Το Σρι Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ τζι (Παντζάμπι: ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ) αποτελεί το κύριο γραπτό κείμενο της μονοθεϊστικής θρησκείας του Σιχισμού, και θεωρείται από τους Σιχ ως ο τελευταίος, ανώτατος άρχοντας κι αιώνιος ζώντας Γκουρού μετά τους δέκα ανθρώπους Γκουρού της θρησκείας. Το Αντί Γκραντ, η πρώτη απόδοση του βιβλίου, συντάχθηκε από τον πέμπτο Σιχ-Γκουρού, Γκουρού Αρντζάν (1563-1606). Ο Γκουρού Γκομπίντ Σινγκ, ο δέκατος Σιχ-Γκουρού, δεν πρόσθεσε στο Αντι Γκραντ κανέναν από τους δικούς του ύμνους, πρόσθεσε ωστόσο όλους τους 115 ύμνους του Γκουρού Τεγκ Μπαχαντούρ, του ένατου Σιχ-Γκουρου, και δήλωσε το κείμενο ως τον διάδοχό του.[1] Αυτή η δεύτερη απόδοση του βιβλίου έγινε γνωστή ως Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ και κάποιες φορές, αναφέρεται επίσης ως Αντί Γκραντ.[2][3]
Το κείμενο αποτελείται από 1430 ανγκ (σελίδες) και 6000 σάμπαντ (γραμμές σύνθεσης),[4][5] οι οποίες παρέχονται ποιητικά και ορίζονται από μία ρυθμική αρχαία βόρεια Ινδική κλασική μορφή μουσικής.[6] Ο κύριος όγκος του κειμένου χωρίζεται σε 31 ράγκα, με το κάθε Γκραντ ράγκα να υποδιαιρείται ανάλογα με το μήκος και τον συγγραφέα. Οι ύμνοι στο κείμενο είναι οργανωμένοι με βάση, πρωτίστως, τα ράγκα στα οποία διαβάζονται.[4] Το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ είναι γραμμένο με το αλφάβητο Γκουρμούχι, σε διάφορες διαλέκτους, συμπεριλαμβανομένων των Λάντα (Δυτικά Παντζάμπι), Μπρατζ Μπάσα, Χαριμπόλι, Σανσκριτικά, Σίντι και Περσικά. Αντίγραφα σε αυτές τις διαλέκτους συχνά φέρουν τον γενικό τίτλο Σαντ Μπάσα.[7][8][9][10]
Το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ συγκροτείται κυρίως από διδασκαλίες έξι Σιχ-Γκουρού· των Γκουρού Νάνακ, Γκουρού Ανγκάντ, Γκουρού Αμάρ Ντας, Γκουρού Ραμ Ντας, Γκουρού Αρντζάν και Γκουρού Τεγκ Μπαχαντούρ. Περιέχει επίσης ποιητικές διδασκαλίες δεκατριών αγίων ποιητών του Ινδουιστικού κινήματος Μπάκτι και δύο Μουσουλμάνων Σούφι ποιητών.[11][12]
Το όραμα στο Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ είναι αυτό μίας κοινωνίας βασισμένης στη θεϊκή δικαιοσύνη χωρίς κανενός είδους καταπίεση.[13][14] Ενώ το Γκραντ αναγνωρίζει και σέβεται τα γραπτά κείμενα του Ινδουισμού και του Ισλαμισμού, δεν υπαινίσσεται ηθική συμφιλίωση με καμία από αυτές τις θρησκείες.[15] Το βιβλίο είναι τοποθετημένο στους γκουντβάρα (Σιχ ναοί). Ένας Σιχ τυπικά υποκλίνεται ή ξαπλώνει μπροστά του όταν εισέρχεται στον ναό.[16] Το Γκραντ τιμάται ως το αιώνιο γκουρμπάνι και ως η πνευματική εξουσία στον Σιχισμό.[17]
Ιστορία
Αντίγραφο του Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ, του αιώνιου Σιχ-Γκουρού
Ο Γκουρού Νάνακ Ντεβ συνέθεσε ύμνους, οι οποίοι απαγγέλλονταν από τους ακολούθους του σε μελοποιημένα ράγκα.[18] Ο διάδοχός του, Γκουρού Ανγκάντ, άνοιξε κέντρα όπου διένειμε αυτούς τους ύμνους. Η κοινότητα τους τραγουδούσε και οι βοηθοί του συνέλεγαν δωρεές.[19] Αυτή η παράδοση συνεχίστηκε επίσης και από τον τρίτο, αλλά και από τον τέταρτο Σιχ-Γκουρού. Ο πέμπτος Σιχ-Γκουρού, Γκουρού Αρντζάν, ανακάλυψε πως ο μεγαλύτερος αδελφός ο οποίος διεκδικούσε τη θέση του ως Σιχ-Γκουρού, Πρίτι Τσαντ, κατείχε αντίγραφο των ύμνων των πρώτων Γκουρού, τους οποίους διένειμε μαζί με δικούς του ύμνους.[20] Ο Γκουρού Αρντζάν θεώρησε αυτούς τους ύμνους νόθους και, με την όλη κατάσταση να του προκαλεί ανησυχία, οδηγήθηκε στην καθιέρωση μιας αυθεντικής ανθολογίας εγκεκριμένων ύμνων.[21]
Ο Γκουρού Αρντζάν άρχισε να συντάσσει μία επίσημη, εγκεκριμένη εκδοχή των ιερών κειμένων της Σιχ κοινότητας. Έστειλε τους βοηθούς τους σε όλη την Ινδική υποήπειρο για να συλλέξουν τους ύμνους των Σιχ-Γκουρού που κυκλοφορούσαν κι έπεισε τον Μόχαν, τον γιο του Γκουρού Αμάρ Ντας, να του δώσει τη συλλογή των θρησκευτικών κειμένων των τριών πρώτων γκουρού.[21] Καθώς οι βοηθοί του επέστρεψαν με τις συλλογές τους, ο Γκουρού Αρντζάν επέλεξε κι επεξεργάστηκε τους ύμνους που θεώρησε αυθεντικούς για να τους συμπεριλάβει στον Αντί Γκράντ, με τον Μπάι Γκούρντας να λειτουργεί ως ο γραφέας του βιβλίου.[22][N 1] Αυτή η προσπάθεια παρήγαγε αρκετά πρόχειρα και χειρόγραφα, μερικά εκ των οποίων έχουν επιβιώσει μέχρι τη σύγχρονη εποχή.[20][24] Η παλαιότερη χειρόγραφη εκδοχή του Αντί Γκραντ που επιβίωσε μέχρι σήμερα είναι το χειρόγραφο 1245, το οποίο βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο Γκουρού Νάνακ Ντεβ στην Αμριτσάρ και χρονολογείται περί το 1599. Άλλες πρώιμες εκδοχές του Αντί Γκραντ με κάποιες παραλλαγές αποτελούν τα Μπαχοβάλ Πότι (περί το 1600), Βαντζάρα Πότι (περί το 1601) και Μπάι Ρούπα Πότι (περί το 1603).[24]
