Καθεδρικός Ναός της Μπουρζ
Cathédrale Saint-Étienne de Bourges
Είδος	καθεδρικός ναός της Καθολικής Εκκλησίας[1]
Αρχιτεκτονική	κλασική γοτθική αρχιτεκτονική
Διεύθυνση	place Étienne-Dolet
Γεωγραφικές συντεταγμένες	47°4′56″N 2°23′57″E
Θρήσκευμα	Καθολικισμός[2]
Θρησκευτική υπαγωγή	ρωμαϊοκαθολική αρχιεπισκοπή της Μπουρζ
Διοικητική υπαγωγή	Μπουρζ[1][3]
Χώρα	Γαλλία[1][3]
Έναρξη κατασκευής	1195
Προστασία	κατηγοριοποιημένο ιστορικό μνημείο στη Γαλλία (από 1862)[1], τμήμα μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς (από 1998) και Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς (από 1992)
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Συντεταγμένες: 47°4′56.0″N 2°23′57.0″E / 47.082222°N 2.399167°E / 47.082222; 2.399167

Ο Καθεδρικός Ναός της Μπουρζ ( Γαλλικά: Cathédrale Saint-Étienne de Bourges)^[4] είναι μια Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, που βρίσκεται στη Μπουρζ, Γαλλία. Ο καθεδρικός ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Στέφανο και είναι η έδρα του Αρχιεπισκόπου της Μπουρζ . Χτισμένο πάνω σε μια παλαιότερη Ρωμανική εκκλησία από το 1195 έως το 1230, είναι σε μεγάλο βαθμό  Γοτθικού ρυθμού και χτίστηκε περίπου την ίδια εποχή με τον καθεδρικό ναό της Σαρτρ. Ο καθεδρικός ναός είναι ιδιαίτερα γνωστός για το μεγάλο μέγεθος και την ενότητα του εσωτερικού χώρου, την προοπτική των πλευρικών τοίχων, τη γλυπτική διακόσμηση των πυλών και τη μεγάλη συλλογή βιτρώ του 13ου αιώνα. Το 1862 ανακηρύχθηκε Ιστορικό Μνημείο και το 1992  Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Ο Καθεδρικός Ναός της Μπουρζ αποτελεί σπουδαίο δείγμα της εξέλιξης της γοτθικής αρχιτεκτονικής και είναι ένα σύμβολο της δύναμης του Χριστιανισμού στη μεσαιωνική Γαλλία.^[5][6][7]

Η περιτοιχισμένη πόλη Avaricum, η πρωτεύουσα της γαλλικής φυλής των Bituriges, κατακτήθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα το 54 π.Χ. και έγινε η πρωτεύουσα της γαλλορωμαϊκής επαρχίας της Ακουιτανίας. Ο Χριστιανισμός εισήχθη από τον Άγιο Ουρσίνο της Μπουρζ περίπου το 300 μ.Χ.. Μία εκκλησία αφιερωμένη στον πρωτομάρτυρα Στέφανο χτίστηκε εκεί γύρω στα 300 μ.Χ. Ο Καρλομάγνος ενοποίησε το Μπερί και έκανε την Μπουρζ πρωτεύουσα της Ακουιτανίας.^[6] Ένα "υπέροχο" εκκλησιαστικό κτήριο αναφέρεται στον Γρηγόριο του Τουρ στον 6ο αιώνα. Τον 9ο αιώνα, ο Raoul de Turenne ανακατασκεύασε το παλαιότερο κτήριο. Μεταξύ 1013 και 1030 ένας νέος και μεγαλύτερος καθεδρικός ναός κατασκευάστηκε από τον Επίσκοπο Gauzelin. Όπως και οι παλαιότερες εκκλησίες, χτίστηκε ενάντια στο τείχος της πόλης, και τα υπολείμματα της βρίσκονται κάτω από τον παρόντα καθεδρικό ναό.

