PROFILPELAJAR.COM

Ογδοηκονταετής πόλεμος
Χρονολογία	1568-1648
Τόπος	Κάτω Χώρες
Έκβαση	Δημιουργία της Ολλανδίας
Αντιμαχόμενοι
Ολλανδική Δημοκρατία	Ισπανική Αυτοκρατορία
Ηγετικά πρόσωπα
Γουλιέλμος ο Σιωπηλός, Μορίς του Νασσάου	Φίλιππος Β' της Ισπανίας

Ο Ογδοηκονταετής πόλεμος ή Ολλανδικός πόλεμος της ανεξαρτησίας (1568-1648) ήταν πόλεμος που διεξήχθη ανάμεσα στις 17 επαρχίες των Κάτω Χωρών και στην Ισπανία. Η κατάληξή του ήταν η δημιουργία του Ολλανδικού κράτους.

Το διάστημα 1568-1581 μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη φάση του πολέμου καθώς οδήγησε στην de facto δημιουργία του Ολλανδικού κράτους, ενώ το διάστημα μέχρι το 1648 μπορεί να θεωρηθεί ως ο αγώνας για τη διεθνή αναγνώριση του. Κατά τη διάρκεια του πολέμου η Ολλανδία εξελίχθηκε σε μεγάλη ναυτική και οικονομική δύναμη και έθεσε της βάσεις για τη δημιουργία της μεγάλης αποικιακής δύναμης των επομένων ετών. Η παραμονή των νοτιότερων επαρχιών σε ισπανικό έλεγχο οδήγησε σε μετακίνηση της οικονομικής και πνευματικής ελίτ του νότου στον βορά συμβάλλοντας στην περαιτέρω ανάπτυξή του.

Ιστορικό υπόβαθρο

Στα μέσα του 16ου αιώνα η περιοχή των Κάτω Χωρών αποτελούσε τμήμα του Δουκάτου της Βουργουνδίας και αυτό με τη σειρά του τμήμα της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων. Μία σειρά γάμων είχε μετατρέψει το Δουκάτο της Βουργουνδίας σε μία εκτεταμένη περιοχή μεταξύ της Ελβετίας και της Φλάνδρας. Το 1482 κληρονομήθηκε στον οίκο των Αψβούργων. Το 1519 ο Αψβούργος αυτοκράτορας Κάρολος Κουίντος υπήρξε κληρονόμος του οίκου της Ισπανίας με αποτέλεσμα οι κτήσεις των Αψβούργων να εκτείνονται σε ένα μεγάλο τμήμα της Ευρώπης καθώς και της Αμερικής. Τα επόμενα χρόνια όμως άρχισε η παρακμή της απέραντης αυτοκρατορίας. Οι πόλεμοι στην Ιταλία εναντίον της Γαλλίας, στη Μεσόγειο εναντίον των Οθωμανών, στην Αμερική με τους Άγγλους και τους πειρατές και οι πόλεμοι εναντίον των προτεσταντικών γερμανικών πριγκηπάτων, οδήγησαν σε σταδιακή παρακμή την Αυτοκρατορία.

Τα γεγονότα πριν την εξέγερση

Για να στερεώσει την εξουσία του στην περιοχή των Κάτω Χωρών ο βασιλιάς Φίλιππος Β της Ισπανίας τοποθέτησε στη θέση του διοικητή της περιοχής την ξαδέλφη του Μαργαρίτα της Πάρμας και παράλληλα διατηρούσε άτομα της εμπιστοσύνης του στο Συμβούλιο των Κρατών, το διοικητικό όργανο των 17 επαρχιών των Κάτω Χωρών. Το 1558 η οικονομική κρίση που έπληξε την Αυτοκρατορία των Αψβούργων, οδήγησε σε αύξηση της φορολογίας προκαλώντας την πρώτη αντίδραση στην περιοχή. Μερικοί από τους ισχυρότερους ευγενείς των Κάτω Χωρών συνασπίστηκαν κατά του Φιλίππου. Την ίδια περίοδο σημειώθηκε εξάπλωση του Καλβινισμού. Το 1566 εικονοκλάστες Καλβινιστές προχώρησαν σε επιθέσεις και βανδαλισμούς εναντίον καθολικών μοναστηριών και εκκλησιών, έχοντας και την υποστήριξη πολλών ευγενών. Ο Φίλιππος για να σταματήσει τις επιθέσεις απέστειλε τον Δούκα της Άλβας με σημαντικό στρατό να επιβάλλει την τάξη. Ο Δούκας της Άλβας ανέλαβε την εξουσία καταργώντας όλες τις υπόλοιπες αρχές. Υπήρξε σκληρότατος και εγκαθίδρυσε καθεστώς τρομοκρατίας προκαλώντας γενικό ξεσηκωμό του πληθυσμού. Το 1568 ο ισχυρότερος Ολλανδός ευγενής ο Γουλιέλμος Α΄ της Οράγγης, πέρασε από τη Γερμανία στην Ολλανδία με σημαντικό στρατό για να αντιμετωπίσει τον Δούκα της Άλβας.

