Γαλακτοκομικά προϊόντα ονομάζουμε τα προϊόντα, τα οποία παράγονται από γάλα. Οι βιομηχανίες που παράγουν γαλακτοκομικά προϊόντα ονομάζονται γαλακτοβιομηχανίες. Το γάλα, το οποίο θα επεξεργαστεί στις γαλακτοβιομηχανίες προέρχεται από αρκετά ζώα, όπως είναι η αγελάδα, το κατσίκι, το πρόβατο, καθώς και από άλλα όπως το άλογο, η καμήλα, τα βουβάλια κ.ά. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα τα βρίσκουμε συνήθως σε κουζίνες, όπως η ευρωπαϊκή, η ινδική, αυτή της Μέσης Ανατολής, ενώ δεν είναι γνωστά στην κουζίνα της Ανατολικής Ασίας. Η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων έχει αυξηθεί σημαντικά σε όλο τον κόσμο από τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Γαλακτοκομικά προϊόντα είναι το γιαούρτι, το τυρί, το βούτυρο, το παγωτό και το γάλα.^[1][2]

Το γάλα, και γενικά τα γαλακτοκομικά προϊόντα χρησιμοποιούνται πολύ στη μαγειρική, μιας και είναι συστατικά πολλών φαγητών και γλυκών, όπως είναι το κέικ, τα μπισκότα κ.ά.

Η εγκατάσταση που παράγει γαλακτοκομικά προϊόντα αποκαλείται εργοστάσιο γαλακτοκομικών προϊόντων.^[3] Τα γαλακτοκομικά προϊόντα καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες στις περισσότερες περιοχές του κόσμου, με εξαίρεση το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ασίας και τμήματα της Κεντρικής Αφρικής.^[4]

Τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι πλούσια σε ασβέστιο, το οποίο βοηθά στην υγεία των οστών. Περιέχουν, επίσης, κορεσμένα λιπαρά και μπορεί σε ορισμένους ανθρώπους, που έχουν αλλεργία στη λακτόζη, να προκαλούν πρήξιμο στην κοιλιά. Πολλοί άνθρωποι έχουν αλλεργία σε διάφορα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Τα γαλακτοκομικά προϊόντα μπορεί να διαταράξουν το πεπτικό σύστημα σε άτομα που παρουσιάζουν δυσανεξία στη λακτόζη ή αλλεργία στο γάλα.^[5][6][7] Τα άτομα που παρουσιάζουν δυσανεξία στη λακτόζη συνήθως αποφεύγουν το γάλα και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα τα οποία περιέχουν λακτόζη, καθώς η κατανάλωση τους μπορεί να τους επιφέρει κάποιες ήπιες παρενέργειες (κοιλιακό άλγος, φούσκωμα, διάρροια, ναυτία, έκκριση αερίων).^[5][6]

Τα ποσοστά κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων ποικίλλουν ευρέως παγκοσμίως. Οι χώρες που καταναλώνουν πάνω από 150 κιλά γαλακτοκομικών προϊόντων ανά κάτοικο τον χρόνο είναι η Αργεντινή, η Αρμενία, η Αυστραλία, η Κόστα Ρίκα, τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη, το Ισραήλ, η Κιριγζία, η βόρεια Αμερική και το Πακιστάν. Οι χώρες στις οποίες υπάρχει κατανάλωση 30 με 150 κιλά γαλακτομικών προϊόντων ανά κάτοικο το χρόνο είναι οι: Ινδία, Ιράν, Ιαπωνία, Κένυα, Μεξικό, Μογγολία, Νέα Ζηλανδία, Βόρεια και Νότια Αφρική, το μεγαλύτερο μέρος της Μέσης Ανατολής και το μεγαλύτερο μέρος της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Οι χώρες χαμηλής κατανάλωσης καταναλώνουν κάτω από 30 κιλά γαλακτομικών ανά κάτοικο ετησίως. Αυτές οι χώρες είναι: η Σενεγάλη, το μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής Αφρικής και το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ασίας.^[8][9]

Ορισμένες θρησκευτικές και ιδεολογικές ομάδες αποφεύγουν να καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα για λόγους που δεν σχετίζονται με την υγεία. Ορισμένες θρησκείες περιορίζουν ή δεν επιτρέπουν την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων. Για παράδειγμα, μερικοί μελετητές της ινδικής θρησκείας του τζαϊνισμού υποστηρίζουν την αποχή από γαλακτομικά προϊόντα επειδή για τη παραγωγή τους υπάρχει βία κατά των αγελάδων.^[10] Ο ορθόδοξος Ιουδαϊσμός, στους κανόνες του, απαιτεί τη μη κατανάλωση γαλακτοκομικών και κρεατικών προϊόντων στο ίδιο γεύμα, ενώ απαγορεύει το σερβίρισμα ή μαγείρεμα αυτών των δύο ειδών προϊόντων στα ίδια σκεύη αλλά να αποθηκευτούν μαζί, όπως ορίζεται στη Δευτερονομία 14:21.^[11]

Η χορτοφαγία είναι η αποχή από την κατανάλωση κάθε είδους ζωικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των γαλακτοκομικών προϊόντων, συνήθως λόγω της ηθικής ανησυχίας σχετικά με τον τρόπο παραγωγής των γαλακτοκομικών προϊόντων. Οι ηθικοί λόγοι για την αποφυγή του κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων είναι ο τρόπος παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων, ο τρόπος χειρισμού των ζώων και η επίδραση της παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων στο περιβάλλον.^[12][13] Σύμφωνα με έκθεση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ το 2010 ο γαλακτοκομικός τομέας αντιπροσώπευε το 4% των παγκόσμιων ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.^[14][15]

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Dairy-based food στο Wikimedia Commons