Εξέγερση του Γκέτο του Μπιαουίστοκ

Εξέγερση του Γκέτο του Μπιαουίστοκ
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και Ολοκαύτωμα
Εκκαθάριση του Γκέτο του Μπιαουίστοκ, 15-20 Αυγούστου 1943. Εβραίοι άνδρες με τα χέρια ψηλά, παρακολουθούμενοι από γερμανική στρατιωτική μονάδα.
Χρονολογία16–20 Αυγούστου 1943
ΤόποςΓκέτο του Μπιαουίστοκ, Γερμανοκρατούμενη Πολωνία
ΈκβασηΉττα των εξεγερμένων
Αντιμαχόμενοι
Ηγετικά πρόσωπα
Δυνάμεις
Απώλειες
9 Γερμανοί τραυματίες[1]
11.200 στάλθηκαν σε στρατόπεδα εξόντωσης
Αρκετές δεκάδες έως μερικές εκατοντάδες αναφέρθηκαν ότι δραπέτευσαν από το γκέτο για να ενταχθούν στους παρτιζάνους

Η Εξέγερση του Γκέτο του Μπιαουίστοκ ήταν εξέγερση στο Γκέτο του Μπιαουίστοκ ενάντια στις ναζιστικές γερμανικές αρχές κατοχής κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η εξέγερση ξεκίνησε τη νύχτα της 16ης Αυγούστου 1943 και ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη εξέγερση των γκέτο που οργανώθηκε στην κατεχόμενη από τους Ναζί Πολωνία μετά την Εξέγερση του Γκέτο της Βαρσοβίας τον Απρίλιο-Μάιο 1943.[2] Ηγήθηκε από την Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση (Antyfaszystowska Organizacja Bojowa), ένα παράρτημα του Αντιφασιστικού Μπλοκ της Βαρσοβίας.[3]

Η εξέγερση ξεκίνησε με τη γερμανική ανακοίνωση για μαζικές απελάσεις από το γκέτο. Ο κύριος στόχος ήταν να σπάσει τη γερμανική πολιορκία και να επιτρέψει στον μέγιστο αριθμό Εβραίων να διαφύγουν στο γειτονικό δάσος Κνίσιν (Knyszyn). Μια ομάδα περίπου 300 έως 500 ανταρτών οπλισμένοι με 25 τουφέκια και 100 πιστόλια καθώς και αυτοσχέδιες βόμβες μολότοφ για χειροβομβίδες, επιτέθηκαν στη συντριπτική γερμανική δύναμη με μεγάλες απώλειες. Οι ηγέτες της εξέγερσης αυτοκτόνησαν. Αρκετές δεκάδες μαχητές κατάφεραν να ξεφύγουν και να τρέξουν στο δάσος Κνίσιν, όπου ενώθηκαν με άλλες ομάδες ανταρτών.[2]

Ιστορικό

Το Γκέτο του Μπιαουίστοκ δημιουργήθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία στην κατεχόμενη Πολωνία αμέσως μετά τη γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση. Το Φεβρουάριο του 1943, έλαβε χώρα το πρώτο κύμα μαζικών απελάσεων στο στρατόπεδο εξόντωσης της Τρεμπλίνκα,[4] που οργανώθηκε κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Ράινχαρντ σε όλη τη χώρα.[5] Η τελική εκκαθάριση του γκέτο επιχειρήθηκε στις 16 Αυγούστου 1943, από συντάγματα των γερμανικών SS που ενισχύθηκαν από Ουκρανούς, Λευκορώσους και Λετονούς εθελοντές,[4] γνωστούς ως «άντρες Τραβνίκι».[6]

Εξέγερση

Τη νύχτα της 16ης Αυγούστου 1943, αρκετές εκατοντάδες Πολωνοεβραίοι ξεκίνησαν ένοπλη εξέγερση ενάντια στα στρατεύματα που εκτελούσαν την εκκαθάριση του γκέτο.[4] Οι αντάρτες με επικεφαλής τον Μορντεχάι Τένενμπαουμ και τον Ντάνιελ Μοσκόβιτς ήταν οπλισμένοι με μόνο ένα πολυβόλο, τουφέκια, αρκετές δεκάδες πιστόλια, βόμβες μολότοφ και μπουκάλια γεμάτα με οξύ. Όπως και με την προηγούμενη Εξέγερση του Γκέτο της Βαρσοβίας που έσβησε τον Μάιο του 1943, η εξέγερση του Μπιαουίστοκ δεν είχε καμία πιθανότητα για στρατιωτική επιτυχία. Ωστόσο, θεωρήθηκε ως ένας τρόπος να πεθάνεις στη μάχη παρά στα γερμανικά στρατόπεδα. Ένας διοικητής της νεολαίας Μπετάρ ήταν ο Γιτζάκ Φλάισερ,[7][8] ή Μπερλ Φλάισερ, σύμφωνα με διαφορετική πηγή.[9]

Ερείπια που σιγοκαίγονται στο Μπιαουίστοκ (Αύγουστος 1943)[10]

Οι μάχες σε απομονωμένους θύλακες αντίστασης διήρκεσαν για αρκετές ημέρες, αλλά η άμυνα έσπασε σχεδόν αμέσως με ένα άρμα μάχης που στάλθηκε στο γκέτο από τον SS Gruppenführer Οντίλο Γκλομπότσνικ.[11] Γερμανοί στρατιώτες πυρπόλησαν την περιοχή. Οι διοικητές της αντίστασης αυτοκτόνησαν αφού τελείωσαν τα πυρομαχικά των αποθηκών τους. Παρά την εξέγερση, οι προγραμματισμένες εκτοπίσεις σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης προχώρησαν στις 17 Αυγούστου 1943, χωρίς καμία καθυστέρηση.[12] Περίπου 10.000 Εβραίοι οδηγήθηκαν στα τρένα του Ολοκαυτώματος και στάλθηκαν σε στρατόπεδα στην Τρεμπλίνκα, στο Μαϊντάνεκ και στο Άουσβιτς.[2] Μια μεταφορά 1.200 παιδιών στάλθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Τερέζιενσταντ και αργότερα στο Άουσβιτς, όπου δολοφονήθηκαν.

