Ο Νικολάι Αλεκσάντροβιτς Κόζυρεφ (ρωσικά: Никола́й Алекса́ндрович Ко́зырев‎‎, 2 Σεπτεμβρίου 1908 – 27 Φεβρουαρίου 1983) ήταν Ρώσος/Σοβιετικός αστρονόμος, φυσικός και αστροφυσικός.

Ο Κόζυρεφ γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη και πριν συμπληρώσει το εικοστό έτος της ηλικίας του είχε αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο της πόλης. Το 1931 άρχισε να εργάζεται στο Αστεροσκοπείο του Πούλκοβο. Παρότι είχε θεωρηθεί ένας από τους πολλά υποσχόμενους αστροφυσικούς στη Ρωσία, ο Κόζυρεφ υπήρξε θύμα των σταλινικών εκκαθαρίσεων στο αστεροσκοπείο. Αυτές, που άρχισαν από τις κατηγορίες ενός ενοχλημένου μεταπτυχιακού φοιτητή, είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο των περισσότερων εργαζομένων στο ίδρυμα. Ο Κόζυρεφ συνελήφθηκε τον Νοέμβριο του 1936 και καταδικάσθηκε σε δεκαετή φυλάκιση για «αντεπαναστατική δραστηριότητα». Τον Ιανουάριο του 1941 προστέθηκαν στην ποινή του άλλα 10 χρόνια για «εχθρική προπαγάνδα». Στη φυλακή τού επιτρεπόταν να εργάζεται σε δουλειές μηχανικού. Τελικώς, χάρη στις προσπάθειες των συναδέλφων του, αποφυλακίσθηκε πρόωρα, τον Δεκέμβριο του 1946.^[3]. Εξαιτίας της περιπέτειάς του αυτής, ο Κόζυρεφ αναφέρεται στο γνωστό βιβλίο Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ του Α. Σολζενίτσιν^[4].

Κατά τη διάρκεια της φυλακίσεώς του, ο Κόζυρεφ ασχολήθηκε με την καθαρώς θεωρητική φυσική και το ζήτημα της ενεργειακής πηγής των αστέρων, για το οποίο ανέπτυξε μία θεωρία. Αλλά εξαιτίας της απομονώσεώς του δεν γνώριζε για την ανακάλυψη της πυρηνικής ενέργειας. Μετά την απελευθέρωσή του αρνήθηκε να πιστέψει τη θεωρία ότι οι αστέρες αποκτούν την ενέργεια που ακτινοβολούν από πυρηνική σύντηξη.

Ο Κόζυρεφ ήταν ένας τολμηρός διανοητής και τον σέβονταν πολλοί εξέχοντες επιστήμονες της εποχής του (οι Αρκάντι Κουζμίν, Βασίλι Μόροζ και Ιώσηφ Σκλόφσκι είχαν όλοι τους εκφρασθεί επαινετικά για αυτόν), παρότι το έργο του ήταν συχνά πολύ αμφισβητήσιμο. Ο Κόζυρεφ έζησε και την υπόλοιπη ζωή του στο Λένινγκραντ (Αγία Πετρούπολη), όπου και απεβίωσε σε ηλικία 74 ετών.

Σήμερα ο Κόζυρεφ είναι γνωστότερος για τις παρατηρήσεις του σχετικώς με τα παροδικά σεληνιακά φαινόμενα στον κρατήρα Αλφόνσο της Σελήνης. Το 1958 παρατήρησε μία λευκή κηλίδα στο εσωτερικό του κρατήρα και ένα φάσμα της περιοχής φάνηκε να αποκαλύπτει την ύπαρξη ενός νέφους σωματιδίων άνθρακα. Η παρατήρηση του Κόζυρεφ υπήρξε η πρώτη του είδους και φάνηκε να στηρίζει την άποψη ότι η Σελήνη ήταν ηφαιστειακώς ενεργή^[5].

Την ίδια δεκαετία ο Κόζυρεφ πραγματοποίησε τις πρώτες μετρήσεις του ορατού και υπεριώδους φάσματος της Αφροδίτης. Ο υπολογισμός του της θερμικής ισορροπίας του πλανήτη αυτού αμφισβήτησε την τότε διαδεδομένη θεωρία ότι τα νέφη της Αφροδίτης αποτελούνταν από σκόνη. Ο Κόζυρεφ υπεστήριξε ότι η ενέργεια που απορροφούσε η ανώτερη ατμόσφαιρα δημιουργούσε θυελλώδεις ανέμους στα μεγάλα ύψη, αλλά στην επιφάνεια του πλανήτη θα επικρατούσε νηνεμία και μισοσκόταδο.

