Κλαμπ σάντουιτς

Τέσσερα τριγωνικά κομμάτια κλαμπ σάντουιτς, μέσα σε πιάτο, διατεταγμένα σε ρόμβο. Αριστερά των κομματιών, και εντός του πιάτου, βρίσκεται μικρό μπολ με κέτσαπ, και στο πάνω μέρος του πιάτου βρίσκονται λίγες τηγανιτές πατάτες.
Κλαμπ σάντουιτς συνοδευόμενο από κέτσαπ και τηγανιτές πατάτες

Το Κλαμπ σάντουιτς είναι ένα σάντουιτς αμερικανικής προέλευσης το οποίο αποτελείται από ψημένο ψωμί, μαγειρεμένο κοτόπουλο ή φέτες γαλοπούλας, μπέικον, ντομάτα, μαρούλι και μαγιονέζα[1]. Τα παραπάνω υλικά, στις σύγχρονες εκδόσεις του σάντουιτς, τοποθετούνται σε δύο στρώσεις, οι οποίες διαχωρίζονται μεταξύ τους με μια επιπρόσθετη φέτα ψωμί[2]. Συνήθως, σερβίρεται κομμένο σε δύο ή τέσσερα τριγωνικά ισομεγέθη κομμάτια, με τις στρώσεις των υλικών να συγκρατούνται μεταξύ τους με μια οδοντογλυφίδα[3].

Ιστορικά στοιχεία

Η ονομασία του κλαμπ σάντουιτς προέρχεται από τους πρώτους χώρους παρασκευής και διάθεσης του, οι οποίοι ήταν ορισμένες λέσχες (κλαμπ) εύπορων ανδρών, στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, στα τέλη του 19ου αιώνα[4]. Η πρώτη γνωστή αναφορά σε σάντουιτς το οποίο διατίθεται σε λέσχη ανδρών, εντοπίζεται σε άρθρο της εφημερίδας The Evening World, στο φύλλο της 18ης Νοεμβρίου 1889. Στο απόσπασμα αναφέρεται: Δεν δοκίμασες ακόμη το σάντουιτς του United Club; Δύο ψημένες φέτες ψωμί Γκράχαμ, με ένα στρώμα γαλοπούλα ή κοτόπουλο και ζαμπόν ανάμεσα. Σερβίρεται ζεστό[5]. Στις 26 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, στην εφημερίδα The Sun, δημοσιεύθηκε ένα άρθρο σχετικά με μια χριστουγεννιάτικη εκδήλωση στην οποία συμμετείχαν διάφορες λέσχες, και στον μπουφέ υπήρχαν τα προαναφερθέντα σάντουιτς του United Club. Το συγκεκριμένο "κλαμπ σάντουιτς" υπολείπεται μαγιονέζας και λαχανικών, ενώ στη θέση του μπέικον τοποθετείται ζαμπόν, και ως εκ τούτου αποκλίνει της ευρέως διαδεδομένης συνταγής[6]. Η τελευταία, δεν είναι κοινώς αποδεκτό πότε κυριάρχησε, αλλά υπάρχουν δύο επικρατούσες θεωρίες αναφορικά με την εμφάνιση της[4]. Σύμφωνα με την πρώτη, η σύγχρονη συνταγή πρωτοεμφανίστηκε το 1894 στο Saratoga Club, μια χαρτοπαικτική λέσχη στην πολιτεία της Νέας Υόρκης. Σύμφωνα με τη δεύτερη, η οποία παρουσιάστηκε το 1916 στο βιβλίο "Salads, Sandwiches and Chafing Dish Recipes" της Μάριον Χάρις Νιλ, το κλαμπ σάντουιτς παρασκευάστηκε πρώτη φορά από έναν εύπορο άνδρα - μέλος μιας κλειστής λέσχης - ο οποίος στην προσπάθεια του να φτιάξει ένα πρόχειρο γεύμα, συνδύασε διάφορα υλικά τα οποία βρήκε στην κουζίνα του, με αποτέλεσμα να δημιουργήσει το γνωστό σάντουιτς. Κατά τη συγγραφέα, η δημιουργία του ήταν τόσο εύγευστη, ώστε να διαδώσει την συνταγή σε άλλα μέλη του κλαμπ, γεγονός το οποίο οδήγησε στη σταδιακή εξάπλωση της, ακόμη και πέραν της λέσχης[7]. Στο εν λόγω απόσπασμα δεν αναφέρονται ούτε οι ημερομηνίες των γεγονότων, ούτε κατονομάζεται η λέσχη ή ο φερόμενος ως δημιουργός, αλλά περιγράφεται αναλυτικά η ευρέως διαδεδομένη συνταγή, με μόνη διαφορά την απουσία δεύτερης στρώσης υλικών. Προτεινόμενη συνταγή με τίτλο "κλαμπ σάντουιτς" δημοσιεύτηκε και τον Αύγουστο του 1897, στο μηνιαίο περιοδικό Good Houskeeping, περιλαμβάνοντας μια στρώση κοτόπουλου, ζαμπόν και μαρουλιού εμβαπτισμένου σε σως, για την σύσταση της οποίας δεν γίνεται λόγος στο απόσπασμα[8]. Η πρώτη αναλυτική περιγραφή της γνωστής σύνθεσης εντοπίζεται το 1903, οπότε και κυκλοφορεί στις ΗΠΑ το βιβλίο μαγειρικής "Everyday Cookbook" από την εταιρία Good Houskeeping[9]. Το απόσπασμα είναι το εξής:

