Οι Ταυλάντιοι ή Χελιδόνιοι ήταν αρχαίος λαός που ζούσε στις ακτές της Αδριατικής στην σημερινή Αλβανία, στην πεδιάδα μεταξύ των ποταμών Δρίνου και Αώου. Η κεντρική περιοχή που ζούσαν βρισκόταν ανάμεσα στην Επίδαμνο (στο σημερινό Δυρράχιο) και τα Τίρανα, οριζόταν από τις κοιλάδες των ποταμών Ματ και Σκούμπιν.^[1][2] Οι Ταυλάντιοι ήταν από τους παλιότερους Ιλλυρικούς λαούς, δημιούργησαν ένα πανίσχυρο βασίλειο στην νότια Ιλλυρία, τους αναφέρουν αμέτρητες φορές όλοι οι συγγραφείς της κλασσικής αρχαιότητας.^[3][4]

Οι Ταυλάντιοι και οι Ιλλυρικοί Ενετοί ήταν οι πρώτοι Ιλλυριοί που εμφανίστηκαν στην Αρχαία ελληνική λογοτεχνία.^[5] Ο Εκαταίος ο Μιλήσιος τους καταγράφει για πρώτη φορά στην Αρχαία ελληνική γλώσσα τον 6ο αιώνα π.Χ.^[6][7] Αναφέρονται συχνά σε αμέτρητα έργα συγγραφέων που περιγράφουν πολέμους των αρχαίων Μακεδόνων, των Ηπειρωτών, και γενικά σε όλες τις αποικίες που είχε στις Ιλλυρικές ακτές η Αρχαία Ελλάδα.^[8] Καταγράφονται από συγγραφείς όπως ο Θουκυδίδης, ο Πολύβιος, ο Διόδωρος Σικελιώτης, ο Τίτος Λίβιος, ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος και ο Αππιανός.^[4] Ο όρος "Ταυλάντιοι" μεταφράζεται στην Αλβανική γλώσσα ως "Χελιδόνι".^[9][10][11] Ο Εκαταίος ο Μιλήσιος καταγράφει σαν "Χελιδόνιους" έναν λαό που ζούσε στην περιοχή των Ταυλάντιων, όπως μεταφράζονται στην Αρχαία ελληνική γλώσσα.^[10][12][13] Το όνομα παραπέμπει στις παγανιστικές τελετές των αρχαίων Ιλλυριών που είχαν σχέση με την θεοποίηση των ζώων.^[14] Ο Εκαταίος γράφει ότι οι Χελιδόνιοι βρίσκονταν βόρεια ενός λαού με το όνομα Σεσαρήθιοι, η Σεσάρηθος ήταν μια πόλη των Ταυλάντιων αλλά αποτελούσαν ξεχωριστή εθνότητα.^[6] Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο Εκαταίος διαφοροποίησε εσφαλμένα τις δυο φυλές, το όνομα Χελιδόνιοι μεταφράστηκε από τους Κορίνθιους εποικιστές της Επιδάμνου, συνεπώς Χελιδόνιοι λεγόντουσαν μόνο οι Ταυλάντιοι της Επιδάμνου και όχι οι υπόλοιποι.^[13] Σύμφωνα με παράδοση που καταγράφει ο Αππιανός τον 2ο αιώνα μ.Χ. γενάρχης των Ταυλάντιων ήταν ο Ταύλας, ένας από τους έξι γιους του Ιλλυριού του γενάρχη όλων των Ιλλυρικών λαών.^{[15][16][17][18][19]}

Οι Ταυλάντιοι ζούσαν στις νοτιοανατολικότερες Αδριατικές ακτές της Ιλλυρίας, στην σημερινή Αλβανία, η περιοχή τους οριζόταν με την πεδιάδα ανάμεσα στον Δρίνο και τον Αώο.^[20] Σε παλιότερες εποχές ζούσαν στα νότια του ποταμού Δρίνου, αργότερα μετακινήθηκαν γύρω από την Επίδαμνο και την Απολλωνία.^[12][21] Η περιοχή τους ορίστηκε γύρω από τα σημερινά Τίρανα και τις κοιλάδες των ποταμών Ματ και Σκούμπιν.^[2] Στους Ρωμαϊκούς χρόνους οι γείτονες τους ήταν στα βόρεια οι Λαβεάται, στα ανατολικά οι Παρθίνοι και στα νοτιοανατολικά οι Βυλλίονες.^[22] Οι Παρθίνοι όπως φαίνεται είχαν γίνει Ταυλάντιοι πριν εμφανιστούν σαν σύμμαχοι των Ρωμαίων στα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ., στα ανατολικά τους βρίσκονταν οι Δασσαρήτιοι και στα βορειοανατολικά οι Πενέστες.