούδη Ένας Ντελικανής,[8] ενώ το 1974 εργάστηκε στην ταινία κυπριακής παραγωγής Οι εκδικητές της Κύπρου.
Εικαστικά, «οι αισθητικές αρχές της Ζαΐμη υπακούν στη μελετημένη οργάνωση του χώρου, όπου η ρεαλιστική απεικόνιση συνδυάζεται με εξπρεσιονιστικά στοιχεία, δίνοντας θεατρικά σύνολα που προβάλλουν το ήθος του περιεχομένου των ιδεών και των χαρακτήρων του έργου».[9] Για την εικαστική δουλειά της στην παράσταση Επιτρέποντες του Μένανδρου από τον θίασο «Θέατρο του 59», ο Μ. Καραγάτσης θα γράψει «η καλλιτέχνις αυτή διαθέτει εξαιρετικά εφόδια αισθητικής, ιστορικής καλλιέργειας και χρωματικής διαθέσεως [...]».[10] Στα θεατρικά κείμενα που της το «επέτρεψαν», μοιάζει να στηρίχθηκε στην ελληνική ενδυματολογική παράδοση, σε επίπεδο φόρμας και μορφής, με μία μπαρόκ και ενίοτε παιγνιώδη διάθεση ως προς τη χρήση των χρωμάτων, των σχημάτων και των συμβόλων. Τα στοιχεία αυτά αναδεικνύονται και από κριτικά σημειώματα παραστάσεων, όπως του Φορτουνάτου,[11] του Κατσούρμπου,[12] και τoυ Εξηνταβελώνη.[13]
Παραστασιογραφία
Κατάλογος ελληνικών θεατρικών παραστάσεων, στις οποίες η Λ. Ζαΐμη εργάστηκε ως σκηνογράφος ή/και ενδυματολόγος.
Αυτός ο κατάλογος ενημερώνεται περιοδικά με μηχανικό τρόπο από ένα bot. Επεξεργασίες σε αυτό τον κατάλογο από χρήστες με το συνηθισμένο «χειροκίνητο» τρόπο θα αναιρεθούν με την επόμενη ανανέωση από το bot!
