Το Ιλ-Καντιλένα (μαλτέζικα: Il-Kantilena) είναι το παλαιότερο γνωστό λογοτεχνικό κείμενο στη Μαλτεζική γλώσσα.^[1] Χρονολογείται από τον 15ο αιώνα (όχι αργότερα από το 1485, καθώς ο θάνατος του συγγραφέα συνέβη πιθανώς την δεκαετία του 1470), αλλά δεν βρέθηκε παρά το 1966 ή το 1968 από τους καθηγητές Γκόντφρεϊ Βέττινγκερ και Φρ. Μ. Φσάντνι. Το ποίημα αποδίδεται στον Πιέτρου Καξάρο και καταγράφηκε από τον ανιψιό του Καξάρο, Μπραντάνο, στο συμβολαιογραφικό του μητρώο (Δεκέμβριος 1533-Μάιος 1563).

Αν και γραμμένο στη μαλτέζικη γλώσσα στο λατινικό αλφάβητο, γράφτηκε σε μια πολύ πρώιμη φάση της γλώσσας, η οποία δεν είχε επηρεαστεί ακόμη πολύ από τα ιταλικά ή τα αγγλικά και είναι επομένως ένα παράδειγμα της ιστορικής μαλτέζικης γλώσσας. Αυτό το κείμενο περιέχει πολλά αραβικά μορφήματα. Οι μόνες λέξεις που προέρχονται από της ρωμανικές γλώσσες είναι οι vintura "τύχη", μερικές φορές μεταφράζεται στα ελληνικά ως μοίρα, και η et που σημαίνει "και". Γενικά, τα πρώιμα μαλτέζικα κείμενα περιέχουν πολύ μικρό μη-σημιτικό λεξιλόγιο. Ακόμη και σε μεταγενέστερα κείμενα, η ποίηση τείνει να χρησιμοποιεί περισσότερο λεξικό από τις Σημιτικές γλώσσες από ό, τι κάνει η γενική χρήση της γλώσσας.^[2]

Μαρτυρήστε τη δύσκολη θέση μου, φίλοι μου (γείτονες), όπως θα σας το αναφέρω:
[Τι] δεν υπήρξε ποτέ, ούτε στο παρελθόν ούτε στη διάρκεια της ζωής σας,
Μια [παρόμοια] καρδιά, αδιαίρετη, χωρίς άρχοντα ή βασιλιά (σουλτάνος)
Αυτό με έριξε κάτω σε ένα πηγάδι, με σπασμένες σκάλες
Όπου, θέλοντας να πνιγώ, κατεβαίνω τα βήματα της πτώσης μου,
Αναρριχάμαι ξανά και ξανά, πάντα αντιμέτωπος με την ανοιχτή θάλασσα.

Η (αυτή) έπεσε, το κτίριο μου, τα θεμέλιά του κατέρρευσαν.
Δεν ήταν λάθος των κατασκευαστών, αλλά ο βράχος έδωσε τη θέση του,
Όπου ήλπιζα να βρω βράχο, έβρισκα χαλαρά πηλό
Αυτό (αυτή) έπεσε, το οικοδόμημά μου, (αυτό) που είχα κτίσει για τόσο πολύ καιρό.^[3]

Και έτσι, το οικοδόμημά μου υποχώρησε και θα πρέπει να το κάνω ξανά,
Αλλάξτε το στη θέση που του ταιριάζει
Όποιος αλλάζει τη θέση του, αλλάζει τη μοίρα του!
για κάθε (κομμάτι γης), έχει το δικό του σχήμα (χαρακτηριστικά),
υπάρχει λευκή γη και υπάρχει μαύρη γη και κόκκινη
Αλλά πάνω απ 'όλα, (αυτό) που θέλετε από αυτό είναι ένας καρπός.^[4]

Η μοναδικότητα του κειμένου δυσχεραίνει τους μεταφραστές από τα αρχαία μαλτεζικά στα σύγχρονα μαλτεζικά. Στην πραγματικότητα, η μετάφραση ενός κείμενου είναι πολύ δύσκολη αν δεν υπάρχει ανάλογο έγγραφο. Η σύνταξη, η γραμματική οργάνωση, οι συζυγίες είναι στοιχεία που δυσκολεύουν την κατανόηση και επομένως τη μεταγραφή του κειμένου. Επιπλέον, μερικές λέξεις στο κείμενο είναι εντελώς ακατανόητες, απίθανο να σχετίζονται με τα σύγχρονα μαλτεζικά. Ακόμα και σήμερα οι γλωσσολόγοι δεν βρήκαν ικανοποιητική μεταγραφή για όλες. Οι Βέτινγκερ και Φσάντι έχουν δημοσιεύσει πολλές παραλλαγές του κειμένου.

• Friggieri, Oliver (1994), «Main Trends in the History of Maltese Literature», Neohelicon 21 (2): 59–69, doi:10.1007/BF02093244 

• Il Cantilena
• "Il-Kantilena ta' Pietru Kaxaru" ομιλία από την Akkademja tal-Malti στο Campus FM.
• Ιλ Καντιλένα: Πόσα μπορεί ένας σύγχρονος αποκρυπτογραφητής των Αραβικών. Είναι μια μετάφραση του Ιλ Καντιλένα χρησιμοποιώντας ομοιότητα με τα κλασσικά και σύγχρονα αραβικά, από ένα ομιλητή της αραβικής γλώσσας.
• Μέγιου γκιε μπιλ-Βαρντ ου Ζαχάρ, το δεύτερο παλαιότερο γνωστό έγγραφο στα μαλτεζικά (σχεδόν διακόσια χρόνια νεότερα από το Καντιλένα)