^[23][24] Οι Άβροι τους οποίους ο Εκαταίος αναφέρει τον 6ο αιώνα π.Χ. σαν γείτονες των Χελιδονίων φαίνεται ότι είχαν γίνει τμήμα των Ταυλάντιων πληθυσμών.^[12] Η επέκταση των Ταυλάντιων στην Απολλωνία δεν είναι σαφής σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρέχει ο Περίπλους του Ψευδοσκύλακα. Τα νοτιότερα όρια των Ταυλάντιων βρίσκονταν στον ποταμό Σεμάν και τα βόρεια στον ποταμό Ματ. Ο Λίβιος και ο Πλίνιος τοποθετούσαν τα όρια στην ίδια θέση αλλά σύμφωνα με τον Πτολεμαίο ο Αυλώνας είχε κατακτηθεί από τους Ταυλάντιους, αυτό δείχνει ότι οι κατακτήσεις τους στα νότια περιείχαν και την Απολλωνία. Στην Ρωμαϊκή εποχή το γεγονός αυτό ήταν αδύνατο πριν την λήξη των Ρωμαϊκών εμφύλιων που είχαν ξεσπάσει εκεί.^[25]

Οι Ταυλάντιοι ήταν ένα από τα αρχαιότερα γνωστά Ιλλυρικά φύλλα.^[5][26] Στην περιοχή της Επιδάμνου εγκαταστάθηκαν πριν το 1000 π.Χ., κατόπιν πολλά Ιλλυρικά φύλλα διέσχισαν την Αδριατική για να πάνε στην Ιταλία, από την Επίδαμνο έφτασαν στο Μπάρι και στην Απουλία.^[27][28] Την εποχή που έφτασαν οι Ταυλάντιοι στην Επίδαμνο εκτόπισαν τους αρχαιότερους κατοίκους που ήταν οι Βρύγες.^[27][29] Σύμφωνα με άλλη παράδοση έδιωξαν τους Παρθίνους που τους ανάγκασαν να διαφύγουν στα ορεινά και να αποσυρθούν από τις παραλιακές περιοχές.^[30] Τον 9ο αιώνα π.Χ. οι Λιβυρνοί επεκτάθηκαν νοτιότερα κατέλαβαν την Επίδαμνο και έδιωξαν τους Ταυλάντιους.^[27][29] Οι Ταυλάντιοι κατέφυγαν νοτιότερα και έφτασαν μέχρι την πεδιάδα του Μαλακάστερ, στα στόμια του ποταμού Αώου.^[31] Την εποχή που έγινε η Ιλλυρική επίθεση στην Μακεδονία βασιλιάς ήταν ο Αργαίος Α΄ της Μακεδονίας. Ο Μακεδόνας ιστορικός Πολύαινος ο ρήτορας που έζησε τον 2ο αιώνα μ.Χ. έναν Ταυλάντιο βασιλιά το δεύτερο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. με το όνομα Γάλαυρος.^[32] Πολλοί ιστορικοί αμφισβητούν την άποψη του Πολύαινου.^[33] Σε οποιαδήποτε περίπτωση υπήρχε μεγάλη εχθρότητα ανάμεσα στους Μακεδόνες και τους Ταυλάντιους ιδιαίτερα τον 7ο αιώνα π.Χ., όταν βασίλευε ο Αργαίος Α΄.^[34] Οι Κορίνθιοι είχαν θερμές σχέσεις με πολλές Ιλλυρικές φυλές.^[35]

Τον 7ο αιώνα π.Χ. οι Ταυλάντιοι ζήτησαν την βοήθεια των Κορινθίων και της αποικίας τους Κέρκυρας όταν βρέθηκαν σε πόλεμο με τους Λιβυρνούς.^[29][35][36] Μετά την ήττα και την εκδίωξη των Λιβυρνών οι Κορίνθιοι και οι Κερκυραίοι ίδρυσαν αποικία στην Επίδαμνο και αναμείχθηκαν με το τοπικό στοιχείο. Η πόλη είχε δύο ονόματα Επίδαμνος και Δυρράχιο, τα δανείστηκε σύμφωνα με την παράδοση από ονόματα βάρβαρων τοπικών Ιλλυριών βασιλέων.^[28][36][37] Το διπλό όνομα καθορίζει την παρουσία Ιλλυρικής εγκατάστασης στον λόφο Επίδαμνος, η πεδιάδα ήταν εκείνη την εποχή λιμνοθάλασσα με αποτέλεσμα να φαίνεται το Δυρράχιο σαν νησί.