Εξαιτίας των δημοσιεύσεών του στη θεωρητική φυσική («αιτιακή μηχανική» και θεωρία του χρόνου) ο Κόζυρεφ έγινε μία από τις πλέον αμφιλεγόμενες μορφές στην ιστορία της ρωσικής επιστήμης. Η συζήτηση σχετικώς με αυτή τη θεωρία μεταφέρθηκε και στην Πράβντα το 1959, με την κριτική ορισμένων από τους κορυφαίους φυσικούς της ΕΣΣΔ, όπως του Ιγκόρ Ταμ. Τον Ιανουάριο του 1960 η Σοβιετική Ακαδημία Επιστημών και το Γραφείο Φυσικομαθηματικών Επιστημών διόρισαν μία επιτροπή για να επιλύσουν τη διένεξη. Τα εννέα μέλη της επιτροπής έπρεπε να διερευνήσουν τη θεωρία, τα πειραματικά δεδομένα και το ειδικό θέμα της «πλανητικής ασυμμετρίας», το οποίο ο Κόζυρεφ ισχυριζόταν πως οφειλόταν σε ένα «γυρο-βαρυτικό φαινόμενο πλάτους». Τα πορίσματά τους ήταν τα εξής:

1. Η θεωρία δεν βασίζεται σε παραδεκτή και καθαρά διατυπωμένη αξιωματική θεμελίωση, ενώ τα συμπεράσματά της δεν εξάγονται με επαρκώς αυστηρές λογικές ή μαθηματικές μεθόδους.
2. Η ποιότητα και η ακρίβεια των εργαστηριακών πειραμάτων δεν επιτρέπει την εξαγωγή συγκεκριμένων συμπερασμάτων ως προς τη φύση του φαινομένου.
3. Ελέγχοντας την ασυμμετρία στο σχήμα των μεγάλων πλανητών από μετρήσεις των φωτογραφιών τους, προέκυψε ότι δεν είναι διακρίσιμη στον Κρόνο. Στην περίπτωση του Δία το συμπέρασμα είναι ότι η ασυμμετρία οφείλεται στην ασύμμετρη διάταξη των ζωνών του δίσκου και δεν πρόκειται για γεωμετρική ασυμμετρία του ίδιου του πλανήτη.

(Οι τίτλοι δίνονται σε μετάφραση.)

• N.A. Kozyrev, «Επί του τεφρώδους φωτός της Αφροδίτης», Izvestiya Krymskoi Astrofizicheskoi Observatorii, τόμος 12
• N.A. Kozyrev: «Μοριακή απορρόφηση στο ιώδες φάσμα της Αφροδίτης», Izvestiya Krymskoi Astrofizicheskoi Observatorii, τόμος 12
• N.A. Kozyrev: Επιλεγμένα έργα, έκδ. Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Λένινγκραντ, 1991, 488 σελίδες
• N.A. Kozyrev και V.V. Nasonov: «Επί ορισμένων ιδιοτήτων του χρόνου που ανακαλύφθηκαν από αστρονομικές παρατηρήσεις», στο Problemy issledovaniya vselennoi, 1980
• N.A. Kozyrev: Η δυνατότητα πειραματικής μελέτης των ιδιοτήτων του χρόνου, Pulkovo, Σεπτέμβριος 1967 (διαθέσιμο κείμενο Αρχειοθετήθηκε 2014-06-25 στο Wayback Machine.)
• N.A. Kozyrev: «Πηγές της αστρικής ενέργειας και η θεωρία της εσωτερικής συστάσεως των αστέρων», Στο: Progress in Physics, 2005, τόμος 3, σσ. 61-99.

Τον Σεπτέμβριο του 1969 η Διεθνής Αστροναυτική Ακαδημία (IAA με έδρα το Παρίσι) απένειμε στον Νικολάι Κόζυρεφ μετάλλιο «για αξιοσημείωτες τηλεσκοπικές και φασματικές παρατηρήσεις φωτεινών φαινομένων πάνω στη Σελήνη, που υποδεικνύουν ότι η Σελήνη παραμένει ένα ενεργό ουράνιο σώμα».

Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους η «Κρατική Επιτροπή Ζητημάτων Ανακαλύψεων και Εφευρέσεων» στο υπουργικό συμβούλιο της ΕΣΣΔ απένειμε στον N. Κόζυρεφ ένα τιμητικό δίπλωμα «για την ανακάλυψη τεκτονικής δραστηριότητας στη Σελήνη».

• Ο αστεροειδής 2536 Κόζυρεφ (Kozyrev), που ανακαλύφθηκε το 1939 (η ονομασία δόθηκε μεταγενέστερα).
• Ο κρατήρας Κόζυρεφ στην αόρατη πλευρά του νότιου ημισφαιρίου της Σελήνης.