Μία άλλη πρώιμη παραλλαγή χειρογράφου με το όνομα Γκουρού Χαρσαχάι Πότι, διατηρείτο από την κάστα Σόντχι και πιστεύεται πως είναι αυτό το οποίο υπήρχε πριν τη σύνταξη του Γκουρού Αρντζάν και το οποίο έδωσε στον μεγαλύτερο αδελφό του, Πρίτι Τσαντ. Αρχικά τοποθετήθηκε στην Αμριτσάρ, ενώ κατά τον 18ο αιώνα μετακινήθηκε και διατηρείτο στην Γκουρού Χαρσαχάι (35 χιλιόμετρα δυτικά της Φαριντκότ) μέχρι το 1969, οπότε η κυβέρνηση ζήτησε να εκτεθεί για τους εορτασμούς των 500 χρόνων από τη γέννηση του Γκουρού Νάνακ. Έτσι, για πρώτη φορά έπειτα από 200 χρόνια, μετακινήθηκε και εκτέθηκε για μικρό χρονικό διάστημα στην Πατιάλα. Ωστόσο, το 1970, κατά τη διάρκεια μια παρόμοιας μεταφοράς, αυτή η εκδοχή του Αντί Γκραντ κλάπηκε[20] αλλά, διασώζονται φωτογραφίες κάποιων σελίδων του. Οι Σόντχι ισχυρίζονται πως αυτό το χειρόγραφο είναι το παλαιότερο και γραμμένο κατά ένα μέρος του από τον ίδιο τον Γκουρού Νάνακ. Ωστόσο, αυτοί οι ισχυρισμοί πρωτοεμφανίστηκαν αρκετά αργότερα κατά τον 17ο αιώνα, σε κείμενα που αποδίδονται στον Χαριτζί, τον εγγονό του Πρίτι Τσαντ. Βάση των στοιχείων και των φωτογραφιών που διασώζονται, είναι απίθανο ο Γκουρού Νάνακ να έγραψε ή να συντηρούσε ένα πότι. Τα χαρακτηριστικά της γραφής Γκουρμούχι και η γλώσσα υποδηλώνουν πως οι ύμνοι είναι αρκετά παλαιότεροι και πως οι προ-κανονικοί ύμνοι γράφτηκαν στα πρώτα χρόνια του Σιχισμού, και οι οποίοι διαφυλάχθηκαν από τους Σιχ-Γκουρού πριν την επεξεργασία του Γκουρού Αρντζάν. Η ύπαρξη του χειρόγραφου Γκουρού Χαρσαχάι πιστοποιεί την πρώιμη παράδοση της Σιχ γραφής, την ύπαρξή της σε ποικίλες μορφές και τον ανταγωνισμό ιδεών ως προς το περιεχόμενο, συμπεριλαμβανομένου και του Μουλ Μαντάρ.[25] Αρκετές παραλλαγές μικρής σημασίας και τρεις σημαντικές αναθεωρήσεις του Αντί Γκραντ είναι γνωστές. Αυτές οι αναθεωρήσεις παρέχουν πληροφορίες για τον τρόπο που συντάχθηκαν, επεξεργάστηκαν και αναθεωρήθηκαν τα Σιχ κείμενα στο πέρασμα του χρόνου.[24] Υπάρχει μία τέταρτη σημαντική εκδοχή με το όνομα Λαχώρη μπιρ, αλλά διαφέρει κυρίως στο πώς είναι διατεταγμένοι οι ύμνοι και οι τελευταίες σελίδες του Αντί Γκραντ.[24][N 2]
Εκδόσεις
Σελίδα από χειρόγραφο αντίγραφο του Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ από τις αρχές του 19ου αιώνα
Το 1604, η πρώτη έκδοση των Σιχ κειμένων, το Αντί Γκραντ, ολοκληρώθηκε και εγκρίθηκε επίσημα από τον Γκουρού Αρντζάν. Τοποθετήθηκε μέσα στον Χαριμαντίρ Σαχίμπ (Χρυσός Ναός) και ο Μπάμπα Μπούντχα ήταν ο πρώτος αναγνώστης (γκράντι).[29] Από τους Γκουρού Χάργκομπιντ, Χαρ Ράι και Χαρ Κρισάν δεν προστέθηκαν ύμνοι στο κείμενο. Κατά την Σιχ παράδοση, ο Γκουρού Χάργκομπιντ πιστώνεται με την προσθήκη των ράγκα μελωδιών για 9 από τα 22 Βαρς. Οι ύμνοι του ένατου Γκουρού, του Γκουρού Τεγκ Μπαχαντούρ, προστέθηκαν στο κείμενο μετά τον αποκεφαλισμό του, από τον γιο και διάδοχό του Γκουρού Γκομπίντ Σινγκ.[23]
Το 1704 στο Νταμντάμα Σαχίμπ, κατά τη διάρκειας ενός χρόνου διακοπής από τις σκληρές μάχες με τον Αοραντζέμπ, τον τότε Αυτοκράτορα της Μογγολικής Αυτοκρατορίας, ο Γκουρού Γκομπίντ Σινγκ και ο Μπάι Μανί Σινγκ πρόσθεσαν στο Αντί Γκραντ τις θρησκευτικές συνθέσεις του Γκουρού Τεγκ Μπαχαντούρ δημιουργώντας την τελική εκδοχή του και αποκαλώντας το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ.[30] Πριν την εκδοχή του Γκουρού Γκομπίντ Σινγκ, υπήρχαν τρεις εκδοχές του Αντί Γκραντ με μικρές παραλλαγές, οι οποίες κυκλοφορούσαν στους Σιχ ναούς στην Ινδική υποήπειρο.[31] Επιπρόσθετα, κυκλοφορούσαν αρκετές μη εγκεκριμένες εκδοχές, οι οποίες εκδόθηκαν από τις αιρέσεις που ιδρύθηκαν από έναν από τους γιους ή συγγενείς προηγούμενων Σιχ-Γκουρού, όπως ο Πρίτι Τσαντ, ο μεγαλύτερος αδελφός του Γουρού Αρντζάν.[31] Ο Γκουρού Γκομπίντ Σινγκ εξέδωσε την οριστική τελική εκδοχή, η οποία περιλάμβανε τους ύμνους του πατέρα του, κλείνοντας τον κανόνα. Αυτό το χειρόγραφο ονομάστηκε Νταμντάμα μπιρ και ένα σπάνιο αντίγραφο (1707) διατηρείται σήμερα στην Τοσαχάνα στη Νάντεντ, στην πολιτεία της Ινδίας Μαχαράστρα.[31] Οι συνθέσεις του Γκουρού Γκομπίντ Σινγκ δεν συμπεριλήφθηκαν στο Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ, αλλά βρίσκονται στο Ντασβέν Παντσάχ κα Γκραντ, το οποίο είναι περισσότερο γνωστό ως Ντασάμ Γκραντ.[30] Η σύνταξη και η κυκλοφορία της τελικής εκδοχής του Ντασάμ Γκραντ ολοκληρώθηκε από τον Μπάι Μανί Σινγκ.[32]
Το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ περιλαμβάνει κυρίως ύμνους από τους παρακάτω Σιχ-Γκουρού: Γκουρού Νάνακ, Γκουρού Ανγκάντ, Γκουρού Αμάρ Ντας, Γκουρού Ραμ Ντας, Γκουρού Αρντζάν και Γκουρού Τεγκ Μπαχαντούρ.[33] Περιέχει επίσης ύμνους και στροφές από δεκατρείς Ινδουιστές αγίους ποιητές του κινήματος Μπάκτι και από δύο Μουσουλμάνους Σούφι αγίους ποιητές. Υπάρχουν επίσης σε μερικές σελίδες επιπρόσθετες στροφές για τους Γκουρού, τις οποίες συνέθεσαν ποιητές. Οι ύμνοι και οι στροφές διαφέρουν σε μήκος, με κάποιες να είναι αρκετά μεγάλες κι άλλες να είναι απλά μερικές γραμμές.[11][33]
Παρακάτω, είναι ένας κατάλογος με τους συνεισφέροντες, των οποίων οι ύμνοι περιλαμβάνονται στο Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ:[34]
Χάρτης που απεικονίζει τους τόπους γεννήσεων των διάφορων συνεισφερόντων στο Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ
Χειρόγραφες εκδοχές
