Επαναστατική Επιτροπή (Ελλάδα)

Με το όνομα Επαναστατική Επιτροπή ονομάσθηκαν διάφορες στρατιωτικές χούντες στην σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας.

1922

Η Επαναστατική Επιτροπή, (αρχικά αναφερόμενη ως Επαναστατική Επιτροπή Εθνικής Σωτηρίας,[1]) που συγκροτήθηκε πριν το Κίνημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1922, αποτελείτο αρχικά από 12 ανώτερους αξιωματικούς, με τη μετέπειτα προσθήκη 2 "παραγόντων του εσωτερικού".[2]

Η αρχική, βραχύβια σύνθεση είχε ως εξής[3][4][5]:

Τα δύο μέλη "εσωτερικού" που προστέθηκαν αργότερα[πότε;] ήταν ο πλοίαρχος Αλέξανδρος Χατζηκυριάκος και ο συνταγματάρχης Λουκάς Σακελλαρόπουλος.

Περισσότερο προβεβλημένη ήταν η πενταμελής Εκτελεστική Επιτροπή της Επαναστάσεως,[7] η οποία αποτέλεσε και την τελευταία και κύρια έκφανση της Επαναστατικής Επιτροπής κατόπιν του Κινήματος. Αρχικά αποτελείτο από τους:

Από τα αριστερά: Πλαστήρας, Γονατάς, Χατζηκυριάκος και Πρωτοσύγγελος

Ο Φωκάς σύντομα αντιλήφθηκε ότι στην Επιτροπή επικρατούσαν αδιάλλακτα στοιχεία και αποχώρησε.[9] Τον αντικατέστησε ο Αγησίλαος Γέροντας.[10]

Μετά το σχηματισμό της Κυβερνήσεως Γονατά στις 14 Νοεμβρίου του 1922, η τυπική δικαιοδοσία της πενταμελούς Επιτροπής, που αφορούσε κυρίως την Δίκη των έξι, εκχωρήθηκε στον Νικόλαο Πλαστήρα,[11] ο οποίος έκτοτε υπέγραφε τις Αποφάσεις της Επαναστάσεως ως "ο Αρχηγός".[12] Μετά την ολοκλήρωση της εκκαθάρισης των φιλοβασιλικών στο στράτευμα και τις εκλογές του 1923, έπαψε να ασκεί την εξουσία.

1935

Η βραχύβια Επαναστατική Επιτροπή, που συγκροτήθηκε μετά το Κίνημα Κονδύλη της 10ης Οκτωβρίου 1935, αποτελείτο από τους:

Από τα δεξιά: Παπάγος, Ρέππας, Κονδύλης, Οικονόμου.

Η Επιτροπή, αποτελούμενη από τους αρχηγούς των τριών όπλων, εμφανίστηκε σε προκήρυξη ως η υπαίτια για την παραίτηση της Κυβέρνησης Τσαλδάρη και ως αυτή που υπέδειξε τον Γεώργιο Κονδύλη για Πρωθυπουργό,[14] κατόπιν όμως της ανάληψης της πρωθυπουργίας από τον Κονδύλη απουσιάζει εντελώς ως θεσμικό σώμα.

1967

Η Επαναστατική Επιτροπή, που εμφανίσθηκε μετά το Πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, αποτελείτο αρχικά από μία διευρυμένη σύνθεση 14[15] ή 17 αξιωματικών,[16] τα κορυφαία δηλαδή στελέχη των φατριών της "Επαναστάσεως".[17]

Ο όρος "Επαναστατική Επιτροπή" χρησιμοποιήθηκε σε επίσημα έγγραφα για μία και μόνο φορά, στη διακήρυξη διορισμού του Γεωργίου Ζωιτάκη ως Αντιβασιλέως, όπου αναφέρονται μόνον τα ονόματα των Παπαδόπουλου, Παττακού και Μακαρέζου.[18]

Από τα αριστερά: Παττακός, Παπαδόπουλος, Μακαρέζος.

Τυχόν παράλληλος σχεδιασμός για ένα σκιώδες "Επαναστατικό Συμβούλιο" σαράντα ενός μελών[15] ουδέποτε πραγματοποιήθηκε,[19] ενώ, η ύπαρξη της ίδιας της Επαναστατικής Επιτροπής έχει αμφισβητηθεί από τον διευθυντή του ΓΕΝ/Α2 επί χούντας, αντιπλοίαρχο Π. Νικολόπουλο.[20]

Αν και ο Παπαδόπουλος κατόρθωσε να κυριαρχήσει, η δράση του δεν μπορεί να θεωρηθεί ανεξάρτητη από τις αποφάσεις της Επιτροπής[21]: τον Αύγουστο του 1970, στην κορύφωση ενδο-δικτατορικής κρίσης, οι Λαδάς και Ασλανίδης, έχοντες την υποστήριξη και άλλων πραξικοπηματιών, επιχείρησαν να αναγάγουν την Επιτροπή στο κύριο όργανο λήψεως αποφάσεων, φανερώς προτιθέμενοι να "εκθρονίσουν" τον Παπαδόπουλο από τη θέση του Πρωθυπουργού. Στο περιστατικό αυτό, ο Παπαδόπουλος υπέβαλλε την παραίτηση του ενώπιον της Επιτροπής η οποία, αν και έγινε δεκτή, δε πραγματώθηκε μετά από παρέμβαση του Ιωαννίδη.[22]