Το κάτοπτρο Κόζυρεφ είναι μία διάταξη από επιφάνειες σπειροειδούς σχήματος κατασκευασμένες από ανακλαστικό υλικό (αλουμίνιο ή και γυαλί), οι οποίες, σύμφωνα με μία υπόθεση του Νικολάι Κόζυρεφ, μπορούν να εστιάζουν διαφορετικούς τύπους ακτινοβολίας όπως ένας μεγεθυντικός φακός, ακόμα και άγνωστες ακτίνες από βιολογικά όντα, που είναι αντικείμενο της παραψυχολογίας. Κάτοπτρα Κόζυρεφ χρησιμοποιήθηκαν σε πειράματα για την εξωαισθητηριακή αντίληψη (ESP) που έγιναν στο Ινστιτούτο Πειραματικής Ιατρικής της Σιβηρίας, τμήμα της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.^[6]

• Margerison Dr. T.: Causal Mechanics - The Russian Scientific Dispute, New Scientists, Λονδίνο, 26 Νοεμβρίου 1959
• Akimov, A.E., Shipov, G. I.: Torsion fields and their experimental manifestations, 1996 (διαθέσιμο κείμενο σε html)
• Mishin, Alexander M.: The Ether Model as Result of the New Empirical Conception, International Academy of MegaSciences, Αγία Πετρούπολη (διαθέσιμο κείμενο σε html)
• Levich, A.P.: A Substantial Interpretation of N.A. Kozyrev’s Conception of Time. World Scientific, 1996, σσ. 1-42
• A.E. Akimov, G.U. Kovalchuk, V.G. Medvedev, V.K. Oleinik, A.F. Pugach: The preliminary results of astronomical observations of the sky with N.A. Kozyrev's method, Chief astronomical observatory of Ukraine Acad.of Sciences, Κίεβο 1992
• Ostrander, S. και Schroeder, L.: Psychic Discoveries Behind the Iron Curtain, Prentice-Hall Inc., Englewood Cliffs, N.J., 1970
• Hellmann, A.: Aspekte der Zeit- und Äthertheorie, 2006
• Lavrentiev, M.M., Yeganova, I.A., Lutset, M.K. & Fominykh, S.F. (1990): «On distant influence of stars on resistor», Doklady Physical Sciences, τόμος 314 (2), σσ. 368-370.
• Lavrentiev, M.M., Gusev, V.A., Yeganova, I.A., Lutset, M.K. & Fominykh, S.F. (1990): «On the registration of true Sun position», Doklady Physical Sciences, τόμος 315 (2), σσ. 368-370.
• Lavrentiev, M.M., Yeganova, I.A., Lutset, M.K. & Fominykh, S.F. (1991): «On the registration of substance respond to external irreversible process», Doklady Physical Sciences, τόμος 317 (3), σσ. 635-639.
• Lavrentiev, M.M., Yeganova, I.A., Medvedev, V.G., Oleynik, V.K. & Fominykh, S.F. (1992): «On the scanning of star sky by Kozyrev’s detecting unit». Doklady Physical Sciences, τόμος 323 (4), σσ. 649-652.
• Levich, A.P. (1995): «Generating Flows and a Substantional Model of Space-Time», Gravitation and Cosmology, τόμ. 1 (3), σσ. 237-242

• Χρόνος

• Νικολάι Αλεκσάντροβιτς Κόζυρεφ: Επιλεγμένα έργα, online αντίγραφο του βιβλίου (στη ρωσική γλώσσα) με φωτογραφία του Κόζυρεφ
• Οι παρατηρήσεις του σεληνιακού κρατήρα Αλφόνσου από τον Κόζυρεφ (1959)
• Η δυνατότητα πειραματικής μελέτης των ιδιοτήτων του χρόνου Αρχειοθετήθηκε 2016-02-29 στο Wayback Machine. σε αρχείο .txt
• A SUBSTANTIAL INTERPRETATION OF N.A.KOZYREV’S CONCEPTION OF TIME
• V. KAZNACHEEV - Τα κάτοπτρα Κόζυρεφ
• RU2122446 - Το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για το κάτοπτρο Κόζυρεφ - «συσκευή για την αποκατάσταση των ψυχοσωματικών ασθενειών του ανθρώπου» Αρχειοθετήθηκε 2014-01-16 στο Wayback Machine.
• Τα κάτοπτρα Κόζυρεφ και οι ηλεκτρομαγνητικές μηδενικές ζώνες: Σκέψεις πάνω στη ρωσική κοσμική επιστήμη». Μια συνέντευξη με τον Α.Β. Τροφίμοφ