Το γήρας ή γήρανση ή γηρατειά η είναι το ηλικιακό στάδιο των σύνθετων μορφών ζωής όλων των βιολογικών βασιλείων που χαρακτηρίζεται από σταδιακή επιδείνωση της φυσιολογικής λειτουργίας τους. Όσο το γήρας αυξάνεται τόσο αυξάνεται και η θνησιμότητα. Η λέξη γήρανση μπορεί να αναφέρεται είτε σε κυτταρική είτε σε γήρανση ολόκληρου του οργανισμού. Η επιστήμη που εξετάζει την βιολογική γήρανση των ανθρώπων είναι γεροντολογία.

Η έννοια του "γήρατος" εμφανίζεται ήδη από τα ομηρικά χρόνια. Αποτελεί εκτεταμένο τύπο του ομόρριζου γέρας (= τιμητικό βραβείο, αριστείο)^[1]. Γῆρας σημαίνει "τα γεράματα", η προχωρημένη ηλικία.^[2] Χαρακτηριστικό του γήρατος είναι η έλλειψη ζωτικότητας και αποδοτικότητας των κυττάρων του οργανισμού^[3].

Όσον αφορά στις βιολογικές μεταβολές του γήρατος, αυτές είναι αναπόδραστες και ισχύουν για όλους τους ανθρώπους. Είναι μη αναστρέψιμες. Οι μεταβολές αυτές γίνονται εμφανείς στην εμφάνιση, την κινητικότητα, το καρδιαγγειακό σύστημα, το αναπνευστικό σύστημα, το εκκριτικό σύστημα, την τροφή και την πέψη, το αυτόνομο νευρικό σύστημα, το κεντρικό νευρικό σύτημα, το αναπαραγωγικό σύστημα και με την μείωση της οξύτητας των αισθητηρίων λειτουργιών. Μεταβολές υφίστανται επίσης και διάφορες γνωστικές λειτουργίες του ατόμου, όπως η επεξεργασία πληροφοριών^[4], η νοημοσύνη^[5], η μνήμη^[6].

Σύμφωνα με τον Πυθαγόρα, η ζωή χωρίζεται σε τέσσερις περιόδους. Κάθε μία από αυτές έχει διάρκεια 20 χρόνων. Αυτές οι περίοδοι αντιστοιχούν με τις τέσσερις εποχές. Υπάρχει η παιδική ηλικία ή άνοιξη από 0-20 ετών, η εφηβεία ή καλοκαίρι από 20-40 ετών, η νεότητα ή φθινόπωρο από 40- 60 ετών και τα γηρατειά ή χειμώνας από 60- 80 ετών. Ο Αριστοτέλης από την άλλη, τοποθετεί τη φυσική ωριμότητα στα 35 και την πνευματική στα 49.

Όπως όλοι οι πολίτες, έτσι και οι ηλικιωμένοι, διακρίνονται από ποικιλία δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, βάσει των νόμων του ΟΗΕ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και των επιμέρους νόμων κάθε χώρας. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (άρθρο 25 παρ.1) ο καθένας έχει το δικαίωμα ασφάλισης γήρατος.

Η Διεθνής Ομοσπονδία Γήρατος^[7] αναφέρεται στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των ηλικιωμένων. Τα δικαιώματα προσδιορίζονται με τις έννοιες της ανεξαρτησίας, συμμετοχής, περίθαλψης, ολοκλήρωσης της προσωπικότητας και αξιοπρέπειας. Έμφαση δίνεται στο εισόδημα, την απασχόληση, την πρόσβαση σε προγράμματα εκπαίδευσης και ειδίκευσης, στη διαβίωση σε ασφαλές περιβάλλον, στην παραμονή στο σπίτι τους, στην ενεργό συμμετοχή τους στην κοινωνία και τη διαδικασία ανάπτυξης της χώρας τους. Όσον αφορά τις ευθύνες των ηλικιωμένων, όσο το επιτρέπει η υγεία τους και η προσωπική τους κατάσταση, είναι να παραμείνουν ενεργοί, ικανοί, να στηρίζονται στον εαυτό τους και να είναι χρήσιμοι, να εφαρμόζουν σωστές αρχές σωματικής και πνευματικής υγείας στη ζωή τους, να επωφελούνται από την εκπαίδευση και την ειδίκευση, να προγραμματίσουν και να ετοιμάζονται για τα γηρατειά και τη συνταξιοδότηση, να ενημερώνουν τις γνώσεις τους και τις ειδικότητες τους, ώστε να έχουν δυνατότητα απασχόλησης, να είναι ευέλικτοι, μαζί με τα άλλα μέλη της οικογένειας και να προσαρμόζονται στις σχέσεις που αλλάζουν, να μοιράζονται γνώσεις, ειδικότητες, εμπειρία και αξίες με τις νεότερες γενιές, να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή της κοινωνίας, να αναζητούν και να αναπτύσσουν νέες υπηρεσίες στην κοινότητα, να αποφασίζουν για την περίθαλψη τους την οποία γνωρίζει ο γιατρός τους και η οικογένεια.^[3]