Ο δεκανός (πρβλ. δεκανέας), λατιν. decanus, σημαίνει «αρχηγός των δέκα» στα ύστερα λατινικά. Ο όρος προήλθε από τον Ρωμαϊκό στρατό και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε για υποδεέστερους αξιωματούχους στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, καθώς και για διάφορες θέσεις στην Εκκλησία, από όπου προέρχεται ο αγγλικός τίτλος "dean".

Ο δεκανός ήταν αρχικά ο αρχηγός μιας ομάδας 10 ανδρών (contubernuium, δεκάδα), η οποία αποτελείτο από οκτώ λεγεωνάριους που ζούσαν στην ίδια σκηνή, συν δύο άτομα υποστήριξης/υπηρέτες της ομάδας. ^[1] Ο τίτλος δεν πρέπει να συγχέεται με το decurio, που ήταν ένας τίτλος που διδόταν σε πολιτικούς αξιωματούχους και σε αρχηγούς ομάδας 30 ανδρών (τούρμας, turma) ιππικού. Ο δεκανός ισοδυναμεί με τον βαθμό του δεκάρχου («διοικητή των δέκα») στα ελληνικά κείμενα.

Από τον 4ο αι. μ.Χ. ο όρος δεκανός άρχισε να χρησιμοποιείται για τους αγγελιοφόρους των ανακτόρων, ιδιαίτερα εκείνους που υπηρετούσαν τις Ρωμαίες αυτοκράτειρες. Οι decani επίσης προφανώς χρησίμευαν ως φρουροί στις πύλες και τον 6ο αι. ο Ιωάννης ο Λυδός τους εξισώνει με τους αρχαίους ραβδούχους (lictores). ^[2] Στο Κλητορολόγιον του Φιλοθέου του 899, ο δεκανός (μεταγραφή στα ελληνικά του decanus) ήταν λειτουργός μεσαίου επιπέδου, που υπηρετούσε υπό τον πρωτασηκρήτη. Σύμφωνα το έργο των μέσων του 10ου αι. Περί βασιλείου τάξεως του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου (βασ. 913–959 ), ένας δεκανός ήταν «υπεύθυνος των αυτοκρατορικών εγγράφων», όταν ο Βυζαντινός αυτοκράτορας ήταν σε εκστρατεία. ^[3] Οι σιγιλογραφικές μαρτυρίες για τους βυζαντινούς δεκανούς είναι σχετικά σπάνιες. Μερικοί απεικονίζονται σε εικονογραφημένα χειρόγραφα, όπου η ενδυμασία τους ποικίλλει σημαντικά, ανάλογα με τις ποικίλες και μεταβαλλόμενες λειτουργίες τους. ^[2]

Στη Χριστιανική Εκκλησία, ο όρος άρχισε να χρησιμοποιείται στα μοναστήρια για αρχηγούς ομάδας δέκα μοναχών, για χαμηλόβαθμους υποδεέστερους αξιωματούχους του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και για το εκκλησιαστικό fossores («αυτοί που σκάπτουν τάφους»). ^[2]

• Bury, J. B. (1911). The Imperial Administrative System of the Ninth Century – With a Revised Text of the Kletorologion of Philotheos. London: Oxford University Press. OCLC 1046639111 – via Archive.org.
• (Αγγλικά) Kazhdan, Alexander; Cutler, Anthony (1991). «Dekanos». Στο: Kazhdan, Alexander, επιμ. The Oxford Dictionary of Byzantium. Οξφόρδη και Νέα Υόρκη: Oxford University Press, σελ. 601. ISBN 0-19-504652-8.