^[38] Ένα πλούσιο εμπορικό κέντρο αναδείχτηκε και η πόλη αναπτύχθηκε ταχύτατα.^[36][39] Για δύο αιώνες το Δυρράχιο ήταν το σημαντικότερο εμπορικό κέντρο με τους Ιλλυριούς που ζούσαν στο εσωτερικό, στις εμπορικές σχέσεις μεσολαβούσε ένας "πωλητής" που εκλεγόταν κάθε χρόνο από τους κατοίκους της Επιδάμνου.^[40] Ο ιστορικός Ιουστίνος τον 2ο αιώνα μ.Χ. γράφει ότι την εποχή που ήταν βασιλιάς ο Αέροπος Α΄ της Μακεδονίας Ιλλυρικές φυλές επιτέθηκαν επιτυχώς στην Μακεδονία, ο ανήλικος βασιλιάς πιέστηκε από τους οπαδούς του να εισέλθει στην μάχη και εκδικήθηκε τους Ιλλυριούς. Δεν είναι γνωστό σε ποια Ιλλυρική φυλή αναφέρεται, το πιθανότερο ήταν είτε οι Εγχέλιοι που ζούσαν γύρω από την Οχρίδα είτε οι Ταυλάντιοι που ζούσαν στην Επίδαμνο και την Απολλωνία.^[34] Οι Ιλλυρικές επιδρομές απέναντι στην Δυναστεία των Αργεαδών που είχαν έδρα τις Αιγαί πραγματοποιήθηκαν σε περιοχές που ανήκαν στην Άνω Μακεδονία όπως Λυγκηστίδα, Ορεστίδα, Εορδαία και Τυμφαία.^[41]

Οι Ταυλάντιοι συνέχισαν να παίζουν ενεργό ρόλο στην Ιλλυρική ιστορία από τον 5ο ως τον 3ο αιώνα π.Χ. περισσότερο στις σχέσεις με τους γείτονες.^[39][42] Παρά το ότι οι Επιδάμνιοι είχαν καθιερώσει τον θεσμό του "πωλητή" με στόχο να διαφυλάξουν τον πληθυσμό της πόλης από τους γείτονες Ιλλυριούς δεν απέφυγαν τις επεμβάσεις τους σε εσωτερικά ζητήματα.^[40] Το Σύνταγμα της Επιδάμνου ήταν αρχικά ολιγαρχικό αλλά αργότερα (435 π.Χ.) ξέσπασε εμφύλιος ανάμεσα στους Δημοκρατικούς και τους Ολιγαρχικούς, όταν επικράτησαν οι δημοκρατικοί οι εξόριστοι ολιγαρχικοί ενώθηκαν με τους γείτονες Ταυλάντιους. Οι Ιλλυριοί πολιόρκησαν την πόλη με ορμή και προκάλεσαν έντονη ζημιά στην οικονομία της.^[39][43] Η κρίση προκάλεσε την αντίδραση των μητροπόλεων Κορίνθου και Κέρκυρας, η Κόρινθος αν και ολιγαρχική στήριξε τους δημοκράτες, η Κέρκυρα αντίθετα αν και δημοκρατική στήριξε τους Ολιγαρχικούς. Την ναυμαχία την κέρδισε η Κέρκυρα αλλά στο τέλος την υποστήριξε η Αρχαία Αθήνα με τον αρχηγό της Συμμαχίας της Δήλου. Ο Θουκυδίδης τονίζει το γεγονός ότι οι Αθηναίοι υποστήριξαν τους Κερκυραίους μια και οι Κορίνθιοι ήταν μόνιμα σύμμαχοι με τους Σπαρτιάτες και μετείχαν στην Σπαρτιατική Συμμαχία στάθηκε αιτία να ξεσπάσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος.^[39][43] Το βασίλειο των Ταυλάντιων έφτασε στο μέγιστο της ακμής του την εποχή του βασιλιά Γλαυκία (335 - 302 π.Χ.), στην συνέχεια το κατέκτησε ο βασιλιάς Πύρρος της Ηπείρου και το ενσωμάτωσε στο Βασίλειο της Ηπείρου.^[44][45]

Τα παρακάτω πρόσωπα είναι καταγεγραμμένα σύμφωνα με τις αρχαίες ιστορικές πηγές σαν Ταυλάντιοι αρχηγοί ή Ιλλύριοι βασιλείς:^{[25][46][47][48]}

• Γάλαυρος (τέλη 7ου αιώνα π.Χ.), ο αρχαιότερος γνωστός Ιλλυριός βασιλιάς που καταγράφει ο Πολύαινος (2ος αιώνα μ.Χ.), η αξιοπιστία του συγγραφέα αμφισβητείται.^[33][49]
• Πλευράτος Α΄ (περί το 345-344 π.Χ.)