Πρώτη φάση του πολέμου

Στον πόλεμο που ξέσπασε οι Ολλανδοί υποστηρίχθηκαν εκτός από τους προτεστάντες Γερμανούς, από του Γάλλους και τους Άγγλους που επιδίωκαν φθορά της αυτοκρατορίας των Αψβούργων. Υποστήριξη βρήκαν επίσης στους Οθωμανούς. Μέχρι το 1571 οι διαμάχες ήταν αμφίρροπες. Τότε όμως ο Δούκας της Άλβας επέβαλλε έναν βαρύ φόρο για να ενισχύσει οικονομικά τις στρατιωτικές του δυνάμεις και αυτό είχε ως συνέπεια να ενώσει τους καλβινιστές και του καθολικούς των Κάτω Χωρών εναντίον του. Το 1572 η Ελισάβετ της Αγγλίας παρενέβη στον πόλεμο υπέρ των επαναστατών οδηγώντας σε επικράτηση της επανάστασης.

Στο επόμενο διάστημα οι περισσότερες επαρχίες προσχώρησαν στην επαναστατική κυβέρνηση και λίγες παρέμεναν σε ισπανικό έλεγχο. Σύντομα όμως αναπτύχθηκε διχόνοια ανάμεσα στους Ολλανδούς, μεταξύ καλβινιστών και καθολικών. Ο Γουλιέλμος Α΄ της Οράγγης τάχθηκε με το μέρος των Καλβινιστών οι οποίοι ήταν σκληρότεροι πολέμιοι της ισπανικής εξουσίας.

Το 1575 η Ισπανία κήρυξε χρεοκοπία. Ο στρατός στην Ολλανδία παραμένοντας απλήρωτος στασίασε και έτσι οι Ολλανδοί έμειναν απόλυτοι κύριοι της περιοχής τους. Οι 17 επαρχίες ενώθηκαν καταλήγοντας σε μία μεταξύ τους συμφωνία, γνωστή ως Ειρήνευση της Γάνδης. Ένα χρόνο μετά οι Ισπανοί απέστειλαν νέες στρατιωτικές δυνάμεις. Το 1579 οι επαρχίες του νότου όπου πλειοψηφούσαν οι καθολικοί αποσχίστηκαν από την ένωση του Γκεντ και σχημάτισαν την Ένωση του Αρράς, η οποία αναγνώρισε την ισπανική εξουσία. Σε απάντηση στην ένωση αυτή οι επαρχίες του βορά σχημάτισαν την Ένωση της Ουτρέχτης.

Το 1581 οι επαρχίες του βορά προχώρησαν σε αποκήρυξη της ισπανικής εξουσίας και ανακήρυξαν τον Γουλιέλμο κληρονομικό ηγεμόνα τους. Η προσπάθεια να αναζητήσουν βασιλιά από τους οίκους της Αγγλίας και της Γαλλίας δεν είχε αποτέλεσμα.

Δεύτερη φάση του πολέμου

Μετά την αποκήρυξη της εξουσίας της από τους Ολλανδούς, η Ισπανία απέστειλε νέες δυνάμεις για την ανακατάληψη των Κάτω Χωρών. Το 1584 ο Γουλιέλμος ο Σιωπηλός δολοφονήθηκε και τον διαδέχτηκε ο γιος του ο (Μαυρίκιος) Μορίς του Νασσάου. Οι Ισπανικές δυνάμεις κατάφεραν να ανακτήσουν κάποιες περιοχές τις νότιες Κάτω Χώρες. Το 1585 κατέλαβαν την Αμβέρσα. Οι Ολλανδοί τότε ζήτησαν υποστήριξη από την Αγγλία. Ο πόλεμος που είχε ήδη κηρύξει η Γαλλία εναντίον των Ουγενότων, καθιστούσε αδύνατη την υποστήριξη από τη Γαλλία. Η Αγγλία απέστειλε στρατιωτικές δυνάμεις να ενισχύσουν τους Ολλανδούς. Ταυτόχρονα αναμίχθηκε σε πόλεμο με την Ισπανία. Η Ανίκητη Αρμάδα που απέστειλαν οι Ισπανοί για να κατατροπώσουν την Αγγλία βυθίστηκε από τον αγγλικό στόλο.

