Με το όνομα παπαγάλος είναι γνωστά διάφορα είδη από δενδρόβια, ως επί το πλείστον, πουλιά που σχηματίζουν τη τάξη των Ψιττακόμορφων (Psittaciformes), η οποία χωρίζεται σε 3 οικογένειες: Κακατουίδες (Cacatuidae), Ψιττακίδες (Psittacidae) και Γλαυκοπίδες (Strigopidae). Υπάρχουν σήμερα 386 ταξινομημένα είδη παπαγάλων, που ανήκουν σε 88 γένη.[1]
Τα συναντάμε σε όλες τις ηπείρους της γης, αν και στην Ευρώπη δεν υπάρχει κανένα ενδημικό είδος, παρόλο ορισμένα είδη έχουν αναφερθεί ως ελεύθερα (feral) σε πολλές χώρες της Ευρώπης.[2] Οι παπαγάλοι απουσιάζουν επίσης εντελώς από την περιοχή της Ανταρκτικής. Στον ελλαδικό χώρο είναι γνωστοί από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όταν για πρώτη φορά ο ίδιος και άντρες από το εκστρατευτικό του σώμα έφεραν παπαγάλους. Το είδος αυτό, ονομάζεται "Αλεξανδρινό παπαγαλάκι".[3] Όσον αφορά τις Η.Π.Α. εκεί ενδέχεται να συναντήσει κανείς το Παρακίτ της Καρολίνα (Conuropsis carolinensis) ή τον χοντρόραμφο, παρόλο που τα είδη αυτά δεν ενδημούν εκεί.
Συστηματική ταξινόμηση
Προέλευση
Πατρίδα του θεωρούμενου ως πρώτου απολιθώματος παπαγάλου είναι η Ευρώπη. Το απολίθωμα χρονολογείται στην Ηώκαινο Περίοδο, που ξεκίνησε πριν από 50 εκ. χρόνια. Στην Αγγλία και στη Γερμανία έχουν ανακαλυφθεί διάφοροι σκελετοί πουλιών που έφεραν ομοιότητες με τους σημερινούς παπαγάλους αλλά υπάρχει ακόμη αβεβαιότητα καθώς το πιθανότερο είναι τα απολιθώματα αυτά να ανήκαν σε συγγενικά είδη που εξελίχθηκαν στο βόρειο ημισφαίριο και έπειτα αφανίστηκαν.
Πλέον θεωρείται ότι οι παπαγάλοι με τη μορφή που τους γνωρίζουμε σήμερα εμφανίστηκαν πριν περίπου 65 εκ. χρόνια. Αν αυτό όντως ισχύει τότε πιθανότατα δεν είχαν εξελιχθεί σε αυτόμορφα είδη.
Οι παλιότερες καταγραφές που σχετίζονται με τους σύγχρονους παπαγάλους χρονολογούνται στα 20 με 30 εκ. χρόνια πριν και προέρχονται από την Ευρώπη. Το νότιο ημισφαίριο δεν προσφέρει τόσο μεγάλο πλούτο απολιθωμάτων όσο το βόρειο, τουλάχιστον όσο αφορά απολιθώματα μεγαλύτερα των 20 εκ. ετών. Ωστόσο στο νότιο ημισφαίριο ευρέθη ένα απολίθωμα της μειόκαινου περιόδου, το οποίο ανήκει αδιαμφισβήτητα σε παπαγάλο καθώς πρόκειται για μια άνω γνάθο ολόιδια με τη γνάθο του σημερινού Κοκατού. Τα πουλιά έχουν όμως αυτιά;
Ταξινόμηση
Η τάξη των Ψιττακόμορφων περιλαμβάνει 393 είδη, που περιλαμβάνονται σε 92 γένη. Η ακόλουθη ταξινόμηση βασίζεται στην πιο πρόσφατη πρόταση από το 2012.