Το 1100 περίπου, ο Βασιλιάς Φίλιππος Β' της Γαλλίας πρόσθεσε την Μπουρζ και την επαρχία του στο αναπτυσσόμενο βασίλειο του.  Το 1145 ο γιος του Λουδοβίκος VII της Γαλλίας παρουσίασε τη νέα του σύζυγο Ελεονώρα της Ακουιτανίας και στέφθηκε επίσημα βασίλισσα της Γαλλίας στον παλιό γοτθικό καθεδρικό ναό στην Μπουρζ. Ξεκινώντας από το 1150 περίπου, ο Αρχιεπίσκοπος Pierre de La Châtre διεύρυνε τον παλιό καθεδρικό ναό με την προσθήκη δύο νέων παράπλευρων διαδρόμων, έναν σε κάθε πλευρά, το καθένα με δύο ρωμανικές πύλες, και σχεδίαζε επίσης την ανοικοδόμηση του δυτικού μετώπου.

Υπό έναν νέο αρχιεπίσκοπο, Henri de Sully, ξεκίνησε ένα πιο φιλόδοξο οικοδομικό πρόγραμμα. Το 1181–82 ο Βασιλιάς Φίλιππος Αύγουστος Β' επέτρεψε την κατασκευή τμημάτων παλιών προμαχώνων με θέα στην πόλη. Ένα έγγραφο από τον Επίσκοπο, Henry de Sully, έδειξε την ολική ανοικοδόμηση του καθεδρικού ναού το 1195.^[8]  Το πρώτο έργο περιελάμβανε την οικοδόμηση χαμηλότερης εκκλησίας σε χώρο έξι μέτρων βάθος, όπου ήταν οι παλιές προμαχώνες. Αυτή η δομή ολοκληρώθηκε περίπου στο 1200. Χρησίμευσε ως βάση για το επόμενο τμήμα, το chevet ή το ανατολικό άκρο, το οποίο ολοκληρώθηκε περίπου το 1206. Στη συνέχεια, το έργο προεκτάθηκε  προς τα δυτικά, από την αψίδα έως τον χορό. Ο αρχιεπίσκοπος Henri de Sully πέθανε το 1199 πριν την ολοκλήρωση του ναού. Η κατασκευή του ναού συνεχίστηκε και κατά τη διάρκεια της θητείας του νέου αρχιεπισκόπου (Guillaume de Dangeon) μέχρι το θάνατό του το 1209.^[9]

Ο καθεδρικός ναός ξεκίνησε περίπου την ίδια εποχή  με τον καθεδρικό ναό της Σαρτρ, αλλά το βασικό σχέδιο ήταν πολύ διαφορετικό. Ενώ στον καθεδρικό ναό της Σαρτρ και σε άλλους Γοτθικούς καθεδρικούς ναούς οι δύο παράπλευροι διάδρομοι είχαν το ίδιο ύψος με το κεντρικό κλίτος, στη Μπουρζ οι παράπλευροι διάδρομοι είχαν διαφορετικά ύψη, ανεβαίνοντας σε βήματα από τον εξωτερικό διάδρομο προς το κέντρο. Το παλιό κεντρικό κλίτος διατηρήθηκε για αρκετό καιρό, για να επιτρέψει τη λατρεία έως ότου ο νέος χορός ολοκληρώθηκε περίπου το 1214. Το κεντρικό κλίτος ολοκληρώθηκε μεταξύ των ετών 1225-1250.^[10] Ο καθεδρικός ναός ήταν αρκετά ολοκληρωμένος μέχρι το 1225 ώστε να είναι σε θέση να φιλοξενήσει ένα μεγάλο συμβούλιο για την καταδίκη της αίρεσης των Καθαρών. Οι περισσότερες εργασίες του ναού ολοκληρώθηκαν μέχρι το 1235, με την εγκατάσταση παραπετάσματος με τον Εσταυρωμένο, η οποία χώρισε το χορό από το κεντρικό κλίτος.

Το επόμενο βήμα ήταν η κατασκευή του ξύλινου σκελετού για την οροφή, πάνω από το θολωτό ταβάνι. Αυτό διήρκεσε από το 1140 έως το 1155 και απαιτούσε ξυλεία από εννιακόσιες βελανιδιές. Συνεχίστηκε η κατασκευή της στέγης μέχρι το 1259, όταν μια πυρκαγιά προκάλεσε σοβαρές ζημιές. Η κατασκευή του νότιου πύργου σταμάτησε, πιθανώς χωρίς προειδοποίηση, και οι εργασίες σταμάτησαν επίσης στον βόρειο πύργο.