Το όνομα της Επαναστατικής Επιτροπής θα εμφανισθεί, επίσης, στο σημείωμα που διεμήνυσε στον Παπαδόπουλο την ανατροπή του από τον "αόρατο" Ιωαννίδη, στις 25 Νοεμβρίου του 1973.[23]

Παραπομπές

  1. ↑ «Η Επαναστατική Επιτροπή Εθνικής Σωτηρίας από τη Χίο προς άπαντα τα επαναστατικά τμήματα σχετικά με την ώρα "εκρήξεως" του κινήματος της 11ης Σεπτεμβρίου 1922 - Ψηφιακή Πύλη Αρχείων 1922». archives1922.gak.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023. 
  2. ↑ «Η στάση της Επαναστατικής Επιτροπής για τους υπαίτιους της Μικρασιατικής Kαταστροφής». eleftherostypos.gr. 
  3. ↑ admin (23 Ιουλίου 2010). «Το χρονικό της εκτελέσεως των Εξ (Νοέμβριος 1922)». Αντίβαρο. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Χαραλάμπης, Αναστάσιος. Αναμνήσεις. Αθήναι. σελίδες 95–96. 
  5. ↑ ΦΕΚ Α΄ 174/1922
  6. ↑ «Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο - οικογένεια Πετροπουλάκη» (PDF). 
  7. ↑ Κρήτης, Αγώνας της (15 Νοεμβρίου 2019). «15 Νοεμβρίου 1922: Η εκτέλεση των Έξι στο Γουδή και η αθώωσή τους 88 χρόνια μετά». Αγώνας της Κρήτης (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2023. 
  8. ↑ Διάγγελμα της Επαναστάσεως προς τον λαόν (ΦΕΚ Α΄ 187/1922)
  9. ↑ Δημήτριος Φωκάς. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica. 60. Αθήνα: Eκδοτικός οίκος Πάπυρος. σελ. 243. 
  10. ↑ Όπως προκύπτει από το Διάταγμα της Επαναστατικής Επιτροπής "Περί συστάσεως και λειτουργίας Εκτάκτου Στρατοδικείου προς εκδίκασιν των κατά των υπαιτίων της Εθνικής καταστροφής κατηγοριών" (ΦΕΚ Α΄ 199/1922) και άλλα μεταγενέστερα (π.χ. ΦΕΚ Α΄ 203/1922).
  11. ↑ Διάταγμα της Επαναστατικής Επιτροπής "Περί ασκήσεως της δικαιοδοσίας της Επαναστατικής Επιτροπής υπό του Συνταγματάρχου κ. Ν.Πλαστήρα" (ΦΕΚ Α΄ 233/1922)
  12. ↑ Για παράδειγμα αποφάσεις απαλλοτριώσεως της Βασιλικής περιουσίας (ΦΕΚ Α΄ 3/1923),(ΦΕΚ Α΄ 33/1923)
  13. ↑ Προκήρυξις προς τον Ελληνικόν Λαόν (ΦΕΚ Α΄ 452/1935)
  14. ↑ Newsroom (10 Οκτωβρίου 2023). «Σαν σήμερα: 10 Οκτωβρίου 1935 – Το Κίνημα του Γεωργίου Κονδύλη». Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (στα greek). Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2024. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  15. ↑ 15,0 15,1 «21 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967 – ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ». hellenicforce - Απόδημοι - Αυστραλία. 21 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2023. 
  16. ↑ «21 Απριλίου 1967 : Πώς,στο παρά πέντε δεν ματαιώθηκε το πραξικόπημα…». Now24.gr. 22 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2023. 
  17. ↑ Τζώρτζης, Γιάννης (2023). Η Ελληνική Δημοκρατία και η Χούντα. Αθήνα: Πεδίο. σελ. 72. ISBN 9789606356537. 
  18. ↑ ΦΕΚ Α΄ 221/1967
  19. ↑ «Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967». EAETE (στα Αγγλικά). 21 Απριλίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2023. 
  20. ↑ «Συνέντευξη - ντοκουμέντο : Ο ισχυρός άνδρας της Χούντας στο ΠΝ ,μιλά για όλους και για όλα». OnAlert. 21 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2023. 
  21. ↑ Μεϋνώ, Ζαν (2004). Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα. Β΄ : Βασιλική εκτροπή και στρατιωτική δικτατορία. Αθήνα: Σαββάλας. σελ. 648. 
  22. ↑ Τζώρτζης, Γιάννης (2023). Η Ελληνική Δημοκρατία και η Χούντα. Αθήνα: Πεδίο. σελ. 73. ISBN 9789606356537. 
  23. ↑ Woodhouse, Christopher Montague (1985). The Rise and Fall of the Greek Colonels (στα Αγγλικά). Λονδίνο: Granada Publishing Ltd. σελ. 144.