• Γλαυκίας (περί το 335-302 π.Χ.), πολέμησε απέναντι στον Μέγα Αλέξανδρο και τον βασιλιά της Ηπείρου Πύρρο. Ο Ιλλύριος βασιλιάς Μονούνιος Α΄ που έκοψε ασημένια νομίσματα (290 π.Χ.) με το σύμβολο της πόλης του Δυρραχίου και το όνομα του βασιλιά ήταν πιθανότατα γιος και διάδοχος του.^[50][51] Το βασίλειο του περιείχε και κατώτερα Ιλλυρικά τμήματα όπως Άγρων της Ιλλυρίας και Τεύτα.^[50]

• Boardman, John; Sollberger, E. (1970). The Cambridge Ancient History. Vol. 3. Cambridge University Press.
• Cabanes, Pierre (2002a) [1988]. Dinko Čutura; Bruna Kuntić-Makvić (eds.). Iliri od Bardileja do Gencia (IV. – II. stoljeće prije Krista) [The Illyrians from Bardylis to Gentius (4th – 2nd century BC)] (in Croatian). Translated by Vesna Lisičić. Svitava.
• Cabanes, Perre (2002b). "Taulantii". In Hubert, Cancik; Schneider, Helmuth; Salazar, Christine F.; Orton, David E. (eds.). Brill's New Pauly: Sym–Tub. Brill's New Pauly. Vol. 14. Brill.
• Cabanes, Pierre (2007). "Parthini". In Hubert, Cancik; Schneider, Helmuth; Salazar, Christine F. (eds.). Brill's New Pauly: Obl–Phe. Brill's New Pauly. Vol. 7. Brill.
• Cabanes, Pierre (2008). "Greek Colonisation in the Adriatic". In Tsetskhladze, Gocha R. (ed.). Greek Colonisation: An Account of Greek Colonies and Other Settlements Overseas. Vol. 2. Brill.
• Dzino, Danijel (2014). "'Illyrians' in ancient ethnographic discourse". Dialogues d'histoire ancienne. 40 (2): 45–65.
• Eichner, Heiner (2004). "Illyrisch – die unbekannte Sprache". In Eichner, Heiner (ed.). Die Illyrer. Archäologische Funde des 1. Vorchristlichen Jahrtausends aus Albanien (in German). Museum für Urgeschichte Asparn an der Zaya.
• Gavoille, Élisabeth (2019). "Mémoire romaine des Balkans: les images de l'illyrie et de la Dalmatie à travers la littérature latine". Folia Linguistica et Litteraria. Institute for Language and Literature, Faculty of Philology, Nikšić: 5–18.
• Greenwalt, William S. (2011). "Macedonia, Illyria and Epirus". In Roisman, Joseph; Worthington, Ian (eds.). A Companion to Ancient Macedonia. John Wiley & Sons.
• Haebler, Claus (2002). "Palaeo-Balkanic languages". In Hubert, Cancik; Schneider, Helmuth; Salazar, Christine F.; Orton, David E. (eds.). Brill's New Pauly: Ark–Kas. Brill's New Pauly.
• Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière; Griffith, Guy Thompson (1972). A history of Macedonia. Vol. 2. Clarendon Press.
• Hammond, N. G. L. (1982). "Illyris, Epirus and Macedonia". In John Boardman; N. G. L. Hammond (eds.). The Cambridge Ancient History: The Expansion of the Greek World, Eighth to Sixth Centuries B.C. Vol. III (part 3) (2 ed.). Cambridge University Press.