Μέχρι το 1259 ο καθεδρικός ναός είχε σχεδόν τελειώσει, μόλις εξήντα τρία χρόνια από την αρχή του, χρόνος ρεκόρ για έναν γοτθικό καθεδρικό ναό. Ωστόσο, σύντομα προέκυψαν νέα προβλήματα. Εμφανίστηκαν ρωγμές στον νότιο πύργο, που απειλούσαν το δυτικό μέτωπο. Το 1314 ο βασιλιάς Φιλίπ Λε Μπελ προσέφερε οικονομική βοήθεια, η πρόσοψη ενισχύθηκε και προστέθηκε αντηρίδα στον νότιο πύργο.  

Οι εργασίες στην πρόσοψη συνεχίστηκαν το 1314 με την κατασκευή μιας μεγάλης εσοχής, του Grand Housteau. Ένας ψηλός ξύλινος πυργίσκος με αιχμηρή οροφή προστέθηκε στον καθεδρικό ναό, και οι τοίχοι ενισχύθηκαν με επιπλέον τοξωτά αντερείσματα. Στις 13 Μαΐου 1324 ο αρχιεπίσκοπος Guillaume de Brosse καθαγίασε τον καθεδρικό ναό παρόλο που δεν είχε ολοκληρωθεί ακόμα η πρόσοψη του ναού και ο βόρειος πύργος. Η δυτική πρόσοψη του ναού κατασκευάστηκε στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα.^[6][9][11] Μεταξύ 1406 και 1491, έντεκα νέα παρεκκλήσια χτίστηκαν κατά μήκος των πλευρών του καθεδρικού ναού ανάμεσα στα αντερείσματα. Αυτά ήταν πλούσια διακοσμημένα με το πιο περίτεχνο ύστερο γοτθικό ύφος, και βρίσκονται κάπως σε δυσαρμονία  με το κλασικό γοτθικό ρυθμό της προηγούμενης κατασκευής.

Το 1424 ο καθεδρικός ναός ήταν εφοδιασμένος με μια τεχνολογική καινοτομία, ένα αστρονομικό ρολόι, ακόμα λειτουργικό. Ο προβληματικός βόρειος πύργος τελείωσε τελικά, αλλά τα θεμέλια του ήταν ακόμα ελαττωματικά. Κατέρρευσε στις 31 Δεκεμβρίου 1506. Για να συγκεντρώσει κεφάλαια για την ανοικοδόμησή του, ο Αρχιεπίσκοπος Guillaume de Cambrai επέτρεψε στους πιστούς να φάνε βούτυρο κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής σε αντάλλαγμα για συνεισφορές για το ταμείο του πύργου. Ο πύργος επισκευάστηκε μεταξύ 1508 και 1524, και στη συνέχεια απέκτησε το παρατσούκλι «ο Πύργος Βουτύρου» (Tour de Beurre).^[6][9]  

Μετά την κατάρρευση του πύργου το 1506, το άνω κεντρικό τμήμα του δυτικού μετώπου, πάνω από τις κεντρικές πύλες, γνωστό ως Grand Housteau, ανακατασκευάστηκε με το γοτθικό στιλ. Το ανακατασκευασμένο μέτωπο περιλάμβανε μια ομάδα έξι μεγάλων τοξοτών παραθύρων και δύο οκουλών κάτω από ένα τεράστιο  ρόδακα, που ξεπερνούσε ένα μυτερό αέτωμα με ένα μικρό ρόδακα. Λόγω των προβλημάτων σταθερότητας, το νέο μέτωπο και οι πύργοι ενισχύθηκαν από τεράστια αντερείσματα.