Υπεροικογένεια Στριγκοποίδια: Παπαγάλοι της Νέας Ζηλανδίας
Οικογένεια Νεστορίδες: 2 γένη με 2 επιζώντα (κέα και νεοζηλανδέζικο κακά) και αρκετά εξαφανισμένα είδη της Νέας Ζηλανδίας
Οικογένεια Στριγκοπίδες: το μη πετούμενο, κρισίμως κινδυνέυον κακάπο της Νέας Ζηλανδίας
Το μήκος των παπαγάλων μαζί με την ουρά τους ποικίλλει από 17 περίπου εκ. μέχρι 1 μέτρο. Ο μεγαλύτερος παπαγάλος είναι ο Υάκινθος μακάο (Anodorhynchus hyacinthinus - Ανοδόρυγχος ο υακινθίνος) με μήκος που φτάνει το 1 μέτρο. Το ράμφος τους είναι γαμψό. Ο πάνω βραχίονας είναι μεγαλύτερος και κυρτός σαν γάντζος και πολύ ισχυρός κι ο κάτω βραχίονας φαίνεται σαν χωμένος μέσα στον πάνω. Έχουν κοινά πόδια με τέσσερα δάχτυλα από τα οποία τα δύο είναι στραμμένα προς τα εμπρός και τα δύο πίσω, είναι δηλαδή ζυγοδάκτυλοι. Η διάταξη αυτή τους δίνει μεγάλη συλληπτική ικανότητα. Τα φτερά τους έχουν μεγάλο μάκρος στο άνοιγμα, που τους διευκολύνει στην πτήση και η ουρά τους έχει αρκετό μήκος. Επειδή η γλώσσα τους είναι χοντρή και σαρκώδης, τους διευκολύνει στο να αρθρώνουν λέξεις και στο να μαθαίνουν μελωδίες αλλά ακόμη σημαντικότερο ρόλο παίζουν οι φωνητικές χορδές τους, που είναι παρόμοιες με αυτές του ανθρώπου.Το φτέρωμά τους είναι κατά κανόνα πολύχρωμο με λαμπρά και εντυπωσιακά χρώματα.
Η δυνατότητα που τους δίνει η γλώσσα τους για άρθρωση και τα πολλά και εντυπωσιακά χρώματα που έχει το φτέρωμά τους τους έχουν κάνει περιζήτητους σε όλους τους λαούς από τη μακρινή αρχαιότητα. Στο Περού, στην Κίνα, στην Ινδία και αλλού τους εξημέρωναν και τους ανάτρεφαν για το φτέρωμά τους και τους χρησιμοποιούσαν για διακοσμητικούς και ψυχαγωγικούς σκοπούς.
Τα μεγάλα είδη παπαγάλων είναι κατά κανόνα μακρόβια-κάποια ζουν ως και 80-90 χρόνια αλλά και τα μικρότερα έχουν μεγάλο μέσο όρο ζωής (μερικά ως και 35 χρόνια).
Συμπεριφορά
Τα περισσότερα είδη παπαγάλων είναι τροπικά, αλλά μερικά είδη, όπως το αυστραλιανό παρακίτ, ζουν βαθιά μέσα στην εύκρατη ζώνη
Ζουν ομαδικά και στις χώρες που απαντώνται σε μεγάλο αριθμό,τα σμήνη προκαλούν τεράστιες ζημιές στις καλλιέργειες. Η τάξη των ψιττακόμορφων παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία και διαφοροποιήσεις. Οι περισσότεροι παπαγάλοι δεν παρουσιάζουν διμορφία ανάλογα με το φύλο, φωλιάζουν σε κουφάλες και παρουσιάζουν μεγάλη κοινωνικότητα. Ωστόσο υπάρχουν και εξαιρέσεις όπως ο παπαγάλος Εκλεκτός (Eclectus roratus - Εκλεκτός ο ριγμένος) που παρουσιάζει διμορφία ανάλογα με το φύλο, το Κακάπο της Νέας Ζηλανδίας (Strigops habroptila - Γλαύκοψ η αβρόπτιλος), που δεν πετά, είναι νυκτόβιο και είναι το μόνο είδος με διαφορετική συμπεριφορά κατά την περίοδο αναπαραγωγής. Τα αρσενικά προσεγγίζουν τα θηλυκά ανταγωνιζόμενα μεταξύ τους και ο δεσμός που δημιουργείται μεταξύ αρσενικού και θηλυκού είναι βραχύβιος και λήγει μετά το ζευγάρωμα. Οι παπαγάλοι είναι μονογαμικά ζώα και ιδιαίτερα τα μεγαλύτερα είδη, που επιλέγουν το ταίρι τους προσεκτικά και δένονται μαζί του για μια ζωή. Επιπλέον, σε πολλά είδη, όπως στα Κοκατίλ (Nymphicus hollandicus - Νυμφικός ο ολλανδικός) συμμετέχει και το αρσενικό στην ανατροφή των μικρών. Μαζί με την οικογένεια των κορακιδών, οι παπαγάλοι θεωρούνται τα ευφυέστερα πουλιά. Εξυπνότερος όλων είναι ο Γκρίζος Αφρικανός, που είναι και ο πιο γνωστός «ομιλητής». Έρευνες έχουν δείξει ότι δεν μιμείται απλώς την ανθρώπινη ομιλία αλλά συνδέει λέξεις με έννοιες και την εξωτερική πραγματικότητα.
Παραπομπές
↑PSITTACIFORMES, www.zoonomen.net. Τελευταία ενημέρωση: 3 Ιανουαρίου 2011