Τον 19ο και 20ο αιώνα, ανακαλύφθηκαν αρκετές χειρόγραφες εκδοχές του Αντί Γκραντ και των ύμνων του Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ. Αυτό οδήγησε σε ανταγωνιστικές θεωρίες σχετικά με την αυθεντικότητα και το πώς εξελίχθηκαν τα κείμενα του Σιχισμού με τον χρόνο. Υπάρχουν πέντε διαφορετικές απόψεις μελετητών:[35]
Η πρώτη άποψη η οποία υποστηρίζεται από μελετητές όπως ο Μπαλγουάντ Σινγκ Ντίλον, δηλώνει πως υπήρχε μία συνεπής «μητρική παράδοση» όπου οι ύμνοι του Γκουρού Νάνακ διατηρήθηκαν προσεχτικά ως ενιαίος κώδικάς χωρίς φθορές ή αλλαγές χωρίς εξουσιοδότηση, στους οποίους οι μετέπειτα Γκουρού πρόσθεσαν επιπρόσθετους ύμνους. Τα Σιχ κείμενα εξελίχθηκαν σε γραμμική, καθαρή μορφή, δημιουργώντας πρώτα το Αντί Γκραντ και τελικώς την τελική εκδοχή του Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, δεν υπήρχε προ-κανονική ποικιλομορφία και τα κείμενα εξελίχθηκαν με μία οργανωμένη και πειθαρχημένη μορφή, ενώ αρνείται την ύπαρξη εναλλακτικών ύμνων και κειμένων τα οποία τιμούσαν οι Σιχ σε προγενέστερες εποχές.[35]
Η δεύτερη άποψη η οποία υποστηρίζεται από μελετητές όπως ο Γκουριντέρ Σινγκ Μαν, δηλώνει πως τα κείμενα ξεκίνησαν ως μία ενιαία διαδικασία, προχώρησαν γραμμικά κι έπειτα με τον καιρό, διαφοροποιήθηκαν σε ξεχωριστά κείμενα με μερικές παραλλαγές. Αυτή η ομάδα μελετητών υποστηρίζει την άποψή της δίνοντας έμφαση στις ομοιότητες των χειρογράφων και στις στενές τους αντιστοιχίες, ειδικά ανάμεσα στα τρία χειρόγραφα που φέρουν τα ονόματα Γκουρού Χαρ Σαχάι MS, Γκοβιντβάλ MS και Γκουρού Νάνακ Ντεβ Πανεπιστήμιο MS 1245.[35] Αυτή η θεωρία αποδυναμώνεται από τις παραλλαγές που παρατηρούνται σε 27 χειρόγραφα, τα οποία χρονολογούνται μεταξύ 1642 και 1692. Η εναλλακτική διατύπωση αυτής της θεωρίας δηλώνει πως με τον καιρό αναπτύχθηκαν δύο κλάδοι, οι Πεσαβάρ Πότι και Καρταρπούρ Πότι.[35]
Η τρίτη άποψη η οποία υποστηρίζεται από μελετητές όπως ο Πιάρ Σινγκ, δηλώνει πως αναπτύχθηκαν ανεξάρτητες εκδοχές των Σιχ κειμένων σε γεωγραφικά απομακρυσμένες περιοχές της Ινδικής υποηπείρου.[35] Αυτές οι εκδοχές αναπτύχθηκαν λόγω της λήθης ή της δημιουργικότητας των τοπικών ηγετών των Σιχ, λαθών που έγιναν από τους γραφείς, προσπάθειες να υιοθετηθούν διάσημοι ύμνοι των μπάγκατ ή υιοθέτηση των ύμνων στις τοπικές γλώσσες όπου η Γκουρμούχι δεν ήταν κατανοητή. Αυτά τα χειρόγραφα είναι που σύλλεξε ο Γκουρού Αρντζάν, μελέτησε κι επεξεργάστηκε για να δημιουργήσει μία εγκεκριμένη εκδοχή του Αντί Γκραντ. Συνεπώς, τα Σιχ κείμενα, σύμφωνα με αυτή την άποψη, ήταν μία συλλεκτική προσπάθεια και δεν υπήρχε αυθεντική εκδοχή προ-κανονικού κειμένου στον Σιχισμό.[35]
Η τέταρτη άποψη κτίζεται πάνω στην τρίτη και υποστηρίζεται από μελετητές όπως ο Τζιβάν Ντείλ. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, υπήρχαν ανεξάρτητα παραδοσιακά κείμενα στον Σιχισμό πριν ο Γκουρού Αρντζάν αποφασίσει να τα επεξεργαστεί και να τα συντάξει σε βιβλίο, το Αντί Γκραντ.[35] Αυτά τα παραδοσιακά κείμενα αναπτύχθηκαν σε διαφορετικές περιοχές της Ινδικής υποηπείρου, επηρεασμένα σε μεγάλο βαθμό από τη δημοφιλία των τοπικών μπάγκατ και των ιδεών τους στο κίνημα Μπακτί σχετικά με νιργκούνα και σαγκούνα μορφές του Θείου, με τον Γκουρού Αρντζάν να ευνοεί τις νιργκούνα εκδοχές. Το Αντί Γκραντ αντανακλά την αναθεώρηση, επεξεργασία και σύνταξη πολύπλοκων και ποικίλων παραδοσιακών κειμένων πριν από εκείνον.[35]
Η πέμπτη άποψη η οποία υποστηρίζεται από μελετητές όπως ο Πασαουρα Σινγκ, αναπτύσσει και εξευγενίζει την τέταρτη άποψη. Δηλώνει πως τα Σιχ κείμενα προέκυψαν από μία συλλεκτική προσπάθεια του Γκουρού Αρντζάν και των έμπιστων βοηθών του, ειδικά των Μπάι Γκούρντας και Τζαγκάνα Μπραχίμ της Άγκρα. Οι συνεργάτες του ήταν αφοσιωμένοι θαυμαστές του και πολύ έμπειροι στη Σιχ σκέψη, στις σανσκριτικές παραδόσεις και στις φιλοσοφικές σχολές των Ινδικών θρησκειών.[36] Τα διαφορετικά χειρόγραφα υποστηρίζουν αυτή την άποψη, όπως και η εγκεκριμένη χειρόγραφη ανάλυση του Καρταρπούρ μπιρ (χειρόγραφο) από τον Γκουρού Αρτζάν, η οποία περιέχει τουλάχιστον τέσσερις διακριτούς γραφικούς χαρακτήρες.[36] Τα διαφορετικά χειρόγραφα επιβεβαιώνουν επίσης πως το Αντί Γκραντ δεν αναπτύχθηκε γραμμικά, δηλαδή δεν αντιγράφτηκε απλά από μία προηγούμενη εκδοχή.[20][36]
Σύνθεση
Ολόκληρο το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ είναι γραμμένο στο αλφάβητο Γκουρμούχι, το οποίο τυποποιήθηκε από τον Γκουρού Ανγκάντ τον 16ο αιώνα. Σύμφωνα με τη Σιχ παράδοση και το Μαχμάν Πρακάς, ένα πρώιμο Σιχ χειρόγραφο, ο Γκουρού Ανγκάντ δίδαξε και διέδωσε το Γκουρμούχι έπειτα από πρόταση του Γκουρού Νάνακ Ντεβ, ο οποίος είχε επινοήσει τη Γκουρμούχι γραφή.[37][38] Η λέξη γκουρμούχι μεταφράζεται ως «από το στόμα του γκουρού». Προέρχεται από κείμενα λάντα και χρησιμοποιήθηκε από την αρχή για τη σύνταξη των Σιχ κειμένων. Οι Σιχ προσδίδουν ένα υψηλό βαθμό ιερότητας στο αλφάβητο Γκουρμούχι.[39] Αποτελεί το επίσημο αλφάβητο για την Παντζάμπι γραφή στην Ινδική πολιτεία του Παντζάμπ.