Ο παλιός κωνικός πυργίσκος αφαιρέθηκε το 1539 και αντικαταστάθηκε από έναν νέο το 1543–44. Το 1549 μια πυρκαγιά στα δοκάρια της οροφής των βόρειων παράπλευρων διαδρόμων κατέστρεψε τα κάτω παράθυρα και επίσης κατέστρεψε το εκκλησιαστικό όργανο. Αυτή τη φορά ο Βασιλιάς Χένρι Β 'της Γαλλίας πλήρωσε για τις επισκευές. Οι γαλλικοί θρησκευτικοί πόλεμοι προκάλεσαν σοβαρότερες ζημιές. Ένας προτεσταντικός στρατός με επικεφαλής τον Gabriel de Lorges, τον Κόμη του Μονμορενσί, κατέλαβε την πόλη ξαφνικά στις 27 Μαΐου 1562. Λεηλάτησαν το θησαυροφυλάκιο του Καθεδρικού Ναού, ανέτρεψαν αγάλματα και έσπασαν μέρος του γλυπτού ανάγλυφου διάκοσμου. Ο De Lorges ετοιμαζόταν να ανατινάξει τον καθεδρικό ναό, όταν μεταπείστηκε από άλλους, που ήθελαν να τον μετατρέψουν σε προτεσταντική εκκλησία.  

Ένα νέο όργανο εγκαταστάθηκε στον καθεδρικό ναό το 1667, τμήματα του οποίου εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται. Ο στενός πυργίσκος του καθεδρικού ναού, που ξαναχτίστηκε τέσσερις φορές, αφαιρέθηκε τελικά το 1745. Τον 18ο αιώνα, ολόκληρος ο καθεδρικός ναός υπέστη μια πιο σοβαρή μεταμόρφωση, για να συμμορφωθεί με νέα δόγματα, που θεσπίστηκαν από το Βατικανό. Ο γοτθικός βωμός από το 1526 και το περίτεχνο σκαλιστό πέτρινο παραπέτασμα του χορού από τον 13ο αιώνα αφαιρέθηκαν. Τμήματα του παραπετάσματος εμφανίζονται σήμερα στην κρύπτη. Πολλά από τα βιτρώ παράθυρα αντικαταστάθηκαν με λευκό γυαλί, για να παρέχουν περισσότερο φως. Ένα νέο παραπέτασμα χορού αποτελούμενο  από εννέα σχάρες από σφυρήλατο σίδερο δημιουργήθηκε  το 1760. Και εγκαταστάθηκε ένας νέος βωμός από λευκό μάρμαρο το 1767. Ο χορός απέκτησε επίσης νέους σκαλιστούς πάγκους χορωδίας και ένα νέο μαρμάρινο πάτωμα.

Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης ο Καθεδρικός Ναός μετατράπηκε για λίγο σε Ναό της Ορθής Κρίσης. Πολλές από τις λειψανοθήκες και άλλα πολύτιμα αντικείμενα στο θησαυροφυλάκιο τα έλιωσαν, για να πάρουν το χρυσό, που περιείχαν, ενώ δέκα από τις δώδεκα καμπάνες τις έλιωσαν,  για να κατασκευάσουν κανόνι.

Μετά την καταστροφή μεγάλου μέρους του Ducal Palace και του παρεκκλησιού του κατά τη διάρκεια της επανάστασης, το ομοίωμα του τάφου του Δούκα Jean de Berry μεταφέρθηκε στην κρύπτη του καθεδρικού ναού, μαζί με μερικά πάνελ από βιτρώ, που δείχνουν όρθιους προφήτες, οι οποίοι σχεδιάστηκαν για το παρεκκλήσι από τον André Beauneveu .

Τον 19ο αιώνα, ο καθεδρικός ναός επέστρεψε στην Καθολική Εκκλησία και υπέστη μακρά αναστήλωση από το 1829 έως το 1847. Οι νέοι αρχιτέκτονες πραγματοποίησαν πολλές τροποποιήσεις και προσθήκες, που μερικές φορές είχαν αμφισβητήσιμη ιστορική βάση. Τα στηρίγματα και οι καμάρες ήταν διακοσμημένες με πυραμίδες και νέα κιγκλιδώματα, που ίσως δεν υπήρχαν στο παρελθόν.

Το 1862, υπό τον αυτοκράτορα Louis Napoleon, ο καθεδρικός ναός ανακηρύχθηκε ιστορικό μνημείο. Το 1992, ο καθεδρικός ναός προστέθηκε στη λίστα των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.^[5]

Το 1994–95, η οθόνη του κατώτερου ναού αποκαταστάθηκε και το αστρονομικό ρολόι τέθηκε ξανά σε λειτουργία. Τα παλιά παράθυρα από βιτρώ καθαρίστηκαν και προστατεύθηκαν από επιπλέον στρώματα γυαλιού. Οι τοιχογραφίες στο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή αποκαταστάθηκαν.