Αρκετές δεκάδες αντάρτες κατάφεραν να διαπεράσουν τα δάση γύρω από το Μπιαουίστοκ, όπου ενώθηκαν με τις αντάρτικες μονάδες του Πολωνικού Εσωτερικού Στρατού και άλλες οργανώσεις και επέζησαν του πολέμου. Υπολογίζεται ότι από τους σχεδόν 60.000 Εβραίους που ζούσαν στο Μπιαουίστοκ πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μόνο αρκετές εκατοντάδες επέζησαν από το Ολοκαύτωμα.

Ανάλυση

Ο ιστορικός Εβγκένι Φίνκελ υποστηρίζει ότι «η σύγκριση των γκέτο του Μινσκ, της Κρακοβίας και του Μπιαουίστοκ υποδηλώνει μια άμεση σύνδεση μεταξύ της πιθανότητας εξέγερσης και του ηγετικού ρόλου των Σιωνιστών στο υπόγειο κίνημα». Στο Μπιαουίστοκ, τα τοπικά παραρτήματα των Σιωνιστών ήταν καλά οργανωμένα και είχαν εμπειρία με λαθραία δραστηριότητα από το να λειτουργούσαν υπόγεια ακόμη και πριν από τη ναζιστική κατοχή, και τελικά οργάνωσαν με επιτυχία μια εξέγερση και έπεισαν την αντίπαλη κομμουνιστική φατρία να ενταχθεί. Στην Κρακοβία, οι Σιωνιστές ήταν ανεπαρκώς οργανωμένοι και συχνά εξαρτώνταν από τη συνεργασία με τους κομμουνιστές και έτσι δεν μπορούσαν να πραγματοποιήσουν επιτυχώς μια εξέγερση παρά την πρόθεσή τους. Η διαφορά μεταξύ κομμουνιστικής και σιωνιστικής συμπεριφοράς έχει εξηγηθεί με τη μεγαλύτερη σημασία της εβραϊκής ταυτότητας από τους Σιωνιστές. Προτίμησαν να υπερασπιστούν την εβραϊκή τιμή μέχρι το τέλος, ακόμη και όταν αυτό ήταν αυτοκτονικό, ενώ οι κομμουνιστές προτιμούσαν να φύγουν σε δασικές εκτάσεις και να ανασυνταχθούν.[13]

Παραπομπές

  1. ↑ Bender, Sara (2008). The Jews of Bialystok During World War II and the Holocaust (Google Books preview). The End of the Ghetto. Tauber Institute for the Study of European Jewry. UPNE. σελίδες 262–263. ISBN 9781584657293. Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2015. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 «The anniversary of the uprising in Bialystok ghetto». Virtual Shtetl. Μουσείο Ιστορίας των Πολωνοεβραίων. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2012. 
  3. ↑ «Białystok ghetto resistance. Part of: History of Jewish community in Białystok». Virtual Shtetl. Μουσείο Ιστορίας των Πολωνοεβραίων. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2012. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Ada Holtzman, επιμ. (Σεπτεμβρίου 2010) [December 1945]. «Testimony of Dr. Szymon Datner». Walka i Zaglada Bialostockiego Ghetta. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2011. 
  5. ↑ The Black Book of Russian Jewry, η σελ. 202 αναφέρει ότι ένας Γερμανός σκοτώθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1943
  6. ↑ Piotrowski, Tadeusz (2006). Ukrainian Collaboration. McFarland. σελ. 217. ISBN 0786429135. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2013. 
  7. ↑ «Yitzhak Fleischer, commander of Betar fighters in the Bialystok ghetto uprising». Ghetto Fighters House Archives. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2012. 
  8. ↑ Bender, σελ. 253–263
  9. ↑ Katz, Alfred (1970). «The Underground Resistance». Poland's Ghettos at War. Twayne Publishers. σελ. 90. Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2015. 
  10. ↑ Puśko, Radek (1 Οκτωβρίου 2013). «Pamięć najlepszym świadectwem» [Memory is the best proof]. Fakty Białystok. 
  11. ↑ Bender, σελ. 263
  12. ↑ Bender, σελ. 265–68
  13. ↑ Finkel, Evgeny (2015). «The Phoenix Effect of State Repression: Jewish Resistance during the Holocaust». American Political Science Review 109 (2): 339–353. doi:10.1017/S000305541500009X. 

Βιβλιογραφία

  • B. Mark, "Ruch oporu w getcie białostockim. Samoobrona-zagłada-powstanie» (Πολωνικά, «Κίνημα αντίστασης στο γκέτο του Μπιαουίστοκ. Αυτοάμυνα – αφανισμός – εξέγερση».), Βαρσοβία, 1952.
  • «Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939 – 1945. Informator encyklopedyczny." (Πολωνικά, "Ναζιστικά στρατόπεδα σε πολωνικό έδαφος 1939-1945. Εγκυκλοπαιδικό βιβλίο αναφοράς." ), Βαρσοβία, 1979