Οι Γκουρού θεωρούσαν τη λατρεία του Θεού μέσω του σαμπάντ κιρτάν ως το καλύτερο μέσο για την επίτευξη της κατάστασης ευδαιμονίας, η οποία οδηγούσε στην ένωση με τον Θεό. Το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ διαιρείται σε μουσικές συνθέσεις ή ράγκα[40] σε 1,430 σελίδες, γνωστές στη Σιχ παράδοση ως ανγκ (άκρα). Μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε δύο τμήματα:
Συνθέσεις των Σιχ-Γκουρού, ακολουθούμενες από αυτές των μπάγκατς, οι οποίες συλλέχθηκαν σύμφωνα με το χρονολόγιο των ράγκα ή τη μουσική σύνθεση.
Η λέξη ράγκα αναφέρεται στο «χρώμα»[41] και, πιο συγκεκριμένα, στο συναίσθημα ή τη διάθεση που δημιουργείται από έναν συνδυασμό ή μία σειρά τόνων.[42] Ένα ράγκα αποτελείται από μία σειρά μελωδικών μοτίβων, βασισμένων σε μία καθορισμένη κλίμακα ή ένα μουσικό στυλ των εφτά ψαλμών Σουάρα,[43] οι οποίοι προσφέρουν μία βασική δομή πάνω στην οποία ερμηνεύει ο μουσικός. Τα Γκουρμπάνι ραγκς δεν εξαρτώνται από τον χρόνο.
Σημασία και ρόλος στον Σιχισμό
Το 1708, ο Γκουρού Γκομπίντ Σινγκ ονομάτισε το Αντί Γκραντ ως τον «Γκουρού των Σιχ». Το γεγονός καταγράφηκε σε ένα Μπατ Βαχί (βιβλίο ποιητή) από έναν αυτόπτη μάρτυρα, τον Ναρμπούντ Σινγκ, ο οποίος ήταν ποιητής του δικαστηρίου Ρατζπούτ, το οποίο συσχετιζόταν με τους γκουρού.[44] Από τότε, οι Σιχ έχουν αποδεχτεί το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ, το ιερό κείμενο, ως τον αιώνιο ζώντα Γκουρού τους, την ενσωμάτωση των δέκα Σιχ Γκουρού και τον υψηλότερο θρησκευτικό και πνευματικό οδηγό τους. Το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ παίζει έναν κεντρικό ρόλο στην καθοδήγηση του τρόπου ζωής ενός Σιχ.[3][45]
Κανείς δεν μπορεί να αλλάξει ή να τροποποιήσει το οτιδήποτε βρίσκεται γραμμένο από τους Σιχ-Γκουρού στο Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ. Αυτό συμπεριλαμβάνει προτάσεις, λέξεις, δομή, γραμματική και νοήματα. Αυτή η παράδοση τέθηκε από τον Γκουρού Χαρ Ράι. Όταν έστειλε τον μεγαλύτερο γιο του, Ραμ Ράι, ως εκπρόσωπο στον αυτοκράτορα της Μογγολικής Αυτοκρατορίας Αοραντζέμπ, ο Αυτοκράτορας έφερε ενστάσεις για μια στροφή που βρισκόταν μέσα στο Σιχ κείμενο. Η φράση έλεγε: «ο πηλός από τον τάφο ενός Μουσουλμάνου πλάθεται σε έναν ακατέργαστο σβόλο», φράση την οποία ο Αυτοκράτορας θεώρησε προσβολή για τον Ισλάμ και ο Ραμ Ράι επιχείρησε να τον ευχαριστήσει, εξηγώντας πως το κείμενο ήταν ψευδές και το τροποποίησε, αντικαθιστώντας τη λέξη «Μουσουλμάνος (Musalman)» με τη λέξη «άπιστος, κακός (Beiman)», την οποία κι ενέκρινε ο Αοραντζέμπ.[46][47] Η προθυμία του να αλλάξει αυτή τη μία λέξη οδήγησε τον Γκουρού Χαρ Ράι να αφορίσει τον μεγαλύτερο γιο του και να χρίσει τον μικρότερο ως διάδοχό του.[47]
Αντιμετώπιση και τοποθέτηση
Ένας Γκράντι που απαγγέλλει από το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ
Το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ είναι πάντα το επίκεντρο σε έναν γκουντβάρα, τοποθετημένο σε μία ανυψωμένη πλατφόρμα γνωστή ως Ταχτ (θρόνος), με την κοινότητα των πιστών να κάθεται στο πάτωμα και να υποκλίνεται μπροστά του ως ένδειξη σεβασμού. Το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ λαμβάνει την υψηλότερη τιμή και σεβασμό στη Σιχ κοινότητα. Οι Σιχ καλύπτουν τα κεφάλια τους και βγάζουν τα παπούτσια τους όταν βρίσκονται στον ίδιο χώρο με αυτό το ιερό κείμενο, τον αιώνιο ζώντα γκουρού τους. Το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ συνήθως μεταφέρεται επί της κεφαλής ως ένδειξη σεβασμού, δεν αγγίζεται ποτέ με άπλυτα χέρια και δεν τοποθετείται ποτέ στο πάτωμα.[48] Παρακολουθείται με βασιλικές τιμές, τοποθετημένο και καλυμμένο μέσα σε έναν θόλο.[49]
Τη φροντίδα του Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ αναλαμβάνει ο Γκράντι, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την απαγγελία των ιερών ύμνων και την καθοδήγηση των Σιχ προσευχών. Ο Γκράντι ενεργεί επίσης ως επιστάτης του Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ, διατηρώντας το καλυμμένο με καθαρά ρούχα, γνωστά ως ρουμάλα, για να το προστατέψει από τη ζέστη και τη σκόνη. Όταν δεν χρησιμοποιείται για κάποια τελετουργία, το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ «ξεκουράζεται» σε ένα μάντζι σαχίμπ, καλυμμένο με τα ρουμάλα.[48]
Τελετουργικά
Αριστερά: Προετοιμασία φορείου για το καθημερινό τελετουργικό σουχασάν, το οποίο θα μεταφέρει το ιερό κείμενο. Δεξιά: Το φορείο μεταφέρει το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ στο ιερό την αυγή (πρακάς).