Κλάμπ Σάντουιτς: Ψήστε ελαφρώς και ομοιόμορφα μια φέτα ψωμί και αλείψτε τη με βούτυρο. Στη μισή, αρχικά, βάλτε μια λεπτή φέτα μπέικον, το οποίο έχει ψηθεί μέχρι να στεγνώσει και να μαλακώσει, και έπειτα βάλτε μια φέτα λευκού κρέατος, είτε γαλοπούλας, είτε κοτόπουλου. Πάνω από το ένα μισό της φέτας ψωμιού, τοποθετήστε μια ροδέλα ώριμης ντομάτας, και πάνω από το άλλο μισό ένα μαλακό φύλλο μαρουλιού. Καλύψτε τα με μια γενναιόδωρη ποσότητα μαγιονέζας, και ολοκληρώστε αυτό το υπέροχο σάντουιτς, το οποίο αποτελεί ολοκληρωμένο γεύμα, με τη φέτα ψωμί που απομένει[10].

Το 1899, το κλαμπ σάντουιτς εμφανίζεται στον κατάλογο του εστιατορίου του ατμόπλοιου Ρόουντ Αϊλαντ, στο οποίο διατίθονταν σε δύο εκδόσεις, στην "απλή" και σε εκείνη "με μπέικον", έναντι 25 και 40 λεπτών του δολαρίου αντίστοιχα[11][12]. Για να γίνει αντιληπτή η δυνατότητα αγοράς του εν λόγω σάντουιτς από τον μέσο Νεοϋορκέζο, αναφέρεται ενδεικτικά ότι το ημερομίσθιο την ίδια χρονική περίοδο κυμαινόταν μεταξύ 2 και 5 δολαρίων, και το κόστος αγοράς μιας τυπικής φραντζόλας ψωμί ανέρχονταν στα 4 λεπτά[13][14].

Η σύγχρονη μορφή, με τις τρείς φέτες ψωμί και τις δύο στρώσεις υλικών, είναι άγνωστο πότε επικράτησε, αλλά αναφορά σε αυτή υπάρχει ήδη από το 1972, στο βιβλίο "American Cookery" του σεφ Τζέιμς Μπριντ[11].

Υλικά

Σύμφωνα με την επικρατούσα εκδοχή, το κλαμπ σάντουιτς αποτελείται από τρεις φέτες λευκό ψημένο ψωμί, μαγειρεμένο κοτόπουλο ή φέτες γαλοπούλας, μπέικον, ντομάτα, μαρούλι και μαγιονέζα[1]. Πέραν της πλέον κλασικής συνταγής, το συγκεκριμένο πιάτο χαρακτηρίζεται από ελαστικότητα στην παρασκευή του, και διατίθεται σε πληθώρα παραλλαγών, με τη συνταγή να προσαρμόζεται στις οποιεσδήποτε διατροφικές συνήθειες και προτιμήσεις, διατηρώντας ωστόσο τη δομή των διαδοχικών στρωμάτων. Μεταξύ άλλων, παρασκευάζονται κλαμπ σάντουιτς με διαφορετικά κρέατα στη θέση της γαλοπούλας ή του κοτόπουλου[15], με vegan εναλλακτικά κρέατος[16], παραλλαγές στα λαχανικά[17], θαλασσινά[18], διαφορετικά είδη ψωμιού[1], επιπρόσθετες σως, τυρί κ.ά.[19]. Το σάντουιτς σερβίρεται, συνήθως, συνοδευόμενο από πατατάκια, τηγανιτές πατάτες ή σαλάτα λαχανικών.

Ευρύτερη χρήση της ονομασίας

Η δομή του σύγχρονου κλαμπ σάντουιτς ενέπνευσε το 2014 την Εθνική Διοίκηση Αεροναυτικής και Διαστήματος των ΗΠΑ (NASA) ώστε να ονομάσει "Μοντέλο Κλαμπ Σάντουιτς" ένα προτεινόμενο μοντέλο περιγραφής της εσωτερικής δομής του Γανυμήδη, φυσικού δορυφόρου του Δία, κατά το οποίο υπάρχουν διαδοχικά στρώματα πάγου και εσωτερικών ωκεανών τα οποία εναλλάσσονται μεταξύ τους[20]. Επιπλέον, ο όρος "κλαμπ σάντουιτς" έχει χρησιμοποιηθεί και στο χώρο του Μάρκετινγκ, με σκοπό να περιγράψει ένα μοντέλο ισορροπημένης κατανομής πωλήσεων εισιτηρίων, το οποίο σχηματοποιείται ως το γνωστό σάντουιτς[21]. Ακόμη, κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης στις ΗΠΑ, κυκλοφορούσαν μπάρες αποτελούμενες από σοκολάτα, ξηρούς καρπούς και καραμέλα, οι οποίες ονομάζονταν "κλαμπ σάντουιτς", και διαφημίζονταν ως φθηνή πηγή πρωτεϊνών και ενέργειας[22].

