Ο Σταυρός (μέχρι το 1954 Βέρτουρα[1]) είναι χωριό του Διρφύων - Μεσσαπίων της Περιφερειακής Ενότητας Εύβοιας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 348 κατοίκους. Είναι κτισμένο αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 340 μ.[2] στις δυτικές παραφυάδες της Δίρφης. Απέχει 26 χιλιόμετρα από τη Χαλκίδα και 10 χιλιόμετρα από τα Ψαχνά. Κοντά στο χωριό λειτουργούν μεταλλεία της ΛΑΡΚΟ.[3]
Ιστορικά στοιχεία
Το χωριό αναφέρεται σε οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1474 με την ονομασία Vertera. Σύμφωνα με το κατάστιχο, είχε 4 σπίτια.[4] Το χωριό μέχρι το 1954 λεγόταν Βέρτουρα. Σύμφωνα με μια άποψη, το παλιό όνομα του χωριού προέρχεται από την τουρκική λέξη για το πάρε-δώσε τη σφραγίδα. Το νέο όνομα σύμφωνα με τους κατοίκους οφείλεται στο ότι για φορά για να διώξουν το χτικιό (φυματίωση) είχαν στήσει σταυρούς στο δρόμο.[3]
Το 1835 τα Βέρτουρα προσαρτήθηκαν στον δήμο Μεσσαπίων. Από το 1841 μέχρι το 1866, όταν ο δήμος Μεσσαπίων είχε καταργηθεί, υπαγόταν στον Δήμο Χαλκιδέων, αλλά με το ΦΕΚ 69Α - 03/11/1866 ο δήμος Μεσσαπίων επανασυστάθηκε. Με την κατάργηση των δήμων το 1912 ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας. Με το σχέδιο Καποδίστριας προσαρτήθηκε στον δήμο Μεσσαπίων και με το πρόγραμμα Καλλικράτης στον δήμο Διρφύων - Μεσσαπίων.[5]
Ο κεντρικός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στον Άγιο Δημητρίο. Ο ναός του Αγίου Ιωάννη βρίσκεται σε σημείο με θέα του χωριού. Κοντά στο χωριό βρίσκονται τα εξωκλήσια της Αγίας Άννας, με αγίασμα-πηγή κάτω από τον ναό, και της Αγίας Παρασκευής.[6]
