Διάλογος^[1] στη λογοτεχνία λέγεται η ανταλλαγή φράσεων ανάμεσα στα πρόσωπα^{[Σημ 1]} ενός ποιήματος^{[Σημ 2]} ή πεζογραφήματος^{[Σημ 3]}, τα οποία είναι είτε φανταστικά είτε πραγματικά.

Η τέχνη του διαλόγου ανάγεται στην αρχαιότητα και χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα.

Ο διάλογος χρησιμοποιήθηκε με μεγάλη συχνότητα στα έργα των συγγραφέων και των ποιητών της αρχαιότητας. Οι κυριότεροι συγγραφείς που έγραψαν διαλόγους ήταν ο Πλάτωνας -όπου ακόμη και σήμερα έχουν απομείνει περίφημοι οι διάλογοι του-, ο Σώφρονας, ο Λουκιανός και ο Κικέρωνας.

Κατά την εποχή του Μεσαίωνα ο διάλογος χρησιμοποιήθηκε κυρίως σε μυστήρια και σε θρησκευτικά ποιήματα.

Την ίδια περίοδο της ιστορίας εμφανίστηκαν οι αγώνες λόγων και οι διαλογικές αναμετρήσεις με κύριο θέμα τη διαμάχη της Ψυχής και του Σώματος.

Κατά τα νεώτερα χρόνια, ο διάλογος χρησιμοποιήθηκε σε όλα τα λογοτεχνικά είδη, δηλαδή της ποίησης, της πεζογραφίας και του θεάτρου.

Τη διαλογική τεχνική έχουν χρησιμοποιήσει στα έργα τους ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Διονύσιος Σολωμός, ο Κωστής Παλαμάς^[2] κ.ά.

Ο διάλογος μπορεί να είναι ήρεμος, φιλικός, έντονος και συγκρουσιακός^{[Σημ 4]}. Κύριο χαρακτηριστικό του, όμως, είναι η φυσικότητα που επιδιώκεται από το συγγραφέα, ώστε να προσεγγίζει την πραγματικότητα^{[Σημ 5]}.

Η θεματολογία του ποικίλη, αλλά επικεντρώνεται κυρίως σε δύο κατηγορίες:

• Απλά θέματα της καθημερινής ζωής.
• Εξειδικευμένα θέματα, όπως αρχών, ιδεών, πεποιθήσεων κτλ.

Στην τελευταία κατηγορία συνήθως πραγματοποιείτε μία λογομαχία, στην οποία αντιπαρατάσσονται ισχυρά επιχειρήματα και από τις δύο πλευρές^{[Σημ 6]}, με σκοπό είτε να πείσουν το αντιπαρατιθέμενο πρόσωπο είτε τα πρόσωπα που παρακολουθούν τον εν λόγω διάλογο.

Τον διάλογο το συναντάμε σε διάφορα είδη του λόγου είτε της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας είτε της νέας ελληνικής λογοτεχνίας. Ειδικότερα στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία το διάλογο τον συναντάμε στα εξής λογοτεχνικά είδη^[1]:

• στην επική ποίηση,
• στη λυρική ποίηση,
• στη βουκολική ποίηση,
• στη σατιρική ποίηση και
• στο δράμα.

Στη νέα ελληνική λογοτεχνία το διάλογο τον συναντάμε στα εξής λογοτεχνικά είδη^[3]:

• στο μυθιστόρημα,
• στο διήγημα,
• στη νουβέλα και
• στο θεατρικό έργο.

Ειδικά στην περίπτωση των θεατρικών έργων, ο διάλογος είναι το βασικότερο στοιχείο της δομής τους, εκτός από την περίπτωση των μονολόγων.

Επίσης αισθητή κάνει την παρουσία του ο διάλογος στα δημοτικά τραγούδια και τις παραλογές. Ακολουθεί ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα διαλόγου από το δημοτικό τραγούδι Ο πραματευτής^[4].

–Πούθ’ είναι σένα μάνα σου, πούθ’ είναι κι ο μπαμπάς σου;
–Η μάνα μ’ ’πο τα Γιάννινα, μπαμπάς μ’ από την Προύσα.
–Πόσα αδέρφια ήσασταν, σαν πόσα αδερφάκια;
–Τρία αδέρφια ήμασταν τα τρία ’πο μια μάνα
Γω είμαι ο πραματευτής κι γι–άλλος στο ζευγάρι
κι ο τρίτος ο μικρότερος δώδεκα χρόνια κλέφτης.