Ο Καθεδρικός Ναός της Μπουρζ δεν διαθέτει εγκάρσιο κλίτος.^[8] Διαθέτει πέντε κλίτη. Το κεντρικό κλίτος έχει πλάτος 15 μέτρα και ύψος 37 μέτρα. Ο εσωτερικός διάδρομος έχει 21,30 μέτρα ύψος και ο εξωτερικός διάδρομος έχει 9,30 μέτρα ύψος. Η χρήση διπλών αντερεισμάτων κρίθηκε αναγκαία για τη στατικότητα του κτηρίου.^[6] Ο ναός καλύπτει μία έκταση 5900 τ.μ., η οποία ξεπερνά την έκταση της Νοτρ-Νταμ του Παρισιού (5500 τ.μ.).^[4][9]

Η δυτική πρόσοψη του ναού έχει 40 μέτρα πλάτος. Δώδεκα σκαλοπάτια οδηγούν σε πέντε μεγάλες πύλες του ναού. Η καθεμιά πύλη είναι αφιερωμένη σε ξεχωριστό πρόσωπο (α. η πύλη του αγίου Γουίλιαμ αρχιεπισκόπου της Μπουρζ, β. η πύλη της Παρθένου Μαρίας, γ. η κεντρική πύλη ή Πύλη της Τελικής Κρίσης, δ. η πύλη του αγίου Στεφάνου και ε. η πύλη του αγίου Ουρσίνου της Μπουρζ, που ήταν ο πρώτος επίσκοπος της Μπουρζ). Η πρόσοψη του ναού είναι διακοσμημένη με πολλά γλυπτά. Ιδιαίτερη αίσθηση αφήνει ο μεγάλος ρόδακας, που έχει διάμετρο 9 μέτρα.^[9] Το τύμπανο της κεντρικής πόρτας είναι εξαιρετικής ποιότητας και απεικονίζει την Τελική Κρίση.^[11][12]

Ο νότιος Πύργος αποκαλείται «βουβός Πύργος», γιατί ποτέ δεν είχε κάποια καμπάνα.^[7] Ο 53 μέτρων πύργος καταλήγει σε έναν οκταγωνικό πυργίσκο με αιχμηρή κορυφή.^[9]

Ο βόρειος Πύργος παρουσίαζε στατικά προβλήματα και κατέρρευσε το 1506.^[4] Ξαναχτίστηκε το 1542 σε γοτθικό ρυθμό με κάποια στοιχεία Αναγέννησης. Είναι γνωστός ως «Πύργος του Βούτυρου», γιατί χρηματοδοτήθηκε από εισφορές πιστών, που μπορούσαν κατ' εξαίρεση να φάνε βούτυρο στη διάρκεια της Σαρακοστής.^[11] Ο πύργος έχει 65 μέτρα ύψος και μπορεί κάποιος να ανέβει στην κορυφή του μέσω μιας σκάλας, που έχει 396 σκαλοπάτια. Στην κορυφή του πύργου πάνω από την καμπάνα του πύργου υπάρχει ένας μπρούτζινος ανεμοδείκτης με μορφή πελεκάνου. Η καμπάνα ήταν δωρεά το 1372 του Ιωάννη δούκα του Μπερί. Αυτή είναι η αρχαιότερη καμπάνα του ναού. Ο ναός διαθέτει συνολικά επτά καμπάνες εκ των οποίων οι έξι είναι σε λειτουργία.^[9]

Ο Καθεδρικός Ναός της Μπουρζ διαθέτει 183 υαλογραφήματα (βιτρώ), που ανάγονται στον 13ο αιώνα. Στα βιτρώ απεικονίζονται σκηνές από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, την Αποκάλυψη, την Τελική Κρίση, την Παρθένο Μαρία, τη ζωή αγίων και μαρτύρων, μορφές των προφητών και των αποστόλων καθώς και των αρχιεπισκόπων της Μπουρζ. Πάνω από 2450 πρόσωπα απεικονίζονται πάνω στα βιτρώ του ναού.^[6][9][13] Από τα αρχικά 25 παράθυρα του ναού διασώθηκαν τα 22. Τα τρία παράθυρα στο κεντρικό παρεκκλήσι χάθηκαν. Τα στενά παράθυρα στα παρεκκλήσια έχουν χάσει τα αρχικά κατώτερα τμήματά τους εξαιτίας της εγκατάστασης του Μπαρόκ βωμού κατά τον 17ο αιώνα. Αυτά τα παράθυρα αντικαταστάθηκαν τον 19ο αιώνα από μεσαιωνικού ρυθμού βιτρώ.^[6][11][14]

