Η Αγία Βαρβάρα είναι ορεινός οικισμός στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Ιωαννίνων. Βρίσκεται στις νοτιοανατολικές απολήξεις του όρους Γράμμος, σε φαράγγι όπου ρέει παραπόταμος του Σαραντάπορου και σε μέσο σταθμικό υψόμετρο 720. Aπέχει περίπου 85 χλμ. Β.ΒΑ. των Ιωαννίνων.[3][4][5][6][7]
Τοπική κοινότητα
Η τοπική κοινότητα Αγίας Βαρβάρας είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός, με έκταση 29,938 χμ² (2011). Περιλαμβάνει και τον οικισμό Πυξαριά.[1]
Ο οικισμός αναγνωρίστηκε το 1919 ως Πλάβαλη και ορίστηκε έδρα της ομώνυμης κοινότητας του νομού Ιωαννίνων. Το 1928 μετονομάστηκε σε Αγία Βαρβάρα. Με το ΦΕΚ 244Α - 4/12/1997 ο οικισμός αποσπάστηκε από την κοινότητα Αγίας Βαρβάρας και προσαρτήθηκε στον δήμο Κόνιτσας.[2]
Ιστορικά στοιχεία
Κατά τον 17ο αιώνα, το χωριό βρισκόταν στις θέσεις Τσέροβο και Κατάκωλο, είχε γύρω στα 100 σπίτια και ονομαζόταν Πλάβαλη. Πρώτη αναφορά για το χωριό αποτελεί επιγραφή στα Μπάζια Ζαγορίου με την πληροφορία ότι, το 1779, Πλαβαλίτες μαστόροι έχτισαν την εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Επί Τουρκοκρατίας, η Πλάβαλη ήταν ελεύθερο κεφαλοχώρι, αλλά το 1801 Τουρκαλβανοί την κατέστρεψαν. Μετά την απελευθέρωση της Ηπείρου, το 1912-3, εξαγοράστηκε όπως και όλα τα τσιφλίκια της περιοχής.
Σήμερα οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τις οικοδομικές εργασίες. Όπως σε όλα τα Μαστοροχώρια, έτσι και στην Αγία Βαρβάρα, οι άντρες του χωριού ταξίδευαν στις γύρω περιοχές αλλά και αρκετά μακριά (όπως στη Ρουμανία και την Αμερική) όπου εργάζονταν κυρίως σαν μαστόροι της πέτρας.[11]
Αξιοθέατα
Η Δεντροκκλησιά, ένα εκκλησάκι μέσα σε δέντρο, προς τιμήν του Αγίου Παϊσίου, ο οποίος στα νεανικά του χρόνια περνούσε από την περιοχή για να εκτελέσει ξυλουργικές εργασίες κι επισκευές σε ντόπιες κατοικίες. Το υπεραιωνόβιο δέντρο στο εσωτερικό του είχε υποστεί αρκετές φορές καταστροφές και πυρκαγιές, (περαστικοί άναβαν φωτιά για να ζεσταθούν, ή ακόμα και για μπάρμπεκιου) με αποτέλεσμα κάθε χρόνο η κατάσταση του να επιδεινώνεται και να είναι έτοιμο να καταρρεύσει. Χάρη, όμως, στην ιδέα και πρωτοβουλία ενός κατοίκου του χωριού σώθηκε για να μετατραπεί σε προσκυνηματικό τόπο του Άγιου Παΐσιου. Το δέντρο θωρακίστηκε εσωτερικά με πέτρα από την περιοχή. Εξωτερικά υπάρχει μια μικρή καμπάνα ενώ στο εσωτερικό που χωρούν μόλις δύο άτομα, υπάρχει εσοχή, ένα καντήλι και η εικόνα του Αγίου Παϊσίου.
Στην Ελλάδα υπάρχουν ελάχιστα παρόμοια εκκλησάκια και προκαλούν το ενδιαφέρον Ελλήνων και ξένων επισκεπτών.
Η πετρόχτιστη εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην πλατεία του χωριού (1770)
Η Αγία Βαρβάρα (στον πάνω μαχαλά),
Το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου των Ιωαννίνων
Τα ξωκκλήσια του Αγίου Χαράλαμπου, του Αγίου Μηνά, του Προφήτη Ηλία, του Αγίου Ιωάννη, του Αγίου Αθανασίου, το εκκλησάκι προς τιμήν του Αγίου Κοσμά Αιτωλού και της Παναγίας στη θέση «Βλαχομαχαλάς».
Το μικρό πέτρινο γεφύρι του χωριού
Η διαδρομή προς την κορυφή «Κάμενικ» του Γράμου, μέσω του χωριού Αμάραντος