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Deering, Alison (1 Ιανουαρίου 2017). Sandwiches!: More Than You've Ever Wanted to Know about Making and Eating America's Favorite Food. Capstone. ISBN 978-1-62370-816-0. 
  2. ↑ Graves, Helen (7 Μαρτίου 2015). 101 Sandwiches: A collection of the finest sandwich recipes from around the world. Ryland Peters & Small. ISBN 978-1-78249-299-3. 
  3. ↑ Picciotto, Eleonor (2011). French Cuisine for the Young and Broke. Lulu.com. ISBN 978-1-257-94653-2. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Machlin, Sherri (23 Αυγούστου 2011). American Food by the Decades. Bloomsbury Publishing USA. ISBN 978-0-313-37699-3. 
  5. ↑ Humanities, National Endowment for the (1889-11-18). «The evening world. [volume (New York, N.Y.) 1887-1931, November 18, 1889, EXTRA 2 O'CLOCK, Image 2»], σελ. 2. ISSN 1941-0654. https://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn83030193/1889-11-18/ed-1/seq-2/. Ανακτήθηκε στις 2024-02-16. 
  6. ↑ Humanities, National Endowment for the (1889-12-26). «The sun. [volume (New York [N.Y.]) 1833-1916, December 26, 1889, Image 2»], σελ. 2. ISSN 1940-7831. https://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn83030272/1889-12-26/ed-1/seq-2/. Ανακτήθηκε στις 2024-02-16. 
  7. ↑ New York Public Library, Marion Harris. Salads, sandwiches and chafing dish recipes. Philadelphia, D. McKay. 
  8. ↑ Good Housekeeping Magazine. Hearst Corporation. 1897. 
  9. ↑ Adler, Karen· Fertig, Judith (2 Μαΐου 2017). Red, White, and 'Que: Farm-Fresh Foods for the American Grill. Running Press. ISBN 978-0-7624-6130-1. 
  10. ↑ Books, Hearst (2 Ιουνίου 2003). Good Housekeeping: Everyday Cook Book. Hearst Books. ISBN 978-1-58816-210-6. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Mariani, John F. (4 Φεβρουαρίου 2014). Encyclopedia of American Food and Drink. Bloomsbury Publishing USA. ISBN 978-1-62040-161-3. 
  12. ↑ «DINNER MENU [held by] PROVIDENCE LINE [at] STEAMER RHODE ISLAND (SS;)». NYPL Digital Collections (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2024. 
  13. ↑ Bulletin of the Department of Labor. U.S. Government Printing Office. 1902. 
  14. ↑ New York (State). (1899-1900). Bulletin of the Bureau of Labor Statistics of New York., σελ. 2 v.. https://catalog.hathitrust.org/Record/008930329. 
  15. ↑ «This Club Sandwich Is Diner Perfection». Delish (στα Αγγλικά). 3 Μαΐου 2023. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2024. 
  16. ↑ Geiskopf-Hadler, Susann· Toomay, Mindy (1 Ιανουαρίου 2006). 15-Minute Vegetarian Recipes: 200 Quick, Easy, and Delicious Recipes the Whole Family Will Love. Fair Winds Press. ISBN 978-1-61058-086-1. 
  17. ↑ Madison, Deborah (11 Μαρτίου 2014). The New Vegetarian Cooking for Everyone: [A Cookbook]. Clarkson Potter/Ten Speed. ISBN 978-1-60774-554-9. 
  18. ↑ Ntounetas, Michalis (21 Φεβρουαρίου 2021). Modern Greek Cuisine: More than 100 creative worth-knowing recipes of Greek cuisine... Michalis Ntounetas. ISBN 979-12-202-6725-0. 
  19. ↑ Wilson, Bee (15 Οκτωβρίου 2010). Sandwich: A Global History. Reaktion Books. ISBN 978-1-86189-891-3. 
  20. ↑ https://www.jpl.nasa.gov. «Ganymede May Harbor 'Club Sandwich' of Oceans and Ice». NASA Jet Propulsion Laboratory (JPL) (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2024. 
  21. ↑ Mullin, Bernard James· Hardy, Stephen (2007). Sport Marketing. Human Kinetics. ISBN 978-0-7360-6052-3. 
  22. ↑ Goldstein, Darra (2015). The Oxford Companion to Sugar and Sweets. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-931339-6. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

  • Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Club sandwich στο Wikimedia Commons