• Hammond, N. G. L. (1994). "Illyrians and North-west Greeks". The Cambridge Ancient History Volume 6: The Fourth Century BC. Cambridge University Press: 422–443.
• Jaupaj, Lavdosh (2019). Etudes des interactions culturelles en aire Illyro-épirote du VII au III siècle av. J.-C (Thesis). Université de Lyon; Instituti i Arkeologjisë (Albanie).
• Katičić, Radoslav (1976). Ancient Languages of the Balkans. Mouton.
• Matzinger, Joachim (2018). "The lexicon of Albanian". In Klein, Jared; Joseph, Brian; Fritz, Matthias (eds.). Handbook of Comparative and Historical Indo-European Linguistics. Vol. 3. Walter de Gruyter.
• Lippert, Andreas; Matzinger, Joachim (2021). Die Illyrer: Geschichte, Archäologie und Sprache. Kohlhammer Verlag.
• Mesihović, Salmedin (2014). ΙΛΛΥΡΙΚΗ (Ilirike) (in Bosnian). Sarajevo: Filozofski fakultet u Sarajevu.
• Mesihović, Salmedin; Šačić, Amra (2015). Historija Ilira [History of Illyrians] (in Bosnian). Sarajevo: Univerzitet u Sarajevu [University of Sarajevo].
• Papazoglu, Fanula (1978). The Central Balkan Tribes in pre-Roman Times: Triballi, Autariatae, Dardanians, Scordisci and Moesians. Amsterdam: Hakkert.
• Picard, Olivier (2013). "Ilirët, kolonitë greke, monedhat dhe lufta". Iliria (in Albanian). 37: 79–97.
• Polomé, Edgar C. (1983). "The Linguistic Situation in the Western Provinces of the Roman Empire". In Wolfgang Haase (ed.). Sprache und Literatur (Sprachen und Schriften [Forts.]). Walter de Gruyter.
• Šašel Kos, Marjeta (1993). "Cadmus and Harmonia in Illyria". Arheološki Vestnik. 44: 113–136.
• Šašel Kos, Marjeta (2002). "Pyrrhus and Illyrian Kingdom(s?)". Greek Influence Along the East Adriatic Coast. Knjiga Mediterana. 26: 101–119.
• Šašel Kos, Marjeta (2004). "Mythological stories concerning Illyria and its name". In P. Cabanes; J.-L. Lamboley (eds.). L'Illyrie méridionale et l'Epire dans l'Antiquité.
• Šašel Kos, Marjeta (2003). "The Roman conquest of Dalmatia in the light of Appian's Illyrike". In Urso, Gianpaolo (ed.). Dall'Adriatico al Danubio: l'Illirico nell'età greca e romana : atti del convegno internazionale, Cividale del Friuli, 25-27 settembre 2003. I convegni della Fondazione Niccolò Canussio. ETS.
• Sassi, Barbara (2018). "Sulle faglie il mito fondativo: i terremoti a Durrës (Durazzo, Albania) dall'Antichità al Medioevo" (PDF). In Marco Cavalieri; Cristina Boschetti (eds.). Multa per aequora. Il polisemico significato della moderna ricerca archeologica. Omaggio a Sara Santoro. Fervet Opus 4 (in Italian). Vol. 2, part VII: Archeologia dei Balcani. Presses Universitaires de Louvain, with the support of Centre d’étude des Mondes antiques (CEMA) of the Université catholique de Louvain.
• Shpuza, Saimir (2017). Dyczek, Piotr (ed.). "Scodra and the Labeates. Cities, rural fortifications and territorial defense in the Hellenistic period". Novensia. Warszawa: Ośrodek Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej. 28: 41–64.
• Stallo, Jennifer (2007). Isotopic Study of Migration: Differentiating Locals and Non-Locals in Tumulus Burials from Apollonia, Albania (Thesis). University of Cincinnati.
• Stipčević, Aleksandar (1974). The Illyrians: history and culture (1977 ed.). Noyes Press.
• Stipčević, Aleksandar (1989). Iliri: povijest, život, kultura [The Illyrians: history and culture] (in Croatian). Školska knjiga.
• Stocker, Sharon R. (2009). Illyrian Apollonia: Toward a New Ktisis and Developmental History of the Colony.
• Wilkes, John J. (1992). The Illyrians. Oxford, United Kingdom: Blackwell Publishing.
• Winnifrith, Tom (2020). Nobody's Kingdom: A History of Northern Albania. Signal Books.