Το αστρονομικό ρολόι στο κεντρικό κλίτος υπενθυμίζει το γάμο του Καρόλου VII και της Μαρίας ντ' Ανζού στις 22 Απριλίου 1422 στον Καθεδρικό Ναό της Μπουρζ.^[11] Χρονολογείται στα 1424. Βρίσκεται κοντά στην κεντρική είσοδο του ναού. Αποτελείται από έναν πύργο, που περιέχει δύο ρολόγια. Ο πύργος είναι βαμμένος κόκκινος και είναι διακοσμημένος με χρυσές γραμμές, ασπίδες και λουλούδια. Το ρολόι, που βρίσκεται ψηλότερα δείχνει την ώρα και είναι του 19ου αιώνα. Το ρολόι, που βρίσκεται χαμηλότερα, δείχνει το σεληνιακό κύκλο, τα σημάδια του ζωδιακού κύκλου.^[9] Ο αρχικός μηχανισμός του αστρονομικού ρολογιού είναι έργο του εφημέριου Jean Fusoris.^[6]

Η κρύπτη του ναού είναι από τις μεγαλύτερες κρύπτες στη Γαλλία. Αποκαλείται και μικρότερη εκκλησία. Ουσιαστικά είναι μια υπόγεια εκκλησία. Χτίστηκε το 1200. Εκεί βρίσκεται ο τάφος του Ιωάννη, δούκα του Μπερί. Αποτελείται από ένα αλαβάστρινο άγαλμα του δούκα με μία αρκούδα να κοιμάται στα πόδια του. Εκεί κοντά βρίσκονται και οι τάφοι των αρχιεπισκόπων της Μπουρζ.^[11]

• 
  εξωτερικό μέρος του ναού
• 
  εξωτερικό μέρος του ναού (νυκτερινή όψη)
• 
  εξωτερικό μέρος του ναού
• 
  βιτρώ
• 
  βιτρώ
• 
  βιτρώ
• 
  βιτρώ
• 
  βιτρώ
• 
  κάτοψη των παρεκκλησίων
• 
  κάτοψη του ναού
• 
  εξωτερική πύλη του ναού
• 
  γλυπτά του καθεδρικού ναού της Μπουρζ
• 
  πύργος του ναού
• 
  καμπαναριό του ναού με ανεμοδείκτη σε σχήμα πελακάνου στην κορυφή
• 
  δυτική πρόσοψη του ναού με τις πέντε πύλες
• 
  ρόδακας, στη δυτική πρόσοψη του ναού
• 
  chevet
• 
  γλυπτά στην κρύπτη του ναού
• 
  γλυπτά στην κρύπτη του ναού
• 
  κεντρικό κλίτος του ναού
• 
  κεντρικό κλίτος του ναού
• 
  τάφος του Ιωάννη δούκα του Μπερί
• 
  ρόδακας, βιτρώ στη δυτική πλευρά του ναού
• 
  βιτρώ
• 
  αστρονομικό ρολόι του ναού
• 
  αστρονομικό ρολόι του ναού, λεπτομέρεια

• Bourges Cathedral άρθρο στην ιστοσελίδα www.newworldencyclopedia.org
• Saint-Etienne cathedral Bourges-France άρθρο στην ιστοσελίδα www.britannica.com
• Bourges cathedral άρθρο στην ιστοσελίδα frenchmoments.eu
• Bourges Cathedral άρθρο στην ιστοσελίδα whc.unesco.org
• Bourges cathedral άρθρο στην ιστοσελίδα www.ville-bourges.fr
• Bourges cathedral άρθρο στην ιστοσελίδα www.sacred-destinations.com
• Bourges Cathedral - Medieval Stained Glass Αρχειοθετήθηκε 2016-07-12 στο Wayback Machine.