Υπάρχουν διάφορα τελετουργικά τα οποία λαμβάνουν χώρα καθημερινά στους μεγάλους Σιχ γκουντβάρα (Σιχ ναούς), όπως για παράδειγμα στον Χρυσό Ναό. Αυτά τα τελετουργικά αντιμετωπίζουν το ιερό κείμενο ως ζωντανό πρόσωπο, έναν σεβάσμιο Γκουρού. Τα τελετουργικά συμπεριλαμβάνουν:[50][51]
Τελετουργικό κλεισίματος, το οποίο ονομάζεται σουχασάν (σουχ σημαίνει «άνεση ή ανάπαυση» και ασάν σημαίνει «θέση»). Το βράδυ, έπειτα από μία σειρά ευλαβικών κιρτάνς και τριών άρντας, το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ κλείνει, μεταφέρεται επί της κεφαλής, τοποθετείται μέσα σε ένα διακοσμημένο με λουλούδια φορείο και μεταφέρεται, συνοδεία απαγγελιών, στον χώρο ανάπαυσής του.[50][51][N 3]
Τελετουργικό ανοίγματος, το οποίο ονομάζεται πρακάς (φως). Κάθε μέρα, κατά την αυγή, το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ βγαίνει από τον χώρο ανάπαυσής του, μεταφέρεται επί της κεφαλής, τοποθετείται μέσα σε ένα διακοσμημένο με λουλούδια φορείο και μεταφέρεται στο ιερό συνοδεία απαγγελιών. Έπειτα από την απαγγελία μίας σειράς Βαρ Ασά κιρτάνς και άρντας, ανοίγεται σε μία τυχαία σελίδα. Η πρώτη ολοκληρωμένη στροφή της αριστερής σελίδας αποτελεί το μουχβάκ (ή βακ) της ημέρας. Διαβάζεται δυνατά και έπειτα γράφεται και αναρτάται για τους πιστούς, ώστε να το διαβάζουν κατά τη διάρκεια της μέρας.[50][51][52]
Μεταφράσεις
Ο Έρνεστ Τραμπ, ένας Γερμανός φιλόλογος ο οποίος συνδεόταν με Χριστιανούς ιεραποστόλους, δημοσίευσε την πρώτη φιλολογική μελέτη και μία μεγάλη, αλλά ανολοκλήρωτη, μετάφραση του Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ το 1877, έπειτα από 8 χρόνια μελέτης του κειμένου και συνεντεύξεων με τους Σιχ διανοούμενους της εποχής του.[53][54] Ο Τραμπ συμπεριέλαβε την κριτική του για το Σιχ κείμενο στον πρόλογο και στα εισαγωγικά τμήματα του βιβλίου γράφοντας: «Ο Σιχισμός είναι μία ελαττωμένη θρησκεία, η οποία σύντομα θα ανήκει στην ιστορία». Αρκετοί από τη Σιχ κοινότητα θεώρησαν αυτά τα σχόλια στο βιβλίο της μετάφρασής του «εξαιρετικά προσβλητικά».[55][56] Σύμφωνα με τον Ινδολόγο, Μαρκ Γιεργκενσμάγιερ, αν παραβλέψουμε τα κακά σχόλια του Τραμπ, ήταν ένας Γερμανός γλωσσολόγος και τα χρόνια της μελέτης του, των μεταφράσεων, καθώς επίσης και οι σημειώσεις του πάνω στο πεδίο του Σιχισμού και οι συνομιλίες του με τους Σιχ του Χρυσού Ναού παραμένουν μία πολύτιμη αναφορά για τους πιο σύγχρονους μελετητές.[57] Ενώ ο Αχάγια Κουμάρ θεώρησε πως η μετάφραση του Τραμπ είναι «κυριολεκτική και μηχανική» δίνοντας έμφαση στην ακρίβεια και διατηρώντας σχολαστικά τις λέξεις καθώς και τη σύνταξη των αυθεντικών στροφών, αποφεύγοντας οποιαδήποτε δημιουργική και εφευρετική επαναδιατύπωση,[58] ο Άρβιντ-Παλ Σινγκ Μαντέρ σημείωσε την καθαρή επιρροή από τις Βραχμανικές κλίσεις των Νιρμάλα συνεργατών του,[59] μιας τάξης Σιχ οι οποίοι απολάμβαναν καιρό την υποστήριξη της Βρετανίας, καθώς βοήθησαν στο να διατηρηθούν υπό έλεγχο τα «εχθρικά» στοιχεία.[60] Για παράδειγμα, προέτρεψαν τον Τραμπ να παραλείψει στη μετάφρασή του το νούμερο «ένας» στη φράση Ik Oankar,[59] σε μια προσπάθεια να φέρουν το κείμενο πιο κοντά στην ερμηνεία των σεκτών που είναι Βραχμανικά επηρεασμένη, η οποία διαφέρει από την ερμηνεία της ορθόδοξης Χάλσα. Η μετάφραση του Τραμπ θεωρήθηκε πρόκληση για την ήδη καθιερωμένη άποψη της διοίκησης πως οι Σιχ ήταν μία ξεχωριστή κοινότητα,[59] παρακινώντας τη Χάλσα να κάνει τη δική της μετάφραση. Ο Τραμπ, όπως και οι άλλοι μεταφραστές, είχαν ανατεθεί από την αποικιακή διοίκηση.[58]
Ο Μαξ Άρθουρ Μακώλιφ, ένας Βρετανός δημόσιος υπάλληλος, ήταν ο επόμενος που δημοσίευσε μεταφρασμένο μεγάλο μέρος του Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ, καλύπτοντας τα ίδια εδάφια που κάλυψε και ο Τραμπ, αλλά διανθίζοντας τη μετάφρασή του με τη μυθολογική ιστορία των Σιχ-Γκουρού που ήταν βασισμένη στους Τζαναμσάχις.[61][62] Μία σημαντική πηγή για τις ιστορικές πληροφορίες ήταν το κείμενο Suraj Prakash του Σαντόχ Σινγκ, ενώ ο κύριος σύμβουλός του στη μετάφραση ήταν ο διακεκριμένος Χάλσα Σιχ μελετητής, Καν Σινγκ Νάμπα.[63][64] Η μετάφραση του Μακώλιφ εμφανίστηκε ενσωματωμένη στο εξάτομο βιβλίο The Sikh Religion (μετάφραση: Η Σιχ πίστη) και κυκλοφόρησε από την Oxford University Press το 1909.[62] Σε αντίθεση με τον Τραμπ ο οποίος είχε αγνοήσει τις ευαισθησίες και την εμπάθεια για τους Σιχ, ο Μακώλιφ χρησιμοποίησε τις δημιουργικές ικανότητες που είχε στη σύνταξη για να ενσωματώσει αυτές τις ευαισθησίες.[62] Ενώ ο Τραμπ επέκρινε τον Σιχισμό και το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ, ο Μακώλιφ επέκρινε τον Ινδουισμό και έγραψε μία εισαγωγή η οποία παρουσίαζε τους ύμνους των Σιχ-Γκουρού σαν τους ύμνους των Χριστιανών και να είναι συγγενείς με τις «Προτεσταντικές αρετές και ηθικές», προφανώς για το Βρετανικό κοινό, όπως έγραψε ο Ινδολόγος Τζόρτζιο Σανί.[65] Επίσης, η μετάφραση του Μακώλιφ έγινε αποδεκτή από τη Σιχ κοινότητα και θεωρήθηκε πως ήταν κοντά στο πώς εκείνοι ερμηνεύουν τα ιερά κείμενά τους.[62] Μεταποικιακές μελέτες αμφισβήτησαν τη λογοδοσία του Μακώλιφ και την ενσωμάτωση των Σιχ παραδόσεων ως «άκριτες» και «αμφίβολες», παρά το ότι ευχαριστούσαν την Σιχ κοινότητα.[62] Η εκδοχή του Μακώλιφ ακολουθήθηκε ευρέως από μετέπειτα μελετητές και μεταφραστές.[62] Σύμφωνα με τον Κρίστοφερ Σακλ, έναν μελετητή των γλωσσών και της θρησκείας, η προσέγγιση του Μακώλιφ στη μετάφραση ήταν για να δουλέψει με τους Χάλσα Σιχ μεταρρυθμιστές της δεκαετίας του 1890 (Σινγκ Σαμπά) και να παρουσιάσει το κείμενο προς τα έξω ωσάν μία «προοδευτική μονοθεϊστική» πτυχή που άξιζε την στήριξη της Βρετανικής διοίκησης, ως μία ξεχωριστή παράδοση, αλλά και του ντόπιου ιερατικού κλήρου των Σιχ.[58] Χρησιμοποίησε σημαντική ελευθερία στην αναπροσαρμογή της αρχαϊκής ποίησης σε μία «αόριστη σαν ψαλμό μετάφραση».[66]
Η πρώτη ολοκληρωμένη αγγλική μετάφραση του Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ, η οποία έγινε από τον Γκόπαλ Σινγκ, εκδόθηκε το 1960. Μία αναθεωρημένη έκδοση που κυκλοφόρησε το 1978, αφαίρεσε τις παρωχημένες αγγλικές λέξεις όπως «thee» και «thou». Το 1962, μία οκτάτομη μετάφραση σε αγγλικά και παντζάμπι από τον Μανμόχαν Σινγκ, κυκλοφόρησε από την επιτροπή Shiromani Gurdwara Parbandhak. Τη δεκαετία του 2000, εμφανίστηκε μία μετάφραση από τον Σαντ Σινγκ Χάλσα σε σημαντικές ιστοσελίδες που σχετίζονται με τον Σιχισμό, όπως η Sikhnet.com.[66]
Εκτύπωση
Οι επίσημες εκδοχές του Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ παράγονται στην Αμριτσάρ από την επιτροπή Shiromani Gurdwara Parbandhak (SGPC). Οι SGPC εκτυπωτές είναι οι μόνοι εγκεκριμένοι παγκοσμίως που μπορούν να παράξουν το ιερό κείμενο, όπως δηλώνει το θρησκευτικό σώμα των Σιχ στο Ακάλ Ταχτ.[67] Πριν το 2006, η εταιρία Jeewan Singh Chattar Singh & Sons συνήθιζε να εκτυπώνει τις επίσημες εκδοχές και αποτελούσαν τους παλαιότερους εκδότες της Αμριτσάρ. Ωστόσο, το 2006, το Ακάλ Ταχτ τους απαγόρευσε να το κάνουν όταν μία έρευνα έδειξε πως κακομεταχειρίζονταν το κείμενο, καθώς και πως πούλησαν παράνομα αντίγραφο σε έναν Μουσουλμάνο προφήτη.[68] Μία θυγατρική της SGPC, η Επιτροπή Delhi Sikh Gurudwara Management, έχει εγκριθεί για να εκτυπώνει και να προμηθεύει το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ σε Σιχ που βρίσκονται εκτός Ινδίας. Αυτές οι εγκαταστάσεις αποτελούν μέρος του Γκουντβάρα Ρακάμπ Γκανζ Σαχίμπ στο Νέο Δελχί.[69]
Από τις αρχές του 20ου αιώνα, το κείμενο εκτυπώνεται σε μία τυπική έκδοση των 1430 Ανγκ. Πριν τα τέλη του 19ου αιώνα, προετοιμάζονταν μόνο χειρόγραφα αντίγραφα. Το πρώτο εκτυπωμένο αντίγραφο δημιουργήθηκε το 1864. Οποιαδήποτε αντίγραφα του Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ θεωρηθούν ακατάλληλα για ανάγνωση, αποτεφρώνονται με μία τελετή η οποία ονομάζεται Αγκάν Μπίτα και είναι παρόμοια με τις τελετές αποτέφρωσης ενός ανθρώπου. Επί του παρόντος, το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ εκτυπώνεται στο υπόγειο του Γκουντβάρα Ραμσάρ στην Αμριτσάρ. Σελίδες με τυπογραφικά λάθη, φύλλα ρύθμισης και απόβλητα των εκτυπωτών που περιέχουν οτιδήποτε από το ιερό κείμενο, αποτεφρώνονται στην Γκοϊντβάλ.[70]
Σημειώσεις
↑Σύμφωνα με τον Χουσβάντ Σινγκ, ενώ γραφόταν το χειρόγραφο, ο Ακμπάρ ο Μέγας - ο Αυτοκράτορας της Μογγολικής Αυτοκρατορίας - έλαβε μία αναφορά πως το Αντί Γκραντ περιελάμβανε εδάφια τα οποία δυσφημούσαν το Ισλάμ κι έτσι ζήτησε να το επιθεωρήσει.[23] Ο Μπάμπα Μπούντχα και ο Μπάι Γκούρντας του έφεραν ένα αντίγραφο του χειρόγραφου κειμένου και του διάβασαν μερικούς ύμνους από αυτούς που εμπεριείχε. Ο Ακμπάρ αποφάσισε πως η αναφορά που έλαβε ήταν λανθασμένη και δώρησε 51 χρυσά μόχουρς για αυτή τη χειρόγραφη προσπάθεια. Ωστόσο, όταν ο Ακμπάρ πέθανε, αυτή η στήριξη προς τα Σιχ κείμενα και τον Σιχισμό δεν κράτησε για πολύ, αφού ο διάδοχός του, Τζαχανγκίρ, απεκάλεσε τον Σιχισμό «ψευδή κίνηση» και υπό τις διαταγές του, ο Γκουρού Αρντζάν ο οποίος είχε συντάξει την πρώτη έκδοση των Σιχ γραφών, βασανίστηκε κι εκτελέστηκε.[23]
↑Μία άλλη διαμάχη υπήρξε η ανακάλυψη δύο λευκών σελίδων στο χειρόγραφο της Καρταρπούρ (περίπου στη σελίδα 703) και το γιατί ο ύμνος Ραμακάλι σε αυτή τη σελίδα αποτελείται μόνο από δύο εισαγωγικές γραμμές με τον υπόλοιπο να απουσιάζει. Σε αντίθεση με το χειρόγραφο της Καρταρπούρ, το χειρόγραφο του Αντί Γκράντ της Μπάνο που ανακαλύφθηκε στην Κανπούρ και χρονολογείται περί το 1644, είναι πανομοιότυπο από κάθε άποψη με αυτό της Καρταρπούρ, αλλά δεν έχει λευκές σελίδες και ο ύμνος είναι ολοκληρωμένος. Το χειρόγραφο Μπάνο υπήρξε αμφιλεγόμενο λόγω του ότι περιλαμβάνει αρκετές ινδουιστικές ιεροτελεστίες διόδου (Σανσκάρα).[26] Σύμφωνα με τον ΜακΛίοντ, η διαφορά αυτών των δύο εκδοχών μπορεί να οφείλεται σε τρεις λόγους:[27] πρώτο, ο Γκουρού Αρντζάν άφησε επίτηδες τις δύο σελίδες λευκές για να τις συμπληρώσει αργότερα, αλλά δεν μπόρεσε να το κάνει επειδή συνελήφθη και εκτελέστηκε από τον Αυτοκράτορα των Μουγκάλ, Τζαχανγκίρ. Δεύτερο, ο ύμνος και οι σελίδες υπήρχαν στο αυθεντικό χειρόγραφο (το Μπάνο είναι παλαιότερο), αλλά αφαιρέθηκαν από το χειρόγραφο της Καρταρπούρ και αντικαταστάθηκαν με λευκές σελίδες από Χάλσα Σιχ στην προσπάθειά τους να χαράξουν μία ξεχωριστή Σιχ ταυτότητα από τους Ινδουιστές, κατά τη διάρκεια του κινήματος Σινγκ Σαμπχά. Και τρίτο, ο Γκουρού Αρντζάν άφησε επίτηδες λευκές τις σελίδες για άγνωστους λόγους και ο ολοκληρωμένος ύμνος που βρίσκεται στο Μπάνο αντίγραφο αποτελεί μία παρεμβολή που πιθανόν να έγινε από κάποιον Σιχ, ο οποίος ήθελε να καταχωρίσει στο κείμενο Βραχμανικά τελετουργικά διόδου. Σύμφωνα με τον Γκ. Μπ. Σινγκ, έναν Σιχ μελετητή ο οποίος πρωτοπόρησε στη μελέτη των πρώιμων Σιχ χειρογράφων, τα στοιχεία υποστηρίζουν τη δεύτερη θεωρία.[26][28] Ωστόσο, σύμφωνα με τον Πασαούρα Σίνγκ, η δική του εξέταση των χειρογράφων και τα γλωσσικά στοιχεία, παρέχουν στήριξη προς την τρίτη θεωρία.[26]
↑Σε μετρίου μεγέθους γκουντβάρα, το φορείο μπορεί να μην χρησιμοποιείται και το ιερό κείμενο μεταφέρεται απλά επί της κεφαλής προς τον χώρο ανάπαυσής του.[52]
Παραπομπές
↑Partridge, Christopher Hugh (2005). Introduction to World Religions. σελ. 223.
↑Kapoor, Sukhbir. Guru Granth Sahib: An Advance Study. Hemkunt Press. σελ. 139. ISBN9788170103219.
↑Harnik Deol (2000). Religion and Nationalism in India. Routledge. σελ. 22. ISBN0-415-20108-X. (...) the compositions in the Sikh holy book, Adi Granth, are a melange of various dialects, often coalesced under the generic title of Sant Bhasha.
↑Gurinder Singh Mann (2001). The Making of Sikh Scripture. USA: Oxford University Press. σελ. 5. ISBN0-19-513024-3. The language of the hymns recorded in the Adi Granth has been called Sant Bhasha, a kind of lingua franca used by the medieval saint-poets of northern India. But the broad range of contributors to the text produced a complex mix of regional dialects. & (ISBN978-0-19-513024-9)
↑Surindar Singh Kohli (1993). History of Punjabi Literature. National Book. σελ. 48. ISBN81-7116-141-3. When we go through the hymns and compositions of the Guru written in Sant Bhasha (saint-language), it appears that some Indian saint of 16th century.... & (ISBN978-81-7116-141-6)
↑Nirmal Dass (2000). Songs of the Saints from the Adi Granth. SUNY Press. σελ. 13. ISBN0-7914-4683-2. Any attempt at translating songs from the Adi Granth certainly involves working not with one language, but several, along with dialectical differences. The languages used by the saints range from Sanskrit; regional Prakrits; western, eastern and southern Apabhramsa; and Sahiskriti. More particularly, we find sant bhasha, Marathi, Old Hindi, central and Lehndi Panjabi, Sgettland Persian. There are also many dialects deployed, such as Purbi Marwari, Bangru, Dakhni, Malwai, and Awadhi. & (ISBN978-0-7914-4683-6)
↑ 11,011,1Shapiro, Michael C.; Dass, Nirmal (2002). «Songs of the Saints, from the Adi Granth». Journal of the American Oriental Society122 (4): 924–929. doi:10.2307/3217680.
↑Parrinder, Geoffrey (1971). World Religions: From Ancient History to the Present. United States: Hamlyn. σελ. 256. ISBN978-0-87196-129-7.
↑Torkel Brekke (2014). Gregory M. Reichberg· Henrik Syse, επιμ. Religion, War, and Ethics: A Sourcebook of Textual Traditions. Cambridge University Press. σελίδες 673, 675, 672–686. ISBN978-0521450386.
↑Christopher Shackle· Arvind Mandair (2005). Teachings of the Sikh Gurus. Routledge. σελίδες xxxiv–xli. ISBN978-0415266048.
↑William Owen Cole· Piara Singh Sambhi (1995). The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices. Sussex Academic Press. σελίδες 40, 157. ISBN978-1898723134.
↑William Owen Cole· Piara Singh Sambhi (1995). The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices. Sussex Academic Press. σελ. 44. ISBN978-1898723134.
↑Torkel Brekke (2014). Gregory M. Reichberg· Henrik Syse, επιμ. Religion, War, and Ethics: A Sourcebook of Textual Traditions. Cambridge University Press. σελ. 675. ISBN978-0521450386.
↑Trumpp, Ernest (2004) [1877]. The Ādi Granth or the Holy Scriptures of the Sikhs. India: Munshiram Manoharlal Publishers. σελ. 1xxxi. ISBN978-81-215-0244-3.
↑ 26,026,126,2«Guru Arjan's Rāmakalī Hymn: The Central Issue in the Kartarpur-Banno Debate». Journal of the American Oriental Society116 (4): 724–729. 1996.
↑W.H. McLeod (1979). «The Sikh scriptures: Some Issues». Στο: Mark Jurgensmeyer· N Gerald Barrier, επιμ. Sikh Studies: Comparative Perspectives on a Changing Tradition. Berkeley Religious Studies Series and Theological Union. University of California Press. σελίδες 101–103.
↑William Owen Cole· Piara Singh Sambhi (1995). The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices. Sussex Academic Press. σελίδες 45–46. ISBN978-1898723134.
↑Ernest Trumpp (1877). The Adi Granth. London: WH Allen & Co. Σημειώσεις: Σε αυτή την έκδοση των 876 σελίδων, η μετάφραση του Τραμπ αρχίζει στη σελίδα 156, ενώ οι φιλολογικές σημειώσεις για τη γλώσσα του Σιχ κειμένου ξεκινούν στη σελίδα 140
↑Max Arthur Macauliffe (2011). Harbans Singh, επιμ. Encyclopedia of Sikhism. III (3η έκδοση). Patiala: Punjabi University. Η μετάφραση του Τζαναμσάχι του Γκουρού Νάνακ και οι ύμνοι του από το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ, βρίσκονται στον πρώτο τόμο της μετάφρασης του Μακώλιφ, The Sikh Religion
Former railway station in Nottinghamshire, England Hucknall CentralGeneral informationLocationEnglandPlatforms2Other informationStatusDisusedHistoryOriginal companyGreat Central RailwayPre-groupingGreat Central RailwayPost-groupingLondon and North Eastern RailwayKey dates15 March 1899Opened4 March 1963Closed Hucknall Central railway station, originally known as Hucknall Town, was a station in Hucknall on the Great Central Railway's main line from Manchester to London. Construction Hucknall Ce...
Final Piala Champions Eropa 1962TurnamenPiala Champions Eropa 1961–62 Benfica Real Madrid 5 3 Tanggal2 Mei 1962StadionOlympisch Stadion, AmsterdamWasitLeo Horn (Belanda)Penonton65.000← 1961 1963 → Final Piala Champions Eropa 1962 adalah final pertandingan sepak bola Piala Champions Eropa 1961–62, yang diselenggarakan pada tanggal 2 Mei 1962, antara Benfica melawan Real Madrid di final ke-7 sepanjang sejarah. Pertandingan dimainkan di Olympisch Stadion, Amsterdam, dan dimenangk...
Cet article est une ébauche concernant un homme politique japonais. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Pour les articles homonymes, voir Fukuda. Takeo Fukuda福田 赳夫 Takeo Fukuda en 1976. Fonctions Premier ministre du Japon 24 décembre 1976 – 7 décembre 1978(1 an, 11 mois et 13 jours) Monarque Shōwa Gouvernement 67e cabinet Législature 13e Chambre des représentants P...
Bulbophyllum lizae Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Plantae (tanpa takson): Angiospermae (tanpa takson): Monocots Ordo: Asparagales Famili: Orchidaceae Genus: Bulbophyllum Spesies: Bulbophyllum lizae Nama binomial Bulbophyllum lizaeJ.J.Verm. 1984 Bulbophyllum lizae adalah spesies tumbuhan yang tergolong ke dalam famili Orchidaceae. Spesies ini juga merupakan bagian dari ordo Asparagales. Spesies Bulbophyllum lizae sendiri merupakan bagian dari genus Bulbophyllum.[1] Nama ilmiah dari spes...
Cet article est une ébauche concernant une localité italienne et le Trentin-Haut-Adige. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Pour les articles homonymes, voir San Michele. San Michele all'Adige Noms Nom allemand Sankt Michael am Etsch Administration Pays Italie Région Trentin-Haut-Adige Province Trentin Code postal 38010 Code ISTAT 022167 Préfixe tel. 0461 Démographie Population 3...
Федеральное агентство по делам Содружества Независимых Государств, соотечественников, проживающих за рубежом, и по международному гуманитарному сотрудничествусокращённо: Россотрудничество Общая информация Страна Россия Юрисдикция Россия Дата создания 6 сентября...
هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (ديسمبر 2023)Learn how and when to remove this message جمعية تعليم العلوم المقر الرئيسي جامعة هيرتفوردشاير تاريخ التأسيس 1963 الموقع الرسمي الموقع الرسمي تعديل مصدري - تعديل ج�...
Never GonePosterNama lainSederhana致青春2：原来你还在这里 SutradaraZhou Tuo RuProduserKe Liming Zhang YibaiDitulis olehZhou Tuo Ru Xin Yi WuPemeranKris Wu Liu Yifei Qiao Ren Liang Li Meng Jin Shijia Li Qin Hao ShaowenPerusahaanproduksiBeijing Ruyi Xinxin Film Investment[1]DistributorBeijing Weiying Shidai Technology Wuzhou Film Distribution Huaxia Film Distribution[1]Tanggal rilis 8 Juli 2016 (2016-07-08) Durasi98 menitNegaraTiongkokBahasaMandarinPendapat...
Duke of Gloucester Henry StuartDuke of GloucesterPortrait by Jan Boeckhorst, c. 1659[1]Born8 July 1640Oatlands Palace, Surrey, EnglandDied13 September 1660(1660-09-13) (aged 20)Palace of Whitehall, London, EnglandBurial21 September 1660Westminster Abbey, LondonHouseStuartFatherCharles I of EnglandMotherHenrietta Maria of France Henry Stuart, Duke of Gloucester (8 July 1640 – 13 September 1660)[a] was the youngest son of Charles I, King of England, Scotland...
American hardcore punk band This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Agnostic Front – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (April 2011) (Learn how and when to remove this message) Agnostic FrontAgnostic Front performing in 2016Background informationOriginNew York City, U.S.Genres Hardcore punk&...
У Вікіпедії є статті про інші значення цього терміна: Кучурган. Кучурган 46°33′13″ пн. ш. 29°55′43″ сх. д. / 46.55364800002777770° пн. ш. 29.92866800002777694° сх. д. / 46.55364800002777770; 29.92866800002777694Витікна північ від с. Оленівки• координати47°30′10″ пн. ш. 29°41′34″ сх...
This article is about biological cells. For cell phone technology, see microcell. The term nanocell refers to a drug delivery platform consisting of a polymer-bound chemotherapeutic drug combined with a lipid-bound anti-angiogenesis drug. Nanocells are currently being developed in the lab of Shiladitya Sengupta of MIT. Theory Angiogenesis, or the formation of new blood vessels, plays a major role in the development of a tumor. After a tumor has grown to about the size of a cubic millimeter, i...
This article relies excessively on references to primary sources. Please improve this article by adding secondary or tertiary sources. Find sources: True Buddha School – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (November 2023) (Learn how and when to remove this message) Part of a series onVajrayana Buddhism TraditionsHistorical traditions: Ari-Acharya Burmese-Bengal † Yunnan Indonesian Esoteric Buddhism † Filipino Esoteric Buddhism † East Asia...
Season of television series Season of television series The Real Housewives of AtlantaSeason 5Cover used by the iTunes StoreLeft to right: Burruss, Leakes, Williams, Bailey, Moore and Parks(Not pictured) Zolciak-BiermannStarring NeNe Leakes Kim Zolciak-Biermann Kandi Burruss Cynthia Bailey Phaedra Parks Kenya Moore Porsha Williams No. of episodes24ReleaseOriginal networkBravoOriginal releaseNovember 4, 2012 (2012-11-04) –April 28, 2013 (2013-04-28)Season chronology← P...
Cet article est une ébauche concernant une intercommunalité française et le Calvados. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) ; pour plus d’indications, visitez le Projet des intercommunalités françaises. Communauté d'agglomération Lisieux Normandie Administration Pays France Région Normandie Département Calvados Forme Communauté d'agglomération Siège Lisieux Communes 53 Président François Aubey (PS) Date de création 1er janvier 2017 C...
Rules in Islam when going to the toilet Part of Islamic hygienical jurisprudence. Part of a series onIslamic jurisprudence(fiqh) Ritual Shahada Salah Raka'ah Qibla Turbah Sunnah prayer (TarawihTahajjud) Witr Nafl prayer Sawm Zakat Hajj Ihram (clothing Mut'ah) Tawaf Umrah (and Hajj) Political Islamic leadership Caliphate Majlis-ash-Shura Imamate Wilayat al-faqih Bay'ah Dhimmi Aman Family Marriage Contract Mahr Misyar Halala Urfi Mut‘ah Polygyny Divorce Khula Zihar Iddah Kafa'ah Ado...