Τα γεγονότα ευνόησαν τους Ολλανδούς που άρχισαν να σημειώνουν επιτυχίες. Οι Ολλανδοί ευνοήθηκαν επίσης από τον Ισπανογαλλικό πόλεμο που διεξήχθη στο διάστημα 1595-1598 και προκάλεσε νέα χρεοκοπία της Ισπανίας. Η κακή οικονομική κατάσταση της Ισπανίας είχε ως συνέπεια τις συνεχείς εξεγέρσεις των στρατιωτών που δεν πληρώνονταν. Όσο οι Ισπανοί ταλανίζονταν από σοβαρά προβλήματα οι Ολλανδοί υπό την ηγεσία του Μορίς του Νασσάου επέκτειναν τα εδάφη τους. Οι Ισπανοί κατάφεραν να διατηρήσουν τον έλεγχο στον νότο και οι δύο πλευρές οδηγήθηκαν το 1609 στην υπογραφή ανακωχής που διήρκεσε δώδεκα έτη.

Τρίτη φάση του πολέμου

Η Ολλανδία δεν έμεινε ανεπηρέαστη από τον Τριακονταετή πόλεμο που είχε ξεσπάσει στην Ευρώπη το 1618. Η έντονη θρησκευτική διαμάχη μεταξύ των βόρειων και των νότιων Κάτω Χωρών άλλα και ο ανταγωνισμός για την ίδρυση αποικιών οδήγησε σε αναζωπύρωση του πολέμου το 1621, δώδεκα χρόνια μετά την υπογραφή ανακωχής. Το 1622 οι Ισπανοί κατέλαβαν την Μπρέντα άλλα λίγα χρόνια αργότερα οι Ολλανδοί κατέλαβαν το Φένλο και το Μάαστριχτ. Απέτυχαν όμως να επεκταθούν νοτιότερα καθώς δεν συνάντησαν υποστήριξη από τον καθολικό πληθυσμό των περιοχών αυτών.

Στο διάστημα αυτό υπήρξαν συγκρούσεις των στόλων των δύο χωρών σε περιοχές που οι Ολλανδοί προσπαθούσαν να διεισδύσουν αποικιακά. Ναυτικές συγκρούσεις υπήρξαν στην Καραϊβική και στη νοτιοανατολική Ασία. Στη φάση αυτή οι Ολλανδοί άρχισαν να αποικίζουν νησιά της Καραϊβικής, την Κεϋλάνη, τη Φορμόζα κλπ.

Το 1639 οι Ισπανοί απέστειλαν μία πανίσχυρη ναυτική και στρατιωτική δύναμη για να υποτάξουν τους Ολλανδούς η οποία απέτυχε. Πλέον οι Ισπανοί αδυνατούσαν να αντιμετωπίσουν τους Ολλανδούς. Με τη Συνθήκη της Βεστφαλίας που σήμανε και τη λήξη του τριακονταετούς πολέμου, η Ολλανδία αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητο κράτος. Την αποτελούσαν οι επτά επαρχίες που κατείχε η Ολλανδία στο τέλος της δεύτερης φάσης του πολέμου (Ολλανδία, Ζηλανδία, Ουτρέχτη, Γκέλντερς, Οφεράισσελ, Φρίσλαντ και Γκρόνινγκεν) και τρεις ακόμα που προστέθηκαν στην τελευταία φάση και για τις οποίες υπήρξε ξεχωριστό διοικητικό καθεστώς (Βόρεια Βραβάντη, Ζηλανδική Φλάνδρα και Μάαστριχτ). Τα επόμενα χρόνια η Ολλανδία εξελίχθηκε σε νέα παγκόσμια δύναμη. Η άνοδός της την έφερε σύντομα σε σύγκρουση με την Αγγλία. Το 1652 ξέσπασε ο Πρώτος Αγγλοολλανδικός πόλεμος που διήρκεσε μέχρι το 1654.

Πηγές

Gelderen, M. van (2002), The Political Thought of the Dutch Revolt 1555–1590, Cambridge University Press, ISBN 0-521-89163-9
Glete, J. (2002),War and the State in Early Modern Europe. Spain, the Dutch Republic and Sweden as Fiscal-Military States, 1500–1660, Routledge, ISBN 0-415-22645-7
Israel, Jonathan (1989), Dutch Primacy in World Trade, 1585–1740, Clarendon Press, ISBN 0-19-821139-2
Israel, Jonathan (1990), Empires and Entrepôts: The Dutch, the Spanish Monarchy, and the Jews, 1585–1713, Continuum International Publishing Group, ISBN 1-85285-022-1
Israel, Jonathan (1995), The Dutch Republic: Its Rise, Greatness, and Fall 1477–1806, Clarendon Press, Oxford, ISBN 0-19-873072-1
Koenigsberger, H.G. (2001), Monarchies, States Generals and Parliaments: The Netherlands in the Fifteenth and Sixteenth Centuries, Cambridge University Press, ISBN 9780521803304
Parker, G. (2004) The Army of Flanders and the Spanish Road 1567–1659. Second edition. Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-54392-7 paperback
Tracy, J.D. (2008), The Founding of the Dutch Republic: War, Finance, and Politics in Holland 1572–